تشخیص پای پرانتزی: بهترین سن برای تشخیص زانوی پرانتزی

 زانوی پرانتزی یا ژنوواروم یک نوع ناهنجاری ساختاری در اندام تحتانی است که در این اختلال در هنگام قرار دادن پاها در کنار یکدیگر در هنگام قرار دادن پاها در کنار یکدیگر فاصله می‌گیرند. این اختلال بیشتر در میان کودکان دیده می‌‌شود و به علت فاصله زیاد بین پاها و زانوها تشخیص داده می‌شود. این اختلال می‌تواند در یک یا هر دو پا به وجود بیاید اما معمولاً در سن ۳ تا ۴ سالگی به طور خود به خود بهبود پیدا می‌‌کند. تشخیص زود هنگام زانوی پرانتزی کودک در اصلاح شکل زانو و کمک به رشد طبیعی آن اهمیت بسیار زیادی دارد.

شایع‌ ترین علل زانوی پرانتزی چیست؟

 پرانتزی شدن فیزیولوژیکی پاها شایع ترین علت بروز ژنوواروم است. سایر علل بروز این اختلال عبارتند از بیماری بلانت، بیماری متابولیک استخوان، دیسپلازی اسکلتی که باید کودک از لحاظ این اختلالات تحت ارزیابی قرار بگیرد تا احتمال وجود آنها تایید یا رد شود. سایر اختلالات نادر از قبیل کندرودیسپلازی متافیزیال، فیبری غضروفی مرکزی و موارد مشابه باید ارزیابی شوند تا در صورت نیاز به کودک تحت درمان قرار بگیرد.

تشخیص زانوی پرانتزی

بررسی سابقه پزشکی بیمار

در اکثر موارد پزشک بررسی سابقه پزشکی بیمار می‌‌پردازد و سوالات زیر را از والدین کودکان مبتلا به پای پرانتزی خواهد پرسید:

• از پدر و مادر کودک در ارتباط با رشد کودک، قد او شاخص توده بدنی متناسب با سنش و وزنی که دارد سوال خواهد پرسید.
• پرانتزی شدن پای کودک در چه دورانی شروع شده است آیا قبل از راه رفتن به وجود آمده یا پس از آن؟
• آیا با گذر زمان شدت بد شکلی پا افزایش یافته است؟
• آیا کودک با مشکلاتی از قبیل زمین خوردن، لنگ زدن یا راه رفتن روی پنجه مواجه شده است؟
• آیا سابقه خانوادگی پای پرانتزی یا سایر ناهنجاری‌های مرتبط با پا گزارش شده است؟
• آیا کودک تاکنون تحت درمان قرار گرفته است و عکس العمل بدن او به روش‌های درمانی انتخابی چه بوده است؟
• آیا کودک از مکمل یا ویتامین خاصی از قبیل کلسیم و ویتامین دی استفاده می‌کند؟
• آیا کودک به مقدار کافی در مقابل نور خورشید قرار می‌گیرد؟
• آیا کودک سابقه عفونت، تروما یا شکستگی را داشته است؟

انجام معاینه جسمانی

پزشک بعد از بررسی سابقه پزشکی بیمار به انجام آزمایشات مخصوص که شامل موارد زیر می‌باشد خواهد پرداخت تا بتوانند اطلاعات بیشتری را به دست بیاورد:

• ارزیابی قد و وزن کودک
• ارزیابی راه رفتن او روی پنجه
• بررسی فاصله بین پاهای کودک در حالت ایستاده
• ارزیابی اختلاف طول پاها یا کوتاه بودن آنها زیرا این امر نشان ‌دهنده دیسپلازی اسکلتی یا رشد ناهماهنگ استخوان‌های پا است.
• ارزیابی حالت بدن، بررسی میزان بیرون زدگی مفصل زانو و فاصله بین پا در حالت ایستاده

برای تشخیص و بررسی صحت زانوها در کودکان مبتلا به ژنوواروم، انجام معاینات جسمانی جامع و بررسی هر گونه بد شکلی احتمالی ضروری است. همچنین، ارزیابی حالت بدن کودک نیز لازم است تا اطلاعات بیشتری به دست آید. بررسی زانوهای کودکان می‌تواند به راحتی و با اندازه‌گیری فاصله بین زانوها در حالت ایستاده و در شرایطی که پاها به هم چسبیده‌اند، انجام شود. فاصله تقریبی بین زانوها در زمان تولد حدود ۵ تا ۶ سانتیمتر است و معمولاً در سن ۶ ماهگی به دو نیم سانتیمتر کاهش می‌یابد.

بعد از سن یک سالگی، فاصله بین زانوها به صفر سانتیمتر می‌رسد. در برخی موارد، پزشک ممکن است درخواست انجام عکسبرداری با استفاده از اشعه ایکس را صادر کند تا زاویه بین استخوان‌ها را ارزیابی کرده و نسبت آنها به صفحه رشد را اندازه‌گیری کند. این اقدام به ارزیابی شدت بد شکلی زانوها کمک می‌کند و در نتیجه، پزشک می‌تواند وجود پای پرانتزی یا سایر ناهنجاری‌های زانو را به‌طور دقیق تایید یا رد کند.

والدین باید چه موقع نگران پرانتزی بودن پای کودک خود شوند؟

 در مواردی که کودک سابقه آسیب دیدگی زانو را داشته است ارزیابی او به لحاظ پای پرانتزی توصیه می‌شود. همچنین در مواردی که یکی از پاهای کودک نسبت به پای دیگر اختلاف بسیار زیادی دارد باید او را نزد پزشک برد. در صورتی که این وضعیت بدتر شود یا آنکه تا سن سه یا چهار سالگی بهبود پیدا نکند ارزیابی کودک کاملاً ضروری است.

 کودکان مبتلا به پای پرانتزی که دچار چاقی و اضافه وزن نیز هستند به عکس برداری توسط اشعه ایکس نیاز دارند تا وجود ناهنجاری‌های استخوانی در اطراف زانو بررسی گردد. از زانو عکس گرفته می‌‌شود تا پزشک وجود اختلالات پاتولوژیکی را بررسی نماید. گاهی اوقات که کودک به تازگی شروع به راه رفتن می‌کند دچار تیبیا وارا پاتولوژیک خواهد شد و معمولاً اکثر کودکان مبتلا به این وضعیت دچار اضافه وزن هستند. باید کودک به لحاظ هرگونه آسیب دیدگی و عفونت که ممکن است در سنین پایین و در صفحه رشد به وجود بیاید بررسی شود.

درمان پای پرانتزی

 پزشک با توجه به علت و شدت پرانتزی بودن پای کودک از روش‌های درمانی مختلفی برای اصلاح وضعیت پاها استفاده می‌‌کند. برخی از این روش‌ها به شرح زیر می‌باشند:

فیزیوتراپی و ورزش

 بیمارانی که به سراغ درمان پای پرانتزی خود به کمک روش‌های بازآموزی سیستم عصبی عضلانی می‌روند باید به نکات مهمی توجه نمایند. فیزیوتراپی یک روش درمان غیر جراحی و غیر تهاجمی است که به تقویت ران، زانوها و پای شما در هنگام دویدن و راه رفتن کمک می‌کند. فیزیوتراپی باعث می‌شود که ریسک زمین خوردن و آسیب دیدگی شما به حداقل برسد و عضلات شما تقویت شوند تا توانایی تحمل بار حاصل از بیماری را داشته باشند. برای تقویت سیستم عصبی عضلانی از یک مجموعه تمرینات ورزشی و کششی خاص استفاده می‌شود. کشمش عضلات همسترینگ، ران، ساق، کشاله ران و عضلات سرینی با تأثیرات مثبتی همراه هستند و از سوی دیگر می‌توان از تمرینات تقویتی به منظور کنترل وزن بدن و اصلاح مشکلاتی از قبیل عدم تعادل عضلات استفاده کرد. برای تمرینات ورزشی از قبیل ایستادن روی یک پا، حرکت اسکات و ایستادن روی تخته مخصوص تعادل به اصلاح پای پرانتزی در بیماران کمک خواهد کرد.

کفی طبی و بریس

 اگر کودک شما پای پرانتزی دارد معمولاً با نزدیک شدن به دوران مدرسه پاهای او در شرایط بهتری قرار می‌گیرند و به هیچ روش درمانی نیاز ندارد. در صورتی که مشکل پای پرانتزی کودک شما تا این سن برطرف شد یا بدتر شد باید به پزشک مراجعه کنید تا دستور استفاده از آتل مخصوص شب را بدهد. آتل مخصوص شب یک نوع بریس است که باید در هنگام شب استفاده شود تا پاهای کودک در بهترین حالت ممکن قرار دهد. ممکن است کودک شما در هنگام استفاده از دچار مقدار ناراحتی شود اما معمولاً با احساس در طراحی نیست. در برخی موارد به پای پرانتزی به علت اختلاف در طول پاها به وجود می‌‌آید که در این حالت پزشک یا متخصص فیزیوتراپی درخواست استفاده از کفی طبی را برای اصلاح طول پا خواهد داد.

در صورت بدتر شدن پای پرانتزی چه باید کرد؟

تیبیا وارا یا بیماری بلانت

 در صورتی که بد شکلی پای کودک شما بهبود پیدا نکرد یا بدتر شد ممکن است کودک شما دچار بیماری بلانت باشد. بیماری بلانت یک اختلال رشد در قسمت فوقانی صفحه رشد ساق پای کودک است. این صفحه رشد در زاویه نامناسب قرار می‌‌گیرد و به سمت داخل می‌چرخد که بیشتر در کودکان ۲ تا ۴ سال دیده می‌‌شود و معمولاً هر دو پا را درگیر می‌کند. این اختلال اغلب با پیچ خوردگی داخلی استخوان ساق پا همراه است. تعداد زیادی از این بدشکلی‌های پا به استخوان تیبیا و محل قرارگیری صفحه رشد ارتباط دارند.

 شایع ترین علت بروز این اختلال وارد شدن مداوم ضربه به قسمت داخلی استخوان تیبیا در هنگام راه رفتن روی زانو است که منجر به پای پرانتزی می‌شود. در برخی از کودکان پای پرانتزی به علت آنچه کودک دچار اضافه وزن است و زود شروع به راه رفتن کرده است به وجود می‌آید. پزشک درخواست عکسبرداری از پای کودک را می‌دهد و به اندازه گیری زاویه بین زانوهای او می‌پردازد تا شدت بد شکلی در قسمت فوقانی و تحتانی پا را ارزیابی نماید. عکس برداری توسط اشعه ایکس می‌تواند تغییرات ایجاد شده در صفحه رشد را به خوبی نشان دهد. هرچه فرایند ارزیابی کودک در سنین پایین تر شروع شود امکان بررسی دقیق بد شکلی ایجاد شده و ارزیابی میزان پیشرفت آن فراهم خواهد شد.

 برای درمان این اختلال پزشک درخواست استفاده از بریز کامل پا را می‌‌دهد که قابلیت تحمل وزن بدن را نیز دارد. در صورتی که تا قبل از سن ۴ سالگی مشکل پای کودک اصلاح نشود ممکن است انجام عمل جراحی ضروری باشد. در صورتی که بسته شدن صفحه رشد در سنین پایین رخ دهد تشخیص بد شکلی پا به طور دقیق انجام نخواهد شد. در صورتی که عمل جراحی تا سن بعد از سن چهار سالگی انجام نشده باشد احتمال عود بد شکلی پای پرانتزی افزایش می‌یابد. هدف از انجام عمل جراحی اصلاح قسمت فوقانی استخوان و برگرداندن آن در بهترین حالت ممکن است. در صورتی که انجام جراحی به تاخیر بیفتد و صفحه رشد بسته شود کودک به انجام جراحی‌های پیچیده تر نیاز خواهد داشت.

تیبیا واروم

 گاهی اوقات علت پرانتزی شدن پای کودک استخوان ‏تیبیا و ربطی به زانو ندارد. تیبیا واروم یک نوع ناهنجاری ساختاری شایع در قسمت پایین پا از که منجر به چرخش پاشنه به سمت داخل می‌شود که در این حالت باید به اصلاح پای کودک پرداخت تا استخوان تیبیا توانایی تحمل وزن بدن او را داشته باشد. و می‌‌توان به کمک بریس و ارتوز به درمان این ناهنجاری پرداخت تا استخوان‌های تحتانی در حالت طبیعی قرار بگیرد. انجام عمل جراحی فقط در مواردی درخواست می‌شود که بد شکلی پای کودک بسیار شدید است و منجر به زمین خوردن مداوم یا پا درد شدید شده است.