آیا آرتروز کمر (ساییدگی مهره کمر) درمان قطعی دارد؟

 آرتروز کمر به التهاب مفاصل فاست در ستون فقرات یا مفاصل ساکروایلیاک بین ستون فقرات و لگن گفته می‌شود که می‌‌تواند به علت تحلیل رفتگی بدن و بیماری‌های خود ایمنی، عفونت و سایر اختلالات به وجود بیاید. گاهی اوقات التهاب در محل اتصال تاندون و رباط به استخوان‌های ستون فقرات ایجاد می‌‌شود. آرتروز کمر یا گردن باعث درد شدید می‌شود و اغلب به درد مزمن تبدیل می‌گردد.

 علل و فاکتورهای خطر در بروز آرتروز ستون فقرات

 علل بروز آرتروز کمر یا گردن به نوع آرتروز بستگی دارد. علاوه بر بیماری‌های خود ایمنی و تحلیل رفتگی طبیعی بدن، سایر علل بروز آرتروز مشخص نیست. عوامل ژنتیکی در بروز برخی از انواع آرتروز کمر نقش دارند و به عبارتی آرتروز می‌تواند زمینه ارثی داشته باشد. سایر فاکتورهای خطر در بروز آرتروز کمر به شرح زیر می‌باشند:

• سن
• چاقی و اضافه وزن
• ابتلا به برخی بیماری‌های خاص مانند دیابت، نقرس، پسوریازیس، سندروم روده تحریک پذیر، بیماری لایم و بیماری سل

 انواع آرتروز کمر

 بیش از ۱۰۰ نوع آرتروز وجود دارد که اکثر آنها کمر و گردن را درگیر می‌کنند. اگرچه همه انواع آرتروز باعث بروز التهاب می‌شوند با توجه به علت بروز آنها در دسته اختلالات التهابی و غیر التهابی قرار می‌گیرند.

 استئوآرتریت ستون فقرات

آرتروز تحلیل برنده یا آرتروز غیر التهابی، یکی از شایع‌ترین نوع آرتروز ستون فقرات است که قسمت پایین کمر را تحت تأثیر قرار می‌دهد و ناشی از تحلیل و خرابی مفاصل است. در این وضعیت، غضروف بین مفاصل به آرامی تخریب می‌شود و بیمار با درد و التهاب مفاصل مواجه خواهد شد. این درد به دلیل آسیب مکانیکی رخ داده است و بیمار در هنگام خم شدن و چرخاندن کمر، درد بیشتری تجربه خواهد کرد. سابقه صدمه در منطقه کمر در گذشته، احتمال بروز آرتروز تحلیل برنده را افزایش می‌دهد.

آرتروز ستون فقرات عموماً مفاصل فاست بین مهره‌ها را درگیر می‌کند و به عنوان آرتروز مفصل فاست، سندروم مفصل فاست یا بیماری فاست شناخته می‌شود. در برخی موارد، تحلیل و خرابی دیسک بین مهره‌ها می‌تواند منجر به آرتروز مفصل فاست شود. با کاهش ضخامت دیسک، فشار زیادی بر روی مفاصل فاست وارد می‌شود که منجر به ساییدگی و آسیب دیدگی غضروف می‌شود. در صورت وقوع تحلیل برنده در منطقه گردن، به این اختلال اسپوندیلوزیس گردن گفته می‌شود. آرتروز گردن همواره باعث درد نمی‌شود و بیشتر افراد هیچ علامت خاصی را تجربه نمی‌کنند.

 آرتریت روماتوئید ستون فقرات 

 آرتریت روماتوئید یک بیماری خود ایمنی است که سیستم ایمنی به بدن حمله می‌کند و غشای داخلی مفاصل را از بین می‌برد. این اختلال سایر مفاصل بدن را نیز درگیر می‌‌کند اما احتمال بروز آن در ستون فقرات گردن بیشتر است. آرتریت روماتوئید علت تحلیل رفتگی مفصل ایجاد نمی‌‌شود و یک نوع آرتروز التهابی است که باعث درد کمر و حتی درد سایر مفاصل خواهد شد. این اختلال در زنان شیوع بیشتری دارد.

 اسپوندیلوآرتریت

 اسپوندیلوآرتریت به یک مجموعه بیماری التهابی گفته می‌‌شود که مفاصل و محل اتصال تاندون و رباط به استخوان را درگیر می‌کند. اگرچه اسپوندیلوآرتریت یک اختلال التهابی است علت بروز آن با آرتریت روماتوئید تفاوت دارد. این اختلال به چند دسته تقسیم می‌شود که برخی از آن بیشتر ستون فقرات را درگیر می‌کنند:

• اسپوندیلیت آنکیلوزان یک نوع آرتروز ستون فقرات است که می‌تواند باعث التهاب مهره و التهاب مفاصل ساکروایلیاک در قسمت قاعده ستون فقرات شود. در موارد شدید چند مهره به یکدیگر متصل می‌شوند و باعث قوز کمر خواهند شد.
• آرتریت پسوریاتیک با پسوریازیس که یک اختلال خود ایمنی است و باعث به وجود آمدن راش پوستی خارش آور و فلس مانند خواهد شد، ارتباط دارد. برخی از افراد قبل از آرتروز دچار پسوریازیس می‌شوند اما گاهی اوقات این وضعیت برعکس رخ می‌دهد. اگر چه این اختلال بیشتر مفاصل کوچک بدن را درگیر می‌کند ممکن است در ستون فقرات نیز بیمار را دچار مشکل نماید.
• آرتروز واکنشی به التهاب مفصل ناشی از عفونت سایر نقاط بدن از قبیل روده یا دستگاه تناسلی گفته می‌شود. این اختلال معمولاً در ستون فقرات پایین کمر به وجود می‌آید و به طور خود به خود بهبود پیدا می‌‌کند.
• آرتروز انتروپاتیک یک نوع آرتروز است که با بیماری التهابی روده ارتباط دارد. همه افراد مبتلا به بیماری التهابی روده دچار این اختلال نخواهند شد. دوره عود بیماری با عود کردن بیماری التهابی روده ارتباط دارد اما این زمان بندی و شدت بروز اختلال ایجاد شده در همه افراد یکسان نیست.
• سایر انواع اسپوندیلوآرتریت عبارتند از اسپوندیلوآرتروپاتی غیر افتراقی که علائم با نوع آرتروز تفاوت دارد و اسپوندیلوآرتریت جوانان که علایم بیماری در دوران کودکی خود را نشان می‌دهد.

طبق دسته بندی‌های انجام شده در صورتی که یک نوع آرتروز خاص باعث درگیر شدن ستون فقرات و مفاصل ساکروایلیاک شود به آن اسپوندیلوآرتریت محوری می‌گویند. در صورتی که سایر مفاصل و تاندون‌ها درگیر شوند به آن اسپوندیلوآرتریت محیطی می‌گویند. تعداد زیادی از افراد در مراحل مختلف پیشرفت بیماری هر دو نوع آرتروز را تجربه می‌کنند.

 علائم آرتروز کمر چیست؟

 علائم آرتروز کمر در افراد مختلف به اشکال متفاوتی احساس می‌شوند اما به طور کلی برخی از آنها به شرح زیر می‌باشند:

• دردکمر و درد گردن
• سفتی و از بین رفتن انعطاف پذیری ستون فقرات و ناتوانی در صاف نگه داشتن یا چرخاندن گردن و کمر
• تورم و حساسیت در مفاصل آسیب دیده
• احساس ساییدگی هنگام حرکت کردن ستون فقرات
• درد و تورم و سفتی در سایر نقاط بدن به ویژه در آرتروز التهابی
• ضعف و خستگی عمومی بدن به ویژه در آرتروز التهابی
• درد و بی حسی بازو یا پا در هنگام درگیر شدن عصب
• سردرد در موارد ابتلا به آرتروز گردن

اگرچه درد کمر شایع‌ ترین علامت آرتروز کمر محسوب می‌شود همه افراد حتی در مراحل پیشرفته دچار درد نخواهند شد. از سوی دیگر برخی از افراد حتی قبل از تشخیص آرتروز در عکسبرداری توسط اشعه ایکس از احساس درد شدید شکایت دارند. در برخی از انواع خاص آرتروز کمر ممکن است بیمار دچار التهاب چشم شود که باعث درد چشم، آبریزش و تاری دید خواهد شد.

 بروز سایر مشکلات کمر به علت آرتروز کمر

 آرتروز کمر می‌‌تواند باعث تشکیل زائده‌های استخوانی شود. آرتروز ستون فقرات باعث تشکیل زائده‌های استخوانی در مفاصل فاست و بزرگتر شدن آنها خواهد شد که به این اختلال هیدرو تروفی مفصل فاست می‌گویند. اگرچه زائده‌های استخوانی به خودی خود خطرناک نیستند رشد آنها باعث کوچک شدن فضای کانال نخاعی و تحت فشار قرار گرفتن اعصاب خواهد شد. این وضعیت باعث بروز دو اختلال دردناک می‌شود.

• تنگی کانال نخاعی– فشرده شدن طناب نخاعی درون کانال نخاعی
• رادیکولوپاتی- فشردگی اعصاب محیطی که از طناب نخاعی خارج می‌شوند (درد عصب سیاتیک یک نوع رادیکولوپاتی است)

 اسپوندیلیت آنکیلوزان یا سفت شدن رباط‌های بین مهره ای باعث بروز مشکلات دیگری می‌شود که به شرح زیر می‌باشند:

• شکستگی فشاری در محل تشکیل استخوان‌های جدید
• لغزش مهره
• بدشکلی ستون فقرات که به آن کیفوز می‌گویند.

 آرتروز کمر چگونه تشخیص داده می‌شود؟

 پزشک برای تائید آرتروز ستون فقرات از روش‌های تشخیصی زیر استفاده خواهد کرد:

• بررسی سابقه پزشکی و انجام معاینات جسمانی
• انجام آزمایش خون برای تشخیص مارکرهای ژنتیکی و آنتی ‌بادی آرتروز
• عکسبرداری از ستون فقرات برای تشخیص محل بروز آرتروز
• اسکن ام آر آی، سی تی اسکن، میلوگرافی، اسکن استخوان و سونوگرافی به تشخیص آسیب دیدگی مفصل و تشخیص درگیر شدن عصب و رد کردن احتمالات دیگر کمک می‌کند.
• آسپیراسیون مفصل که با نمونه برداری از مایع سینوویال درون مفصل انجام می‌شود.

ممکن است پزشک با تزریق مستقیم دارو درون مفصل به تشخیص محل آسیب دیده را بپردازد.

درمان آرتروز کمر

 درمان آرتروز کمر به عوامل متعددی از قبیل سن بیمار، سطح درد، نوع و شدت آرتروز و هدف بیمار از درمان بستگی دارد. از آنجایی که آسیب دیدگی مفصل ناشی از آرتروز غیرقابل جبران است معمولاً فرایند درمان بر کنترل درد و پیشگیری از آسیب دیدگی بیشتر تمرکز می‌کند. برخی از روش‌های غیر جراحی برای درمان آرتروز ستون فقرات به شرح زیر می‌باشند:

• استفاده از داروهای غیر استروئیدی ضد التهاب و کورتیزون برای کاهش درد و تورم
• استفاده از داروهایی که با هدف بهبود علائم خاص و کنترل آرتروز التهابی تجویز می‌شوند.
• فیزیوتراپی به ‌منظور بهبود قدرت عضله کمر و دامنه حرکات ستون فقرات
• تغییر سبک زندگی برای کاهش التهاب یا فشار وارد شده به کمر: کاهش وزن، ترک کردن سیگار و تغییر حالت بدن

 خود مراقبتی

 خود مراقبتی نقش مهمی در کنترل آرتروز ستون فقرات ایفا می‌کند. صرف نظر از نوع فعالیت جسمانی در طول روز باید حداقل به مدت ۲۰ تا ۳۰ دقیقه پیاده روی کنید یا به کشش بدن خود بپردازید تا از بروز درد، سفتی و خستگی جلوگیری شود. هرروز زمان مشخصی را صرف آرام سازی بدن و رفع تنش عمومی نمایید و از هر کاری برای احساس بهتر و دوست داشتن خود استفاده کنید مانند کتاب‌ خواندن یا باغبانی. خواب مناسبی داشته باشید و در طول شبانه روز ۷ تا ۸ ساعت بخوابید.

 حالت بدن

 صرف نظر از این که شما در منزل یا محیط کار فعالیت دارید باید میز و صندلی شما با ساختار فیزیکی بدن تناسب داشته باشند به عنوان مثال استفاده از صندلی که دارای بالشتک مخصوص کمر است که باعث می‌‌شود در حالت نشسته بدن در وضعیت مناسبی قرار بگیرد و از تحت فشار قرار گرفتن کمر جلوگیری گردد. اگر میز و صندلی شما شرایط مناسبی ندارند و پاسخگوی نیازهای خاص شما نیستند باید به تعویض آنها بپردازید.

 رژیم غذایی

 رژیم غذایی سالم و متعادل که حاوی مقادیر زیادی میوه و سبزیجات تازه است به کنترل آرتروز و بهبود سلامت عمومی بدن کمک می‌کند. عادات غذایی سالم باعث کاهش التهاب و درد می‌‌شوند و به حفظ تناسب اندام و رفع فشار از روی مفاصل مختلف بدن کمک می‌کنند. اگر چه رژیم غذایی سالم باعث درمان آرتروز نمی‌‌شود مصرف برخی غذاهای خاص منجر به تقویت استخوان، کاهش التهاب و تقویت سیستم ایمنی خواهد شد. افزودن این مواد خوراکی به رژیم غذایی می‌‌تواند به بهبود علائم آرتروز کمک کند:

• غذاهای سرشار از امگا ۳ و ویتامین دی مانند ماهی سالمون و قزل آلا و خواص ضد التهابی قابل توجه ای دارند که به کاهش شدت علائم آرتروز کمک می‌کنند. دانشمندان مصرف دو بار ماهی در هفته را توصیه می‌کنند.
• سبزیجات برگ سبز از قبیل بروکلی، اسفناج و کلم حاوی مقادیر بسیار زیاد ویتامین e و c هستند که ویتامین e از بدن در مقابل التهاب محافظت می‌کند و ویتامین c به بدن برای تولید کلاژن و تقویت مفاصل و افزایش انعطاف پذیری آنها کمک می‌کند.
• مصرف انواع توت از قبیل بلوبری، توت سیاه و توت فرنگی مقادیر بسیار زیادی آنتی اکسیدان در اختیار بدن قرار می‌دهد تا با التهاب مبارزه کند.
• سیر و پیاز حاوی ترکیبات شیمیایی ضد التهاب قدرتمندی هستند که به تسکین درد در افراد مبتلا به آرتروز کمک می‌‌کنند.

 ورزش کردن

 ورزش کردن به طور منظم برای حفظ سلامت عمومی بدن و کنترل علائم آرتروز ستون فقرات ضروری است. انجام دادن حرکات کششی و تقویتی کمر به کنترل آرتروز کمر کمک می‌کند. هر چه عضلات کمر و گردن قوی تر و منعطف تر باشند از میزان فشاری که به دیسک و مفاصل وارد می‌‌شود کاسته خواهد شد و روند پیشرفت بیماری و تشدید شدن علائم کند می‌شود. ورزش کردن به طور منظم باعث تقویت و حرکت کردن کمر و گردن می‌‌شود و احتمال بروز درد مزمن را کاهش می‌دهد. انجام دادن فعالیت‌های ورزشی سبک مانند پیاده‌ روی، شنا، یوگا و حرکات کششی بهترین روش برای به حرکت در آوردن بدن کالری سوزی و تقویت عضلات است بدون آن که فشار زیادی به مفاصل دردناک بدن وارد شود. قبل از شروع هر نوع فعالیت ورزشی باید با پزشک خود مشورت کنید زیرا انجام دادن برخی حرکات سلامت شما را به خطر می‌‌اندازد.

 فیزیوتراپی

 فیزیوتراپی یکی از روش‌های درمانی سودمند برای درد کمر و گردن محسوب می‌شود که به کسب اهداف زیر کمک می‌نماید:

• روش‌های درمانی منفعل از قبیل درمان دستی به تسکین درد در نواحی دردناک بدن و تسریع فرایند بهبود کمک می‌کند.
• متخصص فیزیوتراپی تمرینات خاصی را به شما آموزش می‌دهد که به تقویت عضلات نواحی خاص بدن کمک می‌نمایند.
• انجام دادن برخی تمرینات ورزشی باعث انعطاف پذیری ناحیه دردناک و افزایش دامنه حرکات کمر و گردن خواهد شد.
• آشنا شدن با مکانیک صحیح بدن احتمال بروز آسیب دیدگی و درد در آینده را به حداقل می‌رساند.
• فیزیوتراپی بهبود کیفیت زندگی کمک می‌کند تا بیمار بتواند هر چه سریعتر فعالیت‌های روزمره خود را آغاز نماید

 فیزیوتراپی به دو دسته فعال و منفعل تقسیم می‌‌شود که فیزیوتراپی منفعل برای درد کمر و گردن شامل ماساژ درمانی، استفاده از کمپرس سرد و گرم، اولتراسوند تراپی و الکتروتراپی. این روش‌ها به تسکین درد، کاهش التهاب و رفع سفتی بدن کمک می‌کنند. فیزیوتراپی فعال برای درد کمر و گردن شامل انجام دادن حرکات ورزشی و کششی است که به افزایش قدرت و انعطاف پذیری بدن کمک می‌کنند تا بیمار درد کمتری را در عضلات دردناک خود احساس کند.

 عمل جراحی

 در صورتی که هیچ یک از روش‌های درمانی فوق تأثیری در کاهش درد نداشته باشند پزشک انجام عمل جراحی را توصیه خواهد کرد. عمل جراحی بر اهداف زیر تمرکز دارد:

• رفع فشار از روی طناب نخاعی و آزاد کردن ریشه اعصابی که توسط زائده‌های استخوانی و سایر بافت‌ها گیر افتاده اند.
• ثابت کردن ستون فقرات با متصل کردن چند مهره به یکدیگر که به این روش فیوژن ستون فقرات می‌گویند.

 پزشک می‌‌‌تواند به صورت جراحی باز یا کم تهاجمی به انجام این روش‌های جراحی بپردازد. هر یک از این روش‌ها با مزایا و معایبی همراه هستند که پزشک قبل از تصمیم نهایی به توضیح این موارد خواهد پرداخت.