انواع پروتز زیر زانو: مراحل ساخت انواع پروتز پای مصنوعی زیر زانو

امروزه انواع متعددی از پروتزها مورد استفاده قرار می‌گیرند، اما رایج‌ترین آنها پروتز زیر زانو است. پروتز زیر زانو (BK) یا پروتز ترنس تیبیال (TT) به صورت سفارشی برای کسانی که قطع عضو BK یا TT داشته باشند، ساخته می‌شود. بخش‌های مختلف این پروتز شامل سوکت سفارشی، لاینر، پیلون و پا است. بسته به سیستم تعلیق مورد استفاده برای آن بیمار، گاهی اوقات پروتز ممکن است یک آستر یا سایر موارد جانبی باشد.در اغلب موارد، این پروتز اندام تحتانی، به اندام‌های موجود که به زیر مفصل زانو می‌پیوندند، متصل می‌شود و جایگزین قسمت پایینی پا که قطع شده است، می‌شوند. تولیدکنندگان این پروتزها به طور متوسط ​​15 سال تجربه استفاده از این تجهیزات را در بیماران و کمک به آنها برای بازگشت به زندگی خود، پشت سر گذاشته‌اند.پروتزهای امروزی با استفاده از آخرین پیشرفت‌های تکنولوژی و بهترین مواد موجود طراحی شده‌اند. غالبا ترکیبی از پلاستیک، فیبر کربنی و دیگر مواد برای ساخت پروتز استفاده می‌شود. امروزه اکثر پروتزها از فیبر کربنی ساخته شده و باعث می‌شود که آنها سبک‌تر، قوی‌تر و قابل اطمینان‌تر باشند.

انواع پروتزهای زیر زانو 

انواع مختلفی از پروتزهای زیر زانو وجود دارد. نوع آن وابسته به این است که متناسب با شکل قطع عضو شده باشد، و بستگی به شکل اندام باقی مانده، سطح فعالیت، پیش بینی تغییرات آتی و اولویت فردی دارد. ابتدا، طراحی سوکت انجام می‌شود. سه نوع اصلی طراحی سوکت عبارتند از:

• سوکت کششی تاندون پتلا PTB یا Patella Tendon Bearing
• تعلیق مکش سلیکونی یا 3S
• کمک کننده وکیومی

سوکت کششی تاندون پتلا 

سوکت کششی تاندون پتلا به کاربر اجازه می‌دهد وزنی که از اندام‌های بالایی فشار می‌آورد را تحمل کند، زیرا تاندون پتلایی (مستقر در زیر کشکک زانو)، وزن اندام‌های بالایی را که می‌تواند مشکلاتی را در قسمتهای اندام پایینی ایجاد کند، را تحمل می‌کند. تقریبا همه افرادی که دچار نقص عضو در زیر زانو هستند، کاندید مناسبی برای PTB هستند. برای پوشیدن یک سوکت PTB طراحی شده، باید یک روش تعلیق برای حفظ پروتز روی پای کاربر، استفاده شود.

 رایج‌ترین روش تعلیق با سوکت تاندون پتلا عبارتند از:

• SCیا سوپراکوندیلار (Supracondylar)
• SCSPیا سوپراکوندیلار سوپراپتلار (Supracondylar Suprapatellar)
• تعلیق آستین دار
• دکمه سوپرپتلار و کمربند
• مفصل بند و شکم بند

 عواملی که باید در ساخت و نصب پروتز زیر زانو لحاظ شوند

انواعی مختلفی از پروتزهای مصنوعی در زیر زانو مورد استفاده قرار می‌گیرد. ارزیابی، اولین گام در ساخت مناسب‌ترین پروتز برای یک بیمار است. همیشه این موارد بررسی می‌شود:

• سن بیمار
• وزن بیمار
• اندازه پای باقی مانده
• شکل پای باقی مانده
• سطح فعالیت بیمار
• تشخیص و پیش بینی تغییرات آتی

این عوامل فقط یک تصویر کلی از بیمار را ارائه می‌دهند. ارزیابی از تیم مراقبت کننده از آنها نیز بسیار مهم است. پزشک همیشه با بیماران، پزشکان، درمانگران و اعضای خانواده آنها مشورت می‌کند. یک ارزیابی دقیق برای شناخت فرد، برای ساخت یک پروتز مناسب، ضروری است. هیچ دو بیماری یکسان نیستند و ساخت پروتزهای اختصاصی برای بیماران مختلف بهتر عمل می‌کنند.

شروع فرآیند 

روند شروع و ساخت پروتز BK می‌تواند از چند روز تا هفته پس از قطع عضو شروع شود. بیمار می‌تواند در بیمارستان یا مرکز توانبخشی از یک محافظ پا یا پای مصنوعی سفارشی استفاده کند تا به محافظت از زخم‌های حاصل از جراحی بیمار، افزایش سرعت بهبودی، کنترل تورم و ادم کمک کرده و به بیماران اجازه دهد تا به استفاده از این وسیله عادت کنند. بیمار همچنین می‌تواند با استفاده از یک شرینکر (لفافه قابل پیچیدن) BK  را بهتر تنظیم کند. شرینکر یک پارچه کشی است که برای کمک به استفاده از پروتز و کاهش ادم استفاده می‌شود. مزیت آن در این است که می‌تواند توسط افراد مختلف اعمال شود. این نیز کمک خواهد کرد که بدون ایجاد حساسیت در اندام، آن را برای نصب سوکت پروتز آماده کند. بعد از عمل جراحی، اندام بیمار از نظر اندازه و شکل تا سال آینده تغییر خواهد کرد. شرینکر کمک می‌کند تا اندازه اندام زودتر ثابت شود و بیمار بتواند یک پروتز مناسب را سفارش دهد.

لاینرها و قالب و گچ گیری 

گام بعدی در این فرآیند این است که برای بیمار یک لاینر مناسب طراحی شود. لاینر یک رابط کاربری نرم است. این بخش قبل از سوکت قرار می‌گیرد. عمل اصلی لاینر – جذب نیروهایی است که هنگامی که بر روی پروتز مصنوعی خود راه می‌روید، وارد می‌شود، تا اندام باقی مانده شما سالم باقی بماند و همچنین به شما اجازه می‌دهد که بتوانید این پروتز را برای مدت طولانی استفاده کنید.در بازار لاینرهای مختلفی وجود دارد و سازنده پروتز شما بهترین لاینر را برای شما انتخاب می‌کند. لاینر بر اساس بسیاری از عوامل، از جمله نوع تعلیق، سطح فعالیت، مسائل پوستی، میزان سبکی، برآمدگی‌های استخوانی، شکل و غیره انتخاب خواهد شد. لاینرهای مصنوعی OTS و سفارشی وجود دارد. اگر اندام باقی مانده یک شکل غیر معمول دارد یا بسیار استخوانی باشد، ممکن است از لاینرهای سفارشی استفاده شود. این‌ها با در نظر گرفتن شکل اندام بیمار از طریق گچ گیری یا اسکن با استفاده از چندین نرم افزار اسکنر مختلف ساخته می‌شوند. فرایند به دست آوردن لاینر سفارشی نسبت به لاینر OTS بیشتر طول می‌کشد. اگر شکل اندام عادی باشد، تنها اندازه گیری‌هایی برای سفارش یک لاینر OTS با سایز مناسب، انجام می‌شود.هنگامی که لاینر آماده شود تا بر روی بیمار نصب شود، بیمار باید به مطب دکتر مراجعه کند. این لاینر بر روی اندام بیمار قرار می‌گیرد و تنظیم خواهد شد. اگر مناسب باشد، اندازه گیری‌ها و قالب‌های گرفته شده از اندام، بر روی لاینر قرار می‌گیرند. روش‌های مختلف ریخته گری براساس روش تعلیق که قبلا توسط متخصص پروتز و بیمار بروی آن تصمیم گرفته شده است، استفاده می‌شود. در این مرحله، قالب به طور کامل پر شده و اصلاح می‌شود تا بتوان سوکت پروتز را روی آن قرار داد.

سوکت تشخیصی 

اولین سوکت پروتزی که دریافت خواهید کرد، سوکت تشخیصی نامیده می‌شود. این سوکت از پلاستیکی با رنگ روشن و با استفاده از روش تعلیق مناسب (پین/ قفل، وکیوم بالایی، مکش) ساخته می‌شود. سوکت به صفحه‌ای متصل می‌شود. سایر اجزاء، مانند آداپتورها و پیلون‌ها، برای اتصال سوکت به پای مصنوعی، مورد استفاده قرار می‌گیرند. معمولا این سوکت‌ها توسط بیمار به خانه برده می‌شوند. یک سوکت تشخیصی پلاستیکی برای شروع، به عنوان بخشی از سوکت استفاده می‌شود که ممکن است لازم باشد تا به صورت مناسب بر اساس اندام شما اصلاح شود. این را می‌توان به راحتی با گرم کردن و یا تراشیدن پلاستیک آن، انجام داد.  اندام پای شما نیز، هنگامی که شما شروع به راه رفتن بر روی آن می‌کنید، کاهش اندازه و تغییر شکل خواهد داد. این به دلیل نیروهای جدیدی است که در هنگام استفاده از پروتز بر روی اندام شما اعمال می‌شود. از دست دادن حجم، معمولی است و در هنگام استفاده از اولین پروتز، کاملا قابل انتظار است. هنگامی که در سوکت احساس گشاد شدگی می‌کنید، می‌توانید به راحتی آن را با پوشیدن جوراب اضافی، رفع کنید. از دست دادن حجم را میتوان با استفاده از پوشیدن جوراب، جبران کرد که لایه‌های مختلف دارد (1،2،3،5،6). جورابی که بیشترین لایه را دارد، ضخیم‌ترین جوراب است. این می‌تواند باعث جلوگیری از جابجایی اندام شما در سوکت شود که می‌تواند باعث درد، قرمزی، کبودی و ادم شود. ارتفاع پروتز، بر اساس طول مناسب برای بیمار تعیین می‌شود. تعدیل آن نیز با استفاده از قطعات مختلف تنظیم می‌شود تا بهترین اندازه را برای بیمار فراهم کند.به طور معمول، یک سوکت تشخیصی ثانویه برای فردی که جدیدا دچار نقص عضو شده است برای کاهش کمر درد مورد نیاز است. در صورتی که این اتفاق بیافتد، ممکن است نیاز به ساخت یک لاینر جدید باشد و برای آن، بیمار باید همانند دفعه اول برای ساخت لاینر جدید، مجددا قالب‌گیری و اسکن شود.

سوکت لمینت/ نهایی

هنگامی که حجم اندام تثبیت شد و سوکت پروتز تشخیصی برای بیمار متناسب شد، پزشک می‌تواند سوکت لمینیت را طراحی کند. سوکت لمینیت با استفاده از فیبر کربنی ساخته می‌شود که بدین معنی است که بسیار سبک‌تر از سوکت پلاستیکی است و دارای استحکام کششی بالاتری است. فیبر کربنی دوام بیشتری نیز دارد، زیرا سوکت قادر خواهد بود تا چند سال مورد استفاده قرار گیرد، که البته بستگی به سطح فعالیت و تغییرات اندام بیمار دارد. بیمار می‌تواند سوکت سفارشی رنگی را برای خود سفارش دهد، که ممکن است رنگ سوکت منطبق با رنگ پوست خود باشد یا آرم تیم مورد علاقه خود را روی سوکت چاپ کند.پروتز چندین بار توسط بیمار مورد استفاده قرار خواهد گرفت تا بتواند به تنهایی آن را بپوشد و در بیاورد. ارتفاع و هم ترازی آن نیز به همین ترتیب، تنظیم می‌شوند. برای کمک به بیمار برای استفاده از این اندام مصنوعی، تمرینات پیاده روی انجام می‌شود. فیزیوتراپی بخش مهمی از آموزش راه رفتن و تقویت عضلات اندام تحتانی است که جدای از قرار ملاقات با متخصص پروتز می‌باشد.

پروتزهای از مچ پا به پایین 

قطع عضو مچ پا یا از بین رفتن مچ پا، به عنوان آمپوتاسون از ناحیه مچ پا نیز شناخته می‌شود. این قطع شدگی از ناحیه مایلوال جانبی یا استخوان مچ پا، عمدتا موجب می‌شود کل پا از مچ به پایین حذف شود و فقط انتهای تیبیا باقی بماند.برخلاف قطع عضو ترنس تیبیال، بسیاری از بیمارانی دچار آمپوتاسون از ناحیه مچ پا، قادر به تحمل کامل وزنشان در پایین اندام باقی مانده می‌باشند. بنابراین، طراحی سوکت برای آمپوتاسون از ناحیه مچ پا کمی متفاوت از سوکت ترنس تیبیال است. در حالی که فشار باید مجددا در سراسر اندام توزیع شود، تأکید بیشتر بر روی انتهای یا بخش پایینی پروتز است که وزن را تحمل می‌کند. سپس قاب فیبر کربنی به طور مستقیم به پروتز پا متصل می‌شود. پا باید دارای ارتفاع کمی باشد.برای پروتز مچ پا، طرح‌ها و روش‌های مختلفی برای سوکت آن وجود دارد. بسیاری از سوکت‌ها دارای یک دریچه قابل جابجایی هستند که اجازه می‌دهد که اندام از طریق منطقه باریکی از آن عبور کند و سپس به جای آن، معمولا توسط بند والکرو قفل می‌شود. این دریچه می‌تواند در قسمت پشتی یا میانی باشد. سوکت‌های دیگری بر روی آناتومی استخوان بیمار، برای تعلیق قفل می‌شوند. در این موارد ممکن است از یک لاینر استفاده شود. از آنجا که هیچ پایه و یا اتصالی بین پایین سوکت و پروتز پا وجود ندارد، سوکت مچ پا معمولا در هر دو طرفین مچ پا، بزرگتر است.پزشکان همین فرآیند را برای پروتز بالای زانو انجام می‌دهند، در این مورد، پزشک دو سوکت تشخیصی را در محل قرار می‌دهد که دارای اتصالاتی است که اجازه می‌دهد تا حرکت داشته باشد. این امر به پزشکان اجازه می‌دهد که بتوانند سوکت پایینی را تنظیم کنند تا بهترین قابلیت بیومکانیکی را به بیمار ارائه دهند. هنگامی که هم ترازی مطلوب باشد و سوکت به اندازه مناسب در بیاید، سوکت قطعی و نهایی ساخته می‌شود.