از اسکنرهای پزشکی برای تولید تصویر از بدن انسان استفاده می‌شود. این تصاویر توسط متخصصان مراقبت‌های بهداشتی برای ارزیابی و کمک به تشخیص وضعیت بیماری استفاده می‌شود. این امر امکان ایجاد یک برنامه درمانی شخصی را برای بیمار فراهم می‌کند. علاوه بر این، از تصویربرداری پزشکی برای نظارت بر بیماران، در مورد هرگونه مشکلات پزشکی كه ممکن است در آینده با گذشت زمان ایجاد شود نیز استفاده می‌شود. این نظارت همراه با برنامه‌های منظم غربالگری سلامت است.
از زمان کشف اشعه ایکس، رادیولوژیست‌ها می‌توانند با طیف گسترده‌ای از اسکنرهای تصویربرداری پزشکی، تصویرهایی از بدن انسان با جزئیات پیچیده ایجاد کنند. این روش‌های تصویربرداری شامل توموگرافی رایانه‌ای (سی‌تی‌اسکن)، تصویربرداری با رزونانس مغناطیسی (ام آر‌ای )، توموگرافی انتشار پوزیترون (اسکن پی‌ای‌تی )، و اسکنر اولتراسوند و روش‌های دیگر است.
در حال حاضر، تصویربرداری پزشکی نقش مهمی در ارزیابی انواع بیماری‌های قلبی از طریق تصویربرداری قلب دارد. هدف این مقاله توضیح مختصری از روش‌های مختلف تصویربرداری پزشکی مورد استفاده در بیمارستان‌ها و سازمان‌های بهداشتی درمانی است.
در این مقاله به بررسی آن دسته از ابزارهای تصویربرداری پزشکی که اسکن‌های دو بعدی را از ارگان‌ها و اندام‌های مختلف بدن، در اختیار پزشکان قرار می‌دهند،خواهيم برداخت.
اشعه ایکس چیست؟
در سال 1895، ویلهلم کنراد رونتگن در آزمایشگاه خود در دانشگاه وورتسبورگ آلمان، در حین کار خود مشاهده کرد که بلورهای نزدیک یک لوله پرتوی کاتدی با ولتاژ بالا شروع به درخشش می‌کنند. او به نتیجه رسید که نوعی انرژی توسط لوله پرتوی کاتدی تولید می‌شود که قادر به نفوذ به کاغذ مجاور است. رونتگن این انرژی ناشناخته را “اشعه ایکس” نامگذاری کرد.
اشعه ایکس در حال حاضر یکی از روش‌های تشخیصی عمومی در پزشکی است که برای تصویربرداری داخل بدن انسان استفاده می‌شود. تصویربرداری اشعه ایکس تنها چند دقیقه طول می‌کشد. یکی از مزایای قابل توجه این روش تصویربرداری این است که دستگاه اشعه ایکس بدن انسان را محدود نمی‌کند. بنابراین، می‌تواند اضطراب را در افرادی که به کلاستروفوبیا (فوبیای محیط بسته) رنج می‌برند، کاهش دهد.
از تصویربرداری اشعه ایکس برای تشخیص آسیب‌دیدگی یا شکستگی استخوان‌ها در انسان استفاده می‌شود. همچنین، در زمینه دندانپزشکی، اشعه ایکس برای تعیین نیاز به درمان و ارزیابی سلامت دندان‌ها بسیار مفید است. به طور کلی، اشعه ایکس در جراحی‌ها برای هدایت جراحان استفاده می‌شود. به عنوان مثال، در تشخیص تومورهای استخوانی نقش مهمی دارد.
سی تی اسکن چیست؟
در بعضی موارد، بیمار نیاز به اسکن توموگرافی کامپیوتری دارد که به سی تی اسکن معروف است. سی تی اسکن با استفاده از اشعه ایکس و رایانه مي‌تواند تصاویری از داخل بدن انسان ایجاد کند. در نهایت، سي تی اسكن یک دستگاه اشعه ایکس پیشرفته است که می‌تواند تصاویر 3 بعدی از بافت نرم داخل بدن تولید کند. این دستگاه در مقایسه با دستگاه‌های اشعه ایکس، فقط تصاویر دو بعدی ایجاد می‌کند و می‌توانند برای تشخیص ذات‌الریه و برخی سرطان‌ها استفاده شود.
علاوه بر این، دستگاه سي تی اسکن قادر به تصویربرداری از چندین قسمت از بدن انسان است که شامل اسکلت، اندام‌های داخلی و رگ‌های خونی است. علاوه بر این، سی تی اسکن بیشتر برای مغز، گردن، ستون فقرات و قفسه سینه استفاده می‌شود.
يكي ديگر از موارد مهم استفاده از سي تي اسكن، تعیین تومورها و شکستگی استخوان‌هاي بیمار است. با این حال، گاهی اوقات تصاویر اشعه ایکس قطعی نیستند و بنابراین از سي تی اسکن برای کمک به تشخیص بیشتر استفاده مي‌شود.
برای انجام تصویربرداری بوسیله سی تی اسکن، بیمار بر روی یک تخت افقی متحرک دراز می‌کشد. تخت از ورودی اسکنر عبور می‌کند. ورودی و دهانه دستگاه حاوی واحدهای اشعه ایکس است که به دور بدن بیمار می‌چرخد. در این مرحله به بیمار توصیه می‌شود برای به دست اوردن تصاوير واضح بی‌حرکت بماند. در طول مدت تصویربرداری و زمانی که اسکنر کار می‌کند، رادیولوژیست در اتاق مجاور قرار می‌گیرد تا در برابر اشعه محافظت شود. سی تی اسکن بسته به شرایط بیمار، ممکن است تا 20 دقیقه طول بکشد و اسکن‌ها متعاقباً توسط رایانه تجزیه و تحلیل می‌شوند. همچنین، سی تی اسکن یک روش غیرتهاجمی و بدون درد است.
اسکن ام آر اي چیست؟
تصویربرداری رزونانس مغناطیسی که به اسکن ام آر آی معروف است، روشی برای تولید تصاویر مقطعی از بدن انسان است. سي تی اسكن و ام آر آي هر دو تصاویر با کیفیت بالا توليد مي‌كنند که متخصصان مراقبت‌های بهداشتی را قادر می‌سازد تا وضعیت بیمار را ارزیابی کنند. ام آر آي برای اسکن مغز و نخاع استفاده می‌شود. به عنوان مثال در بیماران مبتلا به مولتیپل اسکلروزیس (ام اس) و سایر بیماری‌های عصبی.
اسکن ام آر آی برای اسکلت، قلب و عروق خونی و اندام‌های داخلی نیز استفاده می‌شود. ام آر آی، بر خلاف سی تی اسکن، کل بدن را احاطه می‌کند.
فرآیند تصویربرداری با ام آر آی به این صورت است که بیمار بر روی یک تخت متحرک دراز می‌کشد و تخت به آرامی به داخل محفظه “استوانه‌ای” منتقل می‌شود. قطر ورودی محفظه حداقل 60 سانتی‌متر است. سپس برای گرفتن عکس، بیمار با یک میدان مغناطیسی قوی و توالی امواج رادیویی احاطه می‌شود. در حالی که بیمار در اسکنر ام.آر.آی قرار دارد، متخصص رادیوگرافی در اتاق کنترل مجاور و در تماس با بیمار خواهد بود. اسکن ام آر آي ممکن است 90 دقیقه طول بکشد و سر و صدای آن از دستگاه سی تی اسکن بسیار بیشتر است. از این رو، به بیمار محافظ گوش داده می‌شود.
انجام اسکن ام.آر.آی نسبت به سی تی اسکن چندین مزیت دارد. مزیت اصلی آن این است که اشعه ایکس در آن دخیل نیست. بنابراین، این یک روش تصویربرداری ایمن است که برای استفاده در زنان باردار مناسب است. ام آر آي از میدان‌های مغناطیسی قوی استفاده می‌کند و برای بیمار ضروری است که متخصصان مراقبت‌های بهداشتی را در مورد شنت‌ها، ضربان سازها و هر نوع اشیای فلزی داخل بدن خود مطلع کند.
در بعضی موارد، روش اسکن باز ام آر آی به جای سیستم بسته ارائه می‌شود. این اسکنرهای باز همچنان تصویربرداری با کیفیت بالا را ارائه می‌دهند اما برای تصویربرداری از قلب و پستان مناسب نیستند. اصلی‌ترین مزیت اسکن ام آر آی باز برای بیمارانی است که مبتلا به اضطراب یا کلاستروفوبیا هستند. بیمار در اسکنر باز راحت‌تر خواهد بود و می‌تواند به متخصص رادیوگرافی کمک کند تا اسکن‌های با کیفیت بالا را تهیه کند.
اسکنر سونوگرافی چیست؟
اسکنر سونوگرافی با عبور امواج با فرکانس بالا به بدن انسان، تصاویری را تولید می‌کند. سونوگرافی به طور گسترده‌ای برای به دست آوردن تصویر از کودکان متولد نشده استفاده می‌شود. همچنین، این اسکنرها توسط جراحان برای اقدامات خاص برای کمک به آن‌ها در تشخیص بیماری استفاده می‌شود. سیستم‌های سونوگرافی با استفاده از یک پروب که قادر به انتشار امواج صوتی با فرکانس بالا است، کار می‌کنند.
امواج صوتی از اندام‌های مختلف و بافت‌های اطراف منعکس می‌شوند و پژواک‌هایی ایجاد می‌کنند که دوباره به سمت پروب برمی‌گردد و تصاویر 2 یا 3 بعدی را در همان لحظه ایجاد می‌کنند. فرآیند اسکن می‌تواند تا 45 دقیقه طول بکشد و هم از خارج و هم از داخل انجام می‌شود.
بر این اساس، سونوگرافی آندوسکوپیک (EUS) یک روش تهاجمی برای بررسی بیماری‌های دستگاه گوارش و ریه است. از روش تصویربرداری EUS می‌توان برای یافتن دلایل درد شکم یا قفسه سینه استفاده کرد.
EUS می‌تواند همراه با سایر آزمایش‌های تشخیصی مانند CT و MRI برای ارزیابی سرطان‌های روده بزرگ، مری، ریه، لوزالمعده، معده و راست روده مورد استفاده قرار گیرد.
مزیت اصلی سونوگرافی این است که هیچ عارضه جانبی برای بیمار ندارد و پس از تصویربرداری می‌توان فعالیت‌های عادی را از سر گرفت. همچنین، نتایج اسکن اولتراسوند می‌تواند در همان لحظه ارزیابی شود و نیازی به انتظار بیمار نیست.
