ورم کردن زانو (آب آوردن زانو) زمانی بروز می‌کند که مایع اضافی داخل یا اطراف مفصل زانو تجمع پیدا می‌کند. دلایل شایع آب آوردن زانو شامل التهاب مفصل و آسیب‌دیدگی رباط‌ها یا مینیسک‌ها می‌باشند.
در حالت طبیعی مقدار کمی مایع در مفصل سالم وجود دارد. در برخی از موارد با بروز عارضه‌هایی مانند آرتریت روماتوئید امکان دارد مایع اضافی تجمع پیدا کرده و زانو ورم می‌کند. بر طبق آمار، 27 درصد از افراد در طول زندگی خود دچار آب آوردن یا ورم کردن زانو می‌شوند.
دلایل آب آوردن زانو
تجمع مایع در قسمت خارج مفصل زانو
بورسیت کشکک زانو، که عبارت است از التهاب کیسه حاوی مایع که زانو را پوشش می‌دهد، شایع‌ترین علت آب آوردن بافت نرم اطراف زانو است. در این عارضه، التهاب باعث تجمع مایع در قسمت بالای کیسه زانو میشود و احساس آب آوردگی و تورم در این منطقه را ایجاد می‌کند. اما این حالت در قسمت زیر زانو مشاهده نمی‌شود.
آسیب‌هایی ماند کبودی نیز می‌توانند سبب ایجاد ورم شوند. در برخی از موارد، تجمع خون و مایع می‌تواند ظاهری مشابه آسیب‌دیدگی شدید مفصل زانو داشته باشد.
تجمع مایع داخل مفصل زانو
ورم در قسمت مفصل زانو می‌تواند در اثر سه عامل ایجاد شده باشد: آسیب‌دیدگی شدید، وجود عارضه مزمن و یا عارضه شدید که به آسیب‌دیدگی مرتبط نمی‌باشد.
آسیب‌دیدگی‌های شدید
آسیب‌دیدگی‌های شدید بلافاصله باعث ایجاد ورم زانو می‌شوند. در این وضعیت، بایستی بررسی شود که آیا خون در مایع داخل زانو وجود دارد یا خیر:
- معمولا در اثر پارگی رباط صلیبی پیشین و یا شکستگی استخوان و غضروف زانو، خون در مایع داخل زانو وجود خواهد داشت. زمانی که خونریزی علت بروز ورم باشد، در مدت چند دقیقه ورم سریع و شدید ایجاد میشود.
- در مواقعی که آسیب ناشی از پیچ‌خوردگی رباط یا پارگی مینیسک در زانو باشد، خون در مایع داخل زانو وجود نخواهد داشت. امکان دارد حجم مایع زیاد باشد ولی معمولا حجم مایع به اندازه تجمع خون، چشمگیر نمی‌باشد.
ورم مزمن زانو
نشانه اصلی ورم کردن مزمن زانو، آغاز تدریجی ورم می‌باشد. میزان ورم می‌تواند در اثر ظهور و یا رفع علائم، تغییر کند. علاوه بر ساییدگی ناشی از سالخوردگی، علت ورم کردن مزمن زانو می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- آرتروز می‌تواند در واکنش به التهاب، سبب تولید بیش از حد مایع شود. با بروز این عارضه، زانوی آسیب‌دیده معمولا بزرگ‌تر از زانوی سالم می‌باشد. ورم در اثر فعالیت (خصوصا زمانی که وزن بر روی زانو قرار می‌گیرد) تشدید میشود. در زمان استراحت، درد زانو رفع خواهد شد.
- آرتریت روماتوئید می‌تواند دارای تاثیرات مشابه آرتروز باشد. این عارضه معمولا بر چندین مفصل اثر می‌گذارد. در اثر التهاب مداوم، ورم ناشی از این عارضه نیز به صورت مستمر وجود دارد.
ورم شدید بدون آسیب‌دیدگی
ورم ناگهانی بدون آسیب‌دیدگی زمانی ایجاد میشود که مایع در اثر آسیب‌دیدگی یا عارضه مزمن در زانو تجمع پیدا نکرده باشد. این عارضه‌ها شامل موارد زیر می‌باشند:
- عفونت می‌تواند سبب تجمع مایع در مفصل شود و معمولا در اثر جراحی، ایجاد زخم در قسمت زانو و یا عفونت سیستمیک که به مفصل گسترش پیدا کند، ایجاد میشود. درمان عفونت در این حالت دشوار می‌باشد چرا که بدن به سختی می‌تواند با عفونت مبارزه کند. امکان دراد جهت رفع کامل عفونت به جراحی نیاز باشد.
- نقرس و نقرس کاذب. بیماری نقرس، در اثر تجمع کریستال در مایع زانو ایجاد میشود. در این بیماری، امکان دارد اسید اوریک مورد استفاده برای انتقال مواد زائد، تجمع پیدا کرده و باعث ایجاد کریستال در مفاصل بدن شده و سبب بروز ورم و درد میشود. در بیماری شبه نقرس، عامل اصلی تجمع کریستال‌های کلسیم می‌باشد.
عواملی که احتمال آب آوردن زانو را افزایش می‌دهند
- سن: با افزایش سن، احتمال ورم کردن زانو (مرتبط با التهاب مفصل) افزایش پیدا می‌کند.
- شرکت در فعالیت‌های ورزشی: در ارتباط با علت آب آوردن زانو بایستی توجه شود که انجام فعالیت‌های ورزشی مانند بسکتبال که مستلزم چرخش زانو باشند در بروز آسیب‌دیدگی زانو و آب آوردن زانو موثر هستند.
- اضافه وزن: وزن اضافی بر مفصل زانو فشار وارد می‌کند و منجر به تخریب مفصل زانو شده و در نهایت سبب ورم کردن زانو میشود. چاقی سبب افزایش احتمال بروز آرتروز شده و در ورم کردن زانو موثر است.
تشخیص آب آوردن زانو
پزشک جهت تشخیص آب آوردن زانو، سابقه پزشکی بیمار را بررسی کرده و از معاینه بدنی استفاده می‌کند. سپس از تست‌های مختلف برای تشخیص علت اصلی ورم کردن زانو استفاده میشود.
آزمایش‌های تصویربرداری
از آزمایش‌های تصویربرداری جهت تشخیص ورم کردن زانو استفاده میشود. این آزمایش‌ها شامل:
- تصویربرداری با اشعه ایکس: از این روش برای رد احتمال شکستگی یا در رفتگی استخوان و بررسی وجود التهاب مفاصل استفاده میشود.
- اولتراسوند: اولتراسوند برای بررسی وجود التهاب مفاصل و یا اختلال‌هایی که بر تاندون‌ها و رباط ها اثر می‌گذارند، به کار برده میشود.
- ام آر آی: پزشک از این روش برای تشخیص آسیب‌دیدگی تاندون، رباط و بافت نرم که در تصویربرداری با اشعه ایکس قابل مشاهده نیستند، استفاده می‌کند.
خارج کردن مایع داخل مفصل
در این روش پزشک مایع داخل مفصل زانو را خارج کرده تا بتواند وجود موارد زیر را ارزیابی کند:
- خون، که امکان دارد در اثر آسیب‌دیدگی یا اختلالات خونریزی در مایع مفصلی وجود داشته باشد
- باکتری که می‌تواند سبب بروز عفونت شده باشد.
- کریستال‌های مرتبط با بیماری نقرس یا نقرس کاذب
درمان آب آوردن زانو
درمان آب آوردن زانو به علت بروز عارضه بستگی دارد و امکان دارد در هر شخص از روش متفاوتی جهت درمان این عارضه استفاده شود.
گزینه‌های مختلف جهت درمان ورم کردن زانو عبارتند از:
- تخلیه مایع: در این روش پزشک از یک سوزن جهت تخلیه مایع استفاده می‌کند. این روش می‌تواند سبب تسکین درد شود.
- فیزیوتراپی: این روش به بازیابی قابلیت حرکتی و کاهش درد کمک می‌کند.
- ماساژ: ماساژ دادن زانو می‌تواند به تخلیه مایع از مفصل کمک کند. بیمار می‌تواند زانوی خود را با ملایمت ماساژ داده و یا از کمک یک شخص حرفه‌ای در این زمینه استفاده کند.
- تزریق کورتیکو استروئید: این روش به کاهش التهاب و تسکین درد کمک می‌کند.
- مصرف داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی: داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی بدون نیاز به نسخه و یا طبق تجویز پزشک در تسکین درد موثر هستند.
- داروهای آنتی‌بیوتیک: این داروها جهت درمان عفونت استفاده می‌شوند.
- بریس یا اسپلینت زانو: این ابزار طبی برای حفظ ثبات مفصل زانو مورد استفاده قرار می‌گیرند.
- داروهای DMARDS: این داروها برای استفاده بلندمدت و جهت کمک به درمان آرتریت روماتوئید مصرف می‌شوند.
- جراحی زانو یا تعویض مفصل زانو: در برخی از موارد استفاده از جراحی بهترین گزینه درمانی محسوب میشود.
اقدامات مراقبتی در منزل برای درمان ورم کردن زانو
استراحت: جهت درمان ورم کردن زانو بایستی از انجام ورزش و دیگر فعالیت‌های سنگین برای مدت 24 ساعت یا بیشتر خودداری شود.- استفاده از یخ: یخ بایستی برای مدت 15 تا 20 دقیقه هر دو تا چهار ساعت یک بار برای مدت دو یا سه روز اول پس از آسیب‌دیدگی جهت کنترل درد و کاهش ورم برای زانو قرار داده شود.
- بالا نگه داشتن پا: در زمان نشستن یا دراز کشیدن، پا بایستی بالا نگه داشته شود و از یخ بر روی زانو استفاده شود. به این منظور می‌توان جهت کاهش جریان خون در زانوی آسیب‌دیده و کاهش التهاب، پا را بر روی یک چهارپایه یا بالش قرار داد.
چه زمانی بایستی به پزشک مراجعه شود؟
با وجود این که درمان زانو درد در بیشتر موارد در منزل امکان‌پذیر می‌باشد، ورم زانو می‌تواند نشان‌دهنده وجود آسیب‌دیدگی جدی یا عارضه‌های دیگر باشد. در موارد زیر بایستی به پزشک مراجعه شود:
- وجود درد یا ورم شدید
- عدم توانایی در راست یا خم کردن کامل زانو
- عدم بهبود عارضه با استفاده از روش RICE در طول مدت سه روز
- وجود تب 38 درجه یا بیشتر
- قرمز شدن زانو و احساس گرمی زانو در زمان لمس
- عدم تحمل وزن بر روی زانو و احساس ناپایداری زانو (که می‌تواند نشانه پارگی رباط باشد)
- وجود درد شدید در زمان برخاستن از روی زمین (که می‌تواند نشانه پارگی مینیسک باشد)
آرتریت روماتوئید و نقرس نیز می‌توانند باعث ورم زانو شوند. در صورت وجود علائمی مانند تب و قرمزی زانو، بایستی به پزشک مراجعه شود.
در برخی از مواقع جهت درمان آسیب شدید زانو به جراحی نیاز می‌باشد. به این منظور امکان دارد از روش ترمیم آرتروسکوپی کم‌تهاجمی و یا تعویض مفصل زانو استفاده شود.
آیا جلوگیری از آب آوردن زانو امکان‌پذیر است؟
جلوگیری از آب آوردن زانو همیشه امکان‌پدیر نمی‌باشد ولی با استفاده از روش‌های زیر می‌توان احتمال بروز این عارضه را کاهش داد:
- حفظ تناسب اندام
- تقویت عضلات اطراف زانو با استفاده از ورزش‌های کم‌برخورد
- استفاده از زانوبند در زمان انجام فعالیت‌های ورزشی یا وارد شدن فشار بر زانو
- انجام حرکات کششی در قسمت پا در طول روز
- در صورتی که بیمار تصور می‌کند که زانویش آسیب دیده است، بایستی جهت جلوگیری از آسیب بیشتر به پزشک مراجعه شود.
سوالات رایج در مورد آب آوردن زانو
علت وجود برآمدگی و ورم پشت زانو چیست؟
وجود برآمدگی نرم و قابل مشاهده در قسمت پشت زانو ممکن است ناشی از عوارض مختلفی باشد. اما اگر برآمدگی نشان دهنده وجود یک کیست بیکر باشد، معمولا به علت آسیب، التهاب مفصل یا عارضه‌های دیگر ایجاد میشود.
آیا امکان دارد بورسیت زانو به خودی خود بهبود پیدا کند؟
اگر هیچ عفونتی وجود نداشته باشد، بورسیت بایستی با اقدامات درمانی در منزل بهبود پیدا کند.
چگونه می‌توان تشخیص داد که ورم زانو در اثر آسیب‌دیدگی و یا عفونت ایجاد شده است؟
در صورت وجود عفونت، امکان دارد در قسمت مفصل زانو گرمی احساس شود و ممکن است که تب ایجاد شود.
آیا پیادهروی برای درمان آب آوردن زانو مفید است؟
امکان دارد بیمار نگران باشد که پیادهروی باعث وارد شدن فشار بیش از حد بر مفاصل شده و سبب تشدید درد شود. ولی در واقع پیادهروی سبب میشود که خون و مواد مغذی به میزان بیشتری به مفاصل زانو انتقال داده شده و در تسکین آب آوردن زانو موثر است.
کدام یک از روش‌های استفاده از یخ یا حرارت برای تسکین ورم زانو مناسب می‌باشد؟
حداقل برای مدت 72 ساعت بایستی از یخ در قسمت زانو استفاده شود تا این که ورم کاهش پیدا کند. پس از کاهش ورم، می‌توان از حرارت جهت بازیابی قابلیت حرکتی استفاده کرد.
