اختلال انگشت ماشه ای به وضعیتی گفته میشود که در آن بیمار در هنگام خم و صاف کردن انگشتان خود، احساس قفل شدن میکند. بیشتر مردم این اختلال را در انگشت چهارم (حلقه) یا انگشت شست خود تجربه میکنند، اما انگشت ماشه ای میتواند سایر انگشتان را نیز درگیر کند. این اختلال به دلیل التهاب در تاندون چرخاننده یا منطقه‌های اطراف آن ایجاد میشود. تاندون چرخاننده مسئول حرکت دادن انگشتان است. در بیشتر موارد، التهاب در بافت همبندی که استخوان را به تاندون چرخاننده متصل میکند بوجود می‌آید و بیمار با مشکلاتی در تکان دادن انگشت خود روبرو خواهد شد.
انگشت ماشه ای چیست؟
انگشت ماشه ای منجر به گرفتگی تاندون میشود. تاندون این به ساختارهای طناب مانند گفته میشوند که به انتهای انگشتان متصل می‌گردند. هنگامی که عضلات ساعد منقبض میشوند تاندون به کشش انگشتان به سمت داخل کمک میکند. غلاف تاندون هر انگشت به صورت یک لوله نازک از قسمت میانی کف دست تا انتهای انگشت کشیده میشود که این غلاف در نقاط مختلف تقویت میشود و به آنها گره می‌گویند. اولین گره تاندون محل به وجود آمدن انگشت ماشه ای است و اکثر افراد هنگام بستن مچ دست خود دچار درد خواهند شد.
علل
علت انگشت ماشه ای به طور دقیق مشخص نیست، اما میتواند در هر یک از انگشتان رخ دهد. این اختلال به دلیل تفاوت در اندازه تاندون و اندازه محل ورود به غلاف تاندون به وجود می‌آید. این تفاوت باعث بروز التهاب موضعی یا تورم گره‌ای در تاندون میشود.
هنگامی که تفاوت بین اندازه تاندون و غلاف آن به حد بحرانی می‌رسد، تاندون از ناحیه غلاف خود دچار مقاومت میشود و این وضعیت به عنوان اختلال انگشت ماشه ای شناخته میشود. در صورتی که وضعیت بدتر شود، برای حفظ صافی انگشت مورد نظر، نیاز به کمک از سایر انگشتان خواهید داشت، در غیر این صورت انگشت قابل صاف کردن نخواهد بود.
آسیب دیدگی رباط
رباط وظیفه متصل کردن مفاصل به یکدیگر را برعهده دارد و معمولاً به علت کشیدگی یا دررفتگی انگشت دچار پارگی کامل یا جزئی خواهد شد. احساس درد در ناحیه مفصل پس از آسیب دیدگی و متورم شدن مفصل از علائم پارگی رباط است. در صورتی که رباط به طور کامل بهبود پیدا نکند بیمار میتواند هنگام خم کردن انگشت صدای تق تق کردن مفصل را بشنود. به علاوه ترمیم نشدن کامل رباط در جای اصلی خود یا شل شدن آن در هنگام خم کردن انگشت باعث تق تق کردن مفصل میشود.
اغلب آسیب دیدگی رباط انگشتان قابل توجه نیست اما در صورتی که به طور صحیح درمان نشود باعث بروز مشکلات جدی در مفاصل انگشت خواهد شد. به همین دلیل آسیب دیدگی رباط باید توسط پزشک ارزیابی شود تا در صورت نیاز تحت درمان قرار بگیرد.
استئوآرتریت
استئوآرتریت انگشت باعث از بین رفتن غضروف سطح مفاصل خواهد شد به نحوی که با پیشرفت این اختلال دامنه حرکات مفصل کاهش پیدا میکند و بیمار درد زیادی را احساس خواهد کرد. آرتروز مفاصل انگشت منجر به تورم خواهد شد و از سوی دیگر به علت تشکیل زائده استخوانی در مفاصل، بیمار در هنگام تکان دادن دست خود صدای تق تق خواهد شنید. این اختلال معمولاً به علت یکنواخت نبودن سطح مفصل یا سایر ناهنجاری‌ها ایجاد میشود. گاهی اوقات بیمار وجود یک توده کوچک در اطراف مفصل خود را احساس میکند که به آن کیست موکوس می‌گویند.
جالب است بدانید که استوآرتریت دست در زنان بالای ۵۰ سال بیشتر شایع است و معمولاً عوامل ژنتیکی در بروز آن نقش مهمی را ایفا میکند یعنی مبتلا بودن یکی از والدین به استئوآرتریت دست به ویژه والد همجنس احتمال بروز این اختلال را افزایش می‌دهد. عوامل دیگری که احتمال ابتلا به آرتروز دست را افزایش می‌دهند عبارتند از سابقه کار دستی سنگین و انجام دادن حرکات تکراری. سیگار کشیدن و استفاده بیشتر از یک دست احتمال بروز آرتروز را افزایش می‌دهد که دلیل آن مشخص نیست.
فاکتورهای خطر
انگشت ماشه ای در زنان ۶ برابر شایع‌تر از مردان است و افراد مبتلا به دیابت یا روماتیسم مفصلی بیشتر دچار این اختلال میشوند. همچنین مواردی وجود دارد که نشان می‌دهند سابقه ژنتیکی و یا انجام دادن فعالیت جسمانی سنگین و استفاده بیش از حد از دست احتمال بروز ابتلا به انگشت ماشه ای را افزایش می‌دهد.
علائم
علائم انگشت ماشه ای به شرح زیر می‌باشند:
- به وجود آمدن یک توده حساس و قابل مشاهده در کف دست و قاعده انگشت
- احساس قفل شدگی انگشت و تق تق کردن آن هنگام حرکت کردن
- درد و ناراحتی هنگام خم و صاف کردن انگشت
معمولاً بیمار پس از یک دوره استفاده زیاد از دست خود متوجه بدتر شدن درد خواهد شد و علائم او پس از بیدار شدن از خواب بیشتر خود را نشان می‌دهند.
چه موقع باید به پزشک مراجعه کرد؟
- در صورت تغییر رنگ، ملتهب یا متورم شدن مفصل
- در صورت ناتوانی در باز کردن کامل انگشت
- در صورت بی حسی نوک انگشت
- در صورت بروز حساسیت در کف دست و انگشت به ویژه هنگام خم کردن مفصل
- در صورت احساس سفتی صبحگاهی به مدت ۳۰ دقیقه
- درصورت بزرگ شدن یا تغییر شکل مفصل انگشت
- در صورت احساس سوزش در انگشتان
- در صورت حساسیت مفصل
- در صورت از بین رفتن انعطاف پذیری انگشت
از آنجایی که علائم انگشت ماشه ای کاملاً منحصر به فرد هستند معمولاً پزشک با انجام معاینات جسمانی میتواند به تشخیص آن بپردازد.
درمان انگشت ماشه ای
معمولاً پزشک زمانی که تازه علائم بیمار شروع شده باشند به تجویز روش‌های درمانی غیر جراحی میپردازد که بیمار میتواند در منزل از آنها استفاده کند. برخی از این روش‌های درمانی به شرح زیر می‌باشند:
استراحت کردن
انگشت ماشه ای میتواند به علت استفاده بیش از حد از دست به وجود بیاید که در این شرایط استراحت دادن به دست و انگشت به مدت یک تا دو هفته به بهبود علائم کمک میکند.
دارو درمانی
مصرف داروهای غیر استروئیدی ضد التهاب مانند ایبوپروفن و ناپروکسن میتواند باعث کاهش درد و التهاب ناشی از انگشت ماشه ای میشود.
استفاده از اسپلینت
اسپلینت مخصوص انگشت ماشه ای معمولاً اطراف کف دست قسمت پایین انگشت آسیب دیده را می‌پوشاند که در این شرایط بیمار میتواند بدون تکان دادن قاعده انگشتان خود به خم کردن قسمت فوقانی انگشتان بپردازد.
ورزش کردن با دست و انگشت
انجام دادن حرکات ورزشی مخصوص دست و انگشت به کشش و تقویت عضلات اطراف تاندون و کاهش سفتی و درد کمک میکند. به این ترتیب باید از ورزش بیش از حد و انجام دادن حرکاتی که باعث تشدید درد میشوند اجتناب نمایید.
استفاده از کمپرس یخ
قرار دادن کمپرس یخ روی انگشت دردناک و کف دست به مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه به کاهش التهاب کمک میکند. بیمار باید روزی ۳ تا ۵ مرتبه از کمپرس یخ استفاده کند.
استفاده از وسایل کمکی
استفاده از کاور محافظ و نرم، و وسایل مشابه به کاهش التهاب مفصل کمک میکنند تا بیمار بتواند با سهولت بیشتری انگشت خود را حرکت دهد.
تزریق استروئید
گاهی اوقات پزشک به تزریق استروئید در اطراف غلاف تاندون انگشت آسیب دیده میپردازد تا از میزان درد و التهاب انگشت ناشی از حرکت کردن کاسته شود. گاهی اوقات بیمار به دو تا سه بار تزریق برای کاهش علائم خود نیاز دارد. با توجه به نتایج به دست آمده از تحقیقات انجام شده ۳۹ درصد از افراد پس از دو یا سه بار تزریق استروئید شاهد بهبود کامل درد خود خواهند بود. افرادی که سه بار تزریق داشته اند ادعا میکنند که به طور متوسط به مدت ۴۰۷ روز به طور کامل بهبود یافته اندـ
عمل جراحی
در صورتی که علیرغم امتحان کردن روش‌های غیر جراحی متعدد از میزان درد بیمار کاسته نشود و انگشت بیمار در یک حالت خاص قرار گرفته و خم و راست نمی‌شود پزشک انجام عمل جراحی را توصیه خواهد کرد. معمولاً پزشک برای درمان انگشت ماشه ای از یک یا دو روش استفاده میکند که روش اول شامل تزریق دارو در کف دست برای درمان انگشت ماشه ای است. شواهدی وجود دارد که انجام جراحی باز نیز میتواند به کاهش درد و سایر علائم کمک کند. با این حال ادعای این تحقیق فقط مربوط به شرایط بیمار به مدت ۶ تا ۱۲ ماه اول پس از جراحی است. با این حال پزشکان هنوز نمی‌دانند که آیا انجام عمل جراحی به طور دائمی باعث درمان انگشت ماشه ای میشود یا خیر.
تمرینات ورزشی برای پیشگیری از بروز انگشت ماشه ای
انجام دادن حرکات ورزشی برای کشش و تقویت مچ دست و انگشتان به افرادی که دچار اختلال انگشت ماشه ای هستند کمک بسیار زیادی می‌نماید تا درد آنها کاهش پیدا کند یا از بروز این اختلال جلوگیری شود. در بخش زیر به برخی از این تمرینات ورزشی که از بروز انگشت ماشه جلوگیری میکنند اشاره می‌کنیم:
کشش مچ
برای کشش مچ باید به صورت زیر عمل کنید:
- کف هر دو دست خود را به یکدیگر بچسبانید و تا ناحیه قفسه سینه بالا بیاورید و سپس به آرامی به کشش مچ دست خود بپردازید.
- به آهستگی کف دستتان را به سمت شکم بکشید.
- حدود ۱۰ ثانیه در این حالت بمانید و سپس دست خود را به نقطه شروع برگردانید.
خم کردن نوک انگشتان
انجام دادن این تمرین ورزشی به خم کردن نوک مفصل انگشت کمک میکند. این تمرین را به صورت زیر انجام دهید:
- یک دست خود را تا ناحیه صورت بالا بیاورید و دست مخالفتان را اطراف انگشت دردناک و زیر نوک انگشت قرار دهید.
- به آرامی با نوک انگشت خود را از قسمت فوقانی خم کنید به نحوی که سایر نقاط انگشت به صورت صاف قرار بگیرند.
- این تمرین را با هر یک از انگشتان دردناک خود را ۱۰ مرتبه تکرار کنید.
خم کردن مفصل میانی
برای انجام دادن این تمرین باید به صورت زیر عمل کنید:
- انگشت دردناک خود را از قسمت قاعده مفصل نگه دارید و سعی کنید بخش میانی آن را خم کنید.
- به آرامی انگشت خود را صاف کنید.
- این تمرین را ۱۰ مرتبه تکرار کنید.
اگرچه این تمرین ورزشی ساده به نظر می‌رسد کمک بسیار زیادی به رفع گرفتگی و درد انگشت و دست خواهد کرد. یکی دیگر از تمریناتی که بسیار مفید است استفاده از خمیر بازی و ورزش کردن با آن می‌باشد که به کشش دست و انگشت کمک میکند. سعی کنید تا حد امکان روزی ۳ تا ۵ بار به انجام دادن این تمرین ورزشی بپردازید.
