انواع پروتز بالای زانو برای بیماران دیابتی، سرطانی و مشکلات عروقی

قطع عضو از بالای زانو (AKA) یا قطع عضو  ترنس فمورال نوعی عمل جراحی است که برای قطع پا بالاتر از زانو بکار می‌رود هنگامی که پا به شدت مصدوم یا معیوب شده باشد اکثر موارد AKA بخاطر بیماری عروق محیطی یا بیماری شدید جریان خون در پا، انجام می‌شود. گردش نامناسب خون باعث محدودیت ترمیم مصدومیت و پاسخ‌های سیستم ایمنی بدن به آسیب دیدگی است. ممکن است زخم پا به همین خاطر بهبود نیابد. شاید  پا عفونی شود و عفونت می‌تواند به استخوان رسیده و بقدری شدت یابد که مرگبار شود. قطع عضو برای بریدن بافت معیوب و جلوگیری از گسترش عفونت انجام می‌شود. قطع عضو از بالای زانو هنگامی انجام می‌شود که جریان خون در پا ناکافی بوده یا عفونت بقدری شدید باشد که مانع از جراحی‌های با شدت پایین‌تر شود.

اگر جراحی AKA ضروری باشد معمولاً توسط جراح عروق یا جراح ارتوپد انجام خواهد شد. بخش مصدوم یا شدیداً بیمار پا  قطع می‌شود و تا جای ممکن استخوان و بافت سالم نگاه داشته خواهد شد. جراح عضو باقیمانده را تغییر شکل می‌دهد تا بتوان بعد از جراحی به بهترین نحو از پای پروتزی برای آن استفاده کرد. نیاز به AKA از بیماری‌های زیر ناشی می‌شود: بیماری عروق محیطی، دیابت، عفونت/قانقاریا، تروما، له شدگی یا تومور/سرطان شدید پا.

شروع پروسه پرتوز بالای زانو

پروسه آغاز استفاده از پروتز بالای زانو را می‌توان پس از چند روز/هفته از قطع عضو شروع کرد. می‌توان در بیمارستان یا مرکز توانبخشی به بیمار پروتزهای فوری بعد از جراحی (IPOP) (آماده یا سفارشی) داد تا از زخم‌های جراحی بیمار محافظت شود، ضمناً با تسریع بهبودی، تورم/آماس را کنترل کرده و به بیمار اجازه دهد به استفاده از این دستگاه عادت کند. همچنین می‌توان به بیمار شرینکر بالای زانو داد. شرینکر یک پارچه فشاری است که برای کمک به شکل دادن به عضو برای پروسه نصب پروتز استفاده می‌شود و همچنین کاهش تورم در باقیمانده عضو. این وسیله مشابه استفاده از باند کشی است، ولی این مزیت را دارد که فشار را در سرتاسر عضو وارد می‌کند، حتی هنگامی که توسط شخص دیگری پوشانده شود. همچنین به بی جس کردن عضو کمک می‌کند تا آن عضو برای نصب سوکت پروتز آماده شود. پس از جراحی، اندازه و شکل عضو بیمار تا یک سال بعد تغییر خواهد کرد. همچنین شرینکر به ثابت کردن اندازه عضو در آینده کمک می‌کند و به بیمار تجربه موفق‌تری از نصب پروتز را خواهد داد.

لاینر و گچ/اسکن

گام بعدی در این پروسه، استفاده بیمار از یک لاینر است. لاینر یک رابط نرم است که بیمار آن را روی پوست خود می‌پوشد. لاینر را پیش از سوکت می‌پوشانند. عملکرد اصلی آن جذب نیروهایی ست که در هنگام حرکت کردن پروتز شما ایجاد می‌شود، تا از این طریق باقیمانده عضو شما را سالم نگاه داشته و به شما اجازه دهد تا برای مدت بیشتری از پروتز استفاده کنید.

لاینرهای مختلفی وجود دارد و متخصص مناسب‌ترین آنها را برای شما انتخاب خواهد کرد. انتخاب لاینر به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله نوع تعلیق، میزان فعالیت، مشکلات پوستی، مهارت در کار با دست، برجستگی‌های استخوانی، شکل و غیره. در بازار لاینرهای آماده (OTS) و سفارشی وجود دارد. اگر باقیمانده عضو شکلی غیرطبیعی داشت یا خیلی استخوانی بود، ممکن است از لاینرهای سفارشی استفاده شود. این لاینرهای سفارشی با استفاده از قالب پای شما ساخته می‌شوند، قالب‌ها نیز توسط گچ‌گیری یا اسکن با استفاده از چند نوع مختلف از اسکنرها/نرم‌افزارها گرفته می‌شوند. پروسه ساخت لاینرهای سفارشی بیشتر از لاینرهای آماده طول می‌کشد. اگر شکل عضو طبیعی باشد، اندازه‌گیری‌هایی انجام خواهد شد تا لاینر OTS اندازه‌ای سفارش داده شود.

هنگامی که لاینر آماده شد تا روی بیمار تست شود، با بیمار تماس گرفته خواهد شد تا به برای مراجعه بستن لاینر به مطب مراجعه کند. لاینر روی عضو بیمار پوشانده شده و اندازه بودن آن نیز ارزیابی می‌شود. اگر لاینر اندازه باشد، در مرحله بعد اندازه‌گیری‌ها و گچ‌گیری‌ها از عضو بهمراه لاینر گرفته می‌شود. از روش‌های گچ‌گیری متفاوتی بر اساس نوع تعلیق تفاهم شده میان بیمار و متخصص استفاده خواهد شد. از این مرحله، گچ را پر می‌کنند و آن را بطور مناسب اصلاح می‌کنند تا سوکت تشخیصی پروتزی بالای زانوی سفارشی شما آماده شود.

سوکت‌های تشخیصی

اولین سوکت پروتزی که به شما داده خواهد شد، سوکت تشخیصی نام دارد. این سوکت از جنس پلاستیک شفاف ساخته شده و برای روش تعلیق مناسب از آن استفاده می‌شود. (پیچ/قفل شدن، وکیوم بالا رفته، ساکشن). این سوکت را در حالت ایستاده به بیمار می‌پوشانند و فشار وزن را روی عضو باقیمانده قرار می‌دهد. معمولاً این سوکت‌ها را نمی‌توان در این مرحله به بیمار تحویل داد، ولی می‌توان از آن استفاده کرد تا بیمار روی آن راه برود تا تراز بودن آن در جلسه دوم تشخیص اندازه بودن آن بررسی شود. از سوکت تشخیصی پلاستیکی بعنوان بخشی از سوکتی که شاید نیاز به اصلاح داشته باشد استفاده می‌شود تا با آن بتوان انحنای مناسب عضو شما را مشخص کرد. این کار براحتی و با گرما و شعله دادن به پلاستیک انجام می‌شود.

شاید به سوکت تشخیصی ثانویه نیز نیاز باشد تا سوکت تشخیص اولیه را تنظیم نماید تا به بیمار سوکتی با اندازه مناسب و راحت‌تر داده شود. هرچه سوکت برای پروتز بالای زانو اندازه مناسب‌تری داشته باشد، نرخ موفقیت در استفاده کردن از آن بیشتر است.

سوکت نهایی/ لایه‌ای

وقتی که پزشک تأیید کرد که سوکت تشخیصی پروتز به خوبی در پای بیمار فیکس می‌شود، می‌توان به مرحله بعدی و استفاده از سوکت لایه‌ای پیش رفت. سوکت لایه‌ای با استفاده از فیبر کربن ساخته می‌شود، که به عبارت دیگر بسیار سبک از سوکت پلاستیکی است و قدرت کششی بیشتری دارد. فیبر کربن بسیار بادوام است، این سوکت خواهد توانست تا چندین سال دوام بیاورد که به میزان فعالیت و وقوع هرگونه تغییرات در عضو بستگی دارد. بیمار می‌تواند انتخاب کند که یک سوکت سفارشی طراحی شده/رنگ شده داشته باشد که بیشتر به تیپ شخصیتی او بخورد، که ممکن است رنگ سوکتی باشد که با رنگ پوست بیمار تناسب داشته یا لوگوی تیم مورد علاقه بیمار روی آن حک شده باشد. بسته به نوع تعلیق، ممکن است سوکت داخلی از نوع پروفلکس باشد، که یک پلاستیک نرم‌تر داخل پوسته کربنی خارجی است.

این پروتز چندین بار با کمک خود بیمار پوشیده می‌شود، تا به بیمار فرصت دهد خودش بتواند آن را بپوشد یا دربیاورد. قد و تراز آن نیز بر همین معیار تنظیم می‌شود. تمرینات راه رفتن نیز انجام می‌شود تا به بیمار کمک نماید به استفاده از عضو عادت کند. فیزیوتراپی نقش مهمی در تمرینات راه رفتن و تقویت عضلات پا خواهد داشت که خارج از جلسات درمانی با متخصص تمرین خواهد شد

زانوهای پروتزی

 یکی ازمهمترین قسمتها در پروتزهای زانو و بالای زانو مفصل پروتز میباشد ، زیرا این مفصل پروتز است که تعادل در ایستادن و راه رفتن درست را به شما میبخشد.

امروزه انواع مختلفی از زانو وجود دارد که می‌توان انتخاب کرد. هنگامی که به یک طرح برای پروتز خود می‌رسید، متخصص از شما در مورد شیوه زندگی‌تان و فعالیت‌هایی که انجام می‌دهید خواهد پرسید. این سوالات می‌تواند شامل مسافت پیاده‌روی شما، ورزش‌هایی که انجام می‌دهید، ناصاف بودن یا نبودن ناحیه مورد استفاده شما برای کمپینگ، پیاده روی و شکار و مدت زمان پیاده روی شما باشد.  تمام این فعالیت‌های مختلفی که هر روزه انجام می‌دهید نقشی حیاتی در تصمیم گیری برای مناسب بودن نوع پا برای شما ایفا می‌کند. هر نوع زانو مزایای مختلفی برای فعالیت‌های مختلفی دارد از داشتن ثبات ایستا گرفته تا داشتن میکروپردازنده‌ اتوباک سی-لگ4 که می‌تواند زانو را در چرخه راه رفتن خم و راست کند. انواع مختلف زانو عبارتند از:

تک محوره

یک لولای ساده، معمولاً دارای یک اصطکاک قابل تنظیم، برای تنظیم مرحله تاب خوردن. بهترین جایگزین قابل اعتماد در دسترس، مخصوصاً برای کسانی که در نواحی دور افتاده زندگی می‌کنند مناسب است.

 قفل دستی

این زانو باثبات‌ترین زانوی پروتزی است زانو در وضعیت راه رفتن قفل می‌شود و بیمار مکانیسم قفل را باز ‌می‌کند تا بتواند بنشیند. زانوهای دارای قفل دستی عمدتاً توسط بیمارانی استفاده می‌شود که عضو باقیمانده بسیار کم و/یا قدرت عضله پایینی دارند و نمی‌توانند زانوی خود را کنترل کنند.

کنترل طرز ایستادن

این نوع زانو بسیار باثبات است و معمولاً برای پروتز اولیه تجویز می‌شود. هنگامی که روی این پروتز وزن قرار می‌گیرد، زانو تا وقتی که وزن برداشته نشود خم نمی‌شود. این سیستم در حین تاب خوردن پا، بعنوان یک زانوی دائماً در حال اصطکاک عمل می‌کند ولی در همان زمانی که در فاز ایستادن وزن روی آن قرار می‌گیرد توسط یک مکانیسم ترمز کاملاً صاف می‌شود. این زانو یکی از انتخاب‌های متداول برای افراد مسن و معلولین کمتر فعال است.

 پلی سنتریک

این زانوها چندین مرکز چرخش دارند، که می‌تواند چندین توانایی منحصربفرد را به فرد ببخشد. این نوع زانوها بگونه‌ای طراحی شده‌اند که ثبات بهبود یافته زانو را در مرحله اولیه ایستادن به بیمار بدهند، سپس توانایی خم شدن زیر حمل وزن را درست پیش از مرحله تاب دادن پا دارند. این نوع زانوها برای افراد فعال مزایای بسیاری دارد و برای عضوهای بلندتر و قطع از مفصل زانو بسیار مفید است.

 مایع کنترلی: هیدرولیک/پنوماتیک

این زانوها دارای ستون‌هایی است که با نوعی گاز همچون هوا یا روغن‌هایی همچون سیلیکون پر می‌شود. این نوع زانوها باعث سرعت متغیر در فاز تاب دادن زانو می‌شود. بخاطر خصوصیات سیلندر پر از مایع، فرد معلول می‌تواند آهنگ قدم زدن را افزایش و کاهش دهد و زانو نیز بطور خودکار خود را تطابق خواهد داد. پنوماتیک عمدتاً برای آهنگ قدم زدن معمولی است ولی یونیت‌های کنترل هیدرولیک برای آهنگ‌های متوسط تا قوی استفاده می‌شوند.

 ریزپردازنده

این زانوهای تحرک را بهتر کرده و خطر آسیب دیدگی ناشی از سقوط را کاهش می‌دهند، که منجر به سلامت عمومی بهتر برای استفاده کنندگان از آن می‌شود. تمام زانوهای کامپیوتری شامل زیرپردازنده، نرم افزار، سنسور، سیستم مقاومت هیدرولیک یا پنوماتیک و یک باتری هستند. سنسورها وظیفه نظارت و تشخیص تغییرات در محیط را بر عهده دارند، تغییراتی همچون راه رفتن روی سطوح مختلف، بالا رفتن یا پایین آمدن از شیب و راه رفتن در سرعت‌های مختلف. بر پایه این فیدبک‌ها، ریزپردازنده مقاومت نسبت به خمش زانو (خم شدگی) و باز شدن (صاف شدن) زانو را تنظیم می‌کند تا با سرعت راه رفتن و محیط تطابق داشته باشد. این امر باعث افزایش ثبات و ایمنی برای کاربر می‌شود. سایر ویژگی‌های آن عبارتند از جلوگیری از سر خوردن، پایین آمدن کنترل شده از رمپ‌ها و خمش کنترل شده برای نشستن. تکنولوژی این زانوها در حال رشد است، که به استفاده کنندگان از این نوع پروتز زانوهای هوشمندتری را ارائه خواهد کرد که سنسورهای بهتری داشته و عمر باتری بیشتری دارند. امروزه، سیستم‌های MCP (Microprocessor-Controlled Prosthetics) وجود دارند که زانو را به پروتز پا متصل می‌کنند تا در فرآیند راه رفتن، هماهنگی بین این دو بهبود یابد. وقتی پروتز پا تشخیص می‌دهد که در حال نزول از یک شیب هستید، یک سیگنال به زانو ارسال می‌شود تا مقاومت خمش زانو افزایش یابد و به شما کمک کند به طور ایمن‌تر از شیب پایین بیایید. نمونه‌هایی از زانوهای دارای سیستم MCP شامل سی-لگ 4 و سیستم MCP با سیستم‌عامل لینوکس است.