تعویض مفصل زانو که از آن تحت عنوان آرتروپلاستی یا تعویض کامل مفصل زانو نیز یاد میشود یک نوع عمل جراحی است که در آن سطح زانو که به علت آرتریت آسیب دیده است تعویض می‌گردد. پزشک از قطعات پلاستیکی و فلزی برای تعویض استفاده می‌کند تا انتهای استخوانی که مفصل زانو و کشکک را به وجود آورده است را پوشش دهد. این عمل جراحی برای افرادی درخواست میشود که دچار آرتروز شدید هستند و یا زانوی آنها به شدت آسیب دیده است. هدف از انجام عمل جراحی تعویض زانو این است که پزشک نقاط آسیب دیده زانو را بردارد تا درد بیمار که به کمک سایر روش‌های دیگر کنترل نشده است تسکین پیدا کند.
متخصصین کلیمنیک تخصصی ارتوپد فنی امید سعی دارند بدون نیاز به جراحی انواع مشکلات زانو را درمان کنند. اگر بیمار با روش های غیرجراحی بهبود نیابد برای جراحی ارجاع خواهد شد.
دلایل انجام جراحی تعویض مفصل زانو چیست؟
جراحی تعویض مفصل زانو یک روش درمانی برای بهبود درد و ناتوانی حرکتی در زانو است. استئوآرتریت شایع ترین دلیل انجام جراحی تعویض مفصل زانو است. منظور از استئوآرتریت از بین رفتن غضروف مفصل است. آسیب دیدگی غضروف و استخوان‌ها باعث محدود شدن حرکات میشود و در نتیجه منجر به احساس درد خواهد شد. افرادی که دچار بیماری تحلیل برنده مفصل هستند ممکن است نتوانند به انجام فعالیت‌های روزمره خود بپردازند به ویژه کارهایی که باید زانو خم شود از قبیل پیاده روی یا بالا رفتن از پله زیرا باعث احساس درد در زانو خواهد شد. ممکن است زانوی بیمار به علت ناپایدار بودن مفصل دچار تورم شود. سایر انواع آرتریت از قبیل آرتریت روماتوئید و آرتریتی که به علت آسیب دیدگی زانو به وجود می‌‌آید میتواند منجر به تحلیل رفتن مفصل زانو شود. به علاوه شکستگی، پارگی غضروف و یا پارگی رباط میتواند در آسیب دیدگی گسترده مفصل نقش داشته باشد. ممکن است پزشک به دلایل دیگری انجام جراحی تعویض مفصل را پیشنهاد دهد. در صورتی که روش‌های درمانی غیر جراحی را از بخش نباشد جراحی تعویض مفصل زانو یک اقدام موثر خواهد بود.
قبل از جراحی تعویض مفصل زانو پزشک چه کار می‌کند؟
- پزشک نحوه انجام عمل جراحی را برای شما توضیح میدهد و فرصت سوال پرسیدن را در اختیار شما قرار خواهد داد تا همه سوالاتی که درباره عملی که قرار است انجام شود را مطرح کنید.
- پزشک علاوه بر بررسی کامل سابقه پزشکی شما به انجام معاینه جسمانی نیز می‌پردازد تا اطمینان حاصل کنند که شما در سطح سلامت مناسبی قرار دارید سپس درخواست انجام عمل جراحی را خواهد داد. پزشک درخواست آزمایش خون و سایر آزمایشات تشخیصی لازم را نیز میدهد.
- در صورتی که شما به هر دارویی، لاتکس، چسب یا داروی بیهوشی حساسیت دارید حتما به پزشک خود اطلاع دهید.
- اگر از هر نوع دارو یا مکمل گیاهی استفاده میکنید حتماً با پزشک خود در این خصوص صحبت کنید.
- اگر شما سابقه اختلالات خونریزی دهنده را دارید یا اگر از داروهای رقیق کننده خون از قبیل آسپرین یا هر نوع دارویی که در لخته شدن خون تاثیر می‌گذارد استفاده میکنید به پزشک خود اطلاع دهید زیرا ممکن است پزشک دستور دهد قبل از جراحی از مصرف این داروها خودداری کنید.
- اگر شما باردار هستید و یا به باردار بودن خود مشکوک هستید حتماً به پزشک خود اطلاع دهید.
- باید به مدت ۸ ساعت قبل از عمل از خوردن مواد غذایی و آشامیدن خودداری کنید یعنی از نیمه شب به بعد چیزی نخورید.
- ممکن است پزشک برای ایجاد حس آرامش در شما به تجویز آرام بخش بپردازد.
- ممکن است پزشک درخواست دهد قبل از انجام عمل جراحی با متخصص فیزیوتراپی در خصوص توانبخشی بعد از عمل صحبت کنید.
- شما به مدت یک یا دو هفته بعد از مرخص شدن از بیمارستان به مراقبت تمام وقت در منزل نیاز دارد به همین دلیل باید کسی برای مراقبت از شما در منزل حضور داشته باشد.
مراقبت‌های بعد از عمل تعویض مفصل زانو شامل چه مواردی است؟
مراقبت‌های بعد از عمل تعویض مفصل زانو در بیمارستان
بعد از اتمام جراحی، شما به بخش بازیابی منتقل خواهید شد تا تحت نظر متخصصان مراقبت قرار بگیرید. پس از استقرار، وقتی فشار خون، ضربان قلب و تنفس شما به حالت طبیعی بازگردد و شما به طور کامل به هوش بیایید، به بخش مربوطه منتقل خواهید شد. معمولاً پس از عمل جایگزینی مفصل زانو، شما باید تعدادی روز در بیمارستان بمانید. راه رفتن پس از جراحی جایگزینی مفصل زانو بسیار مهم است. پس از جراحی، یک فیزیوتراپیست شما را ملاقات کرده و برنامه تمرینات درمانی برای شما طراحی خواهد کرد. ممکن است در ابتدا به دستگاه حرکت منفعل نیاز داشته باشید. این دستگاه به مفصل جدید زانو کمک می‌کند تا در هنگام بستری شدن، در تمام جهات حرکت کند. پزشک با تجویز داروها، کنترل درد شما را به عهده می‌گیرد تا بتوانید به تمرینات ورزشی خود بپردازید. پزشک یک برنامه ورزشی برای شما تنظیم می‌کند که شما در بیمارستان و پس از بازگشت به خانه انجام دهید. ممکن است پزشک تصمیم بگیرد شما را به یک مرکز توانبخشی منتقل کند یا شما را به خانه بفرستد، اما در هر دو صورت، پزشک جلسات مکرر فیزیوتراپی را توصیه خواهد کرد تا عضلات شما قدرت خود را بهبود بخشند و دامنه حرکت زانوی شما بهبود یابد.
مراقبت‌های بعد از عمل جراحی تعویض مفصل در منزل
جای بخیه‌ها را تمیز نگه دارید
هنگامی که شما از بیمارستان مرخص می‌شوید و به منزل می‌روید باید محل بخیه‌های خود را تمیز و خشک نگه دارید. پزشک نکات مهمی را در خصوص حمام کردن به شما گوشزد می‌کند که باید از آنها پیروی کنید. هنگامی که شما برای اولین بار پس از عمل به پزشک خود مراجعه میکنید اقدام به کشیدن بخیه‌ها یا برداشتن چسب خواهد کرد.
به کاهش تورم زانوی خود کمک کنید
شما میتوانید برای کاهش تورم از کمپرس یخ روی زانوی خود استفاده کنید یا آن که پاهای خود را کمی بالا بیاورید.
از قرص مسکن استفاده کنید
پزشک برای تسکین درد به تجویز قرص مسکن می‌پردازد. آسپرین یا مصرف برخی داروهای مسکن خاص میتواند ریسک بروز خونریزی را افزایش دهند به همین دلیل باید از مصرف خودسرانه دارو اجتناب کنید.
در صورت بروز هر گونه مشکل به پزشک خود اطلاع دهید
در صورت بروز مشکلات زیر فورا با پزشک خود تماس بگیرید:
- تب
- قرمزی، تورم خونریزی یا سایر ترشحات از محل بخیه‌ها
- افزایش درد در اطراف محل بخیه‌ها
رژیم غذایی
شما میتوانید مانند گذشته غذا بخورید مگر آن که پزشک توصیه‌های خاصی را برای شما داشته باشد.
رانندگی کردن
شما تا زمانی که پزشک اجازه نداده است اجازه رانندگی کردن را نخواهید داشت. همچنین ممکن است پزشک محدودیت‌هایی را در ارتباط با فعالیت‌های شما اعمال نماید. معمولاً چند ماه طول می‌کشد تا پس از عمل جراحی زانوی شما به طور کامل بهبود پیدا کند.
اصلاح فعالیت‌های جسمانی
پس از جراحی تعویض زانو باید همه تلاش خود را بکنید که به هیچ عنوان زمین نخورید زیرا زمین خوردن میتواند باعث آسیب دیدگی مفصل جدید خواهد شد. ممکن است پزشک استفاده از وسایل کمکی از قبیل عصا یا واکر را برای راه رفتن به شما پیشنهاد دهد تا زمانی که شما قدرت و تعادل لازم را برای راه رفتن بدون وسایل کمکی به دست بیاورید. انجام دادن برخی تغییرات در منزل در دوران بهبود به شما کمک خواهد کرد برخی از این اصلاحات به شرح زیر می‌باشند اما فقط به این موارد محدود نیستند:
- استفاده از نرده در کنار پله‌ها
- استفاده از میله‌های مخصوص در حمام و دستشویی
- استفاده از صندلی و نیمکت مخصوص حمام
- استفاده از صندلی مخصوص در سرویس بهداشتی
- استفاده از دوش دسته بلند و منعطف
- استفاده از لباس راحتی
- استفاده از جوراب محافظ
- استفاده از پاشنه کش دسته بلند
- استفاده از وسایل مخصوص برای دسترسی به اشیا
- جمع کردن موکت و فرش نامناسب و سیم تلفن و تلویزیون که ممکن است باعث زمین خوردن شما شود.
- اجتناب از بالا رفتن از پله بدون اجازه پزشک
ممکن است پزشک پس از جراحی و بر اساس شرایط خاص شما نکات و دستورات بیشتری را در ارتباط با مراقبت‌های بعد از عمل به شما گوشزد نماید.
ورزش کردن
تمرینات ورزشی زیر به افزایش گردش خون در پاهای شما کمک می‌کند و برای جلوگیری از تشکیل لخته خون بسیار مفید خواهد بود. این تمرینات همچنین باعث تقویت عضلات شما و بهبود دامنه حرکات زانو خواهند شد. به محض آنکه از درد زانوی شما کاسته شد باید شروع به ورزش کردن نمایید. شما میتوانید این تمرینات را در اتاق ریکاوری و در بیمارستان نیز انجام دهید. ممکن است در ابتدا کمی احساس درد و ناراحتی داشته باشید اما انجام دادن این تمرینات به تسریع فرایند بهبود و رفع درد پس از جراحی کمک خواهد کرد.
انجام دادن تمرینات مخصوص عضلات چهار سر ران
برای انجام این تمرین باید عضلات ران خود را منقبض کنید و تلاش نمایید زانوی شما صاف باشد و حدود ۵ تا ۱۰ ثانیه در این حالت بمانید. این تمرین را تقریباً ۱۰ مرتبه و طی مدت دو دقیقه انجام دهید سپس به مدت یک دقیقه استراحت کنید و دوباره شروع به انجام آن تمرین نمایید. این حرکت را تا زمانی انجام دهید که ران شما احساس خستگی کند.
بالا آوردن پا به صورت صاف
برای انجام دادن این تمرین باید در بستر دراز بکشید و همانند حرکت عضلات چهار سر ران به سفت کردن این عضله پردازید و زانوی خود را به طور کامل صاف نگه دارید. کمی پای خود را بالا بیاورید و حدود ۵ تا ۱۰ ثانیه در این حالت بمانید سپس به آرامی پای خود را به جای اول برگردانید. این تمرین را تا زمانی انجام دهید که ران شما احساس خستگی کند. شما میتوانید حرکت بالا آوردن پا را در حالت نشسته نیز انجام دهید. برای این کار باید عضله ران خود را منقبض کنید و زانوی خود را صاف نگه دارید بدون آنکه از هر نوع وسیله کمکی استفاده کنید. این تمرین را مانند حالت نشسته انجام دهید. این حرکت را به صورت دوره‌ای تکرار کنید تا دوباره قدرت ران خود را به دست بیاورید.
حرکت دادن مچ پا
در این مرحله پای خود را به صورت ریتمیک و با منقبض کردن عضلات ساق خود به سمت بالا و پایین حرکت دهید. این تمرین را به مدت ۲ تا ۳ دقیقه انجام دهید تا زمانی که در اتاق ریکاوری هستید نیز میتوانید به انجام این تمرین بپردازید. این تمرین را تا زمانی انجام دهید که به طور کامل بهبود پیدا میکنید و تورم مچ و ساق پای شما از بین می‌رود.
خم کردن زانو در رختخواب
برای انجام دادن این تمرین پای خود را به سمت باسن بکشید و زانوی خود را خم کنید به نحوی که پاشنه پای شما روی زمین قرار بگیرد. حدود ۵ تا ۱۰ ثانیه زانوی خود را در بالاترین حالت خم کنید و سپس آن را صاف نمایید. این تمرین را چند مرتبه تکرار کنید تا پای شما خسته شود یا تا زمانی که بتوانید زانوی خود را به طور کامل خم کنید.
خم کردن زانو در حالت نشسته
برای انجام این تمرین باید روی صندلی یا لبه تخت قرار بگیرید و پای خود را پشت پاشنه پای جراحی شده خود بگذارید. به آرامی و تا جایی که میتوانید نظامی خود را خم کنید و حدود ۵ تا ۱۰ ثانیه زانوی خود را در این حالت حفظ کنید. این تمرین را چند مرتبه انجام دهید تا پای شما خسته شود یا آن که بتواند به طور کامل زانوی خود را خم نمایید.
سایر روش‌ها برای درمان بیماری تحلیل برنده مفصل زانو
از روش‌های دیگری نیز برای درمان بیماری تحلیل برنده مفصل استفاده میشود اما فقط محدود به موارد زیر نیست:
- مصرف داروهای ضد التهاب
- گلوکزامین و کندروایتین سولفات
- مصرف داروهای مسکن
- محدود کردن فعالیت‌هایی که باعث احساس درد می‌شوند.
- استفاده از وسایل کمکی برای راه رفتن از قبیل عصا
- انجام دادن جلسات فیزیوتراپی
- تزریق کورتیزون به درون مفصل زانو
- تزریق ویسکو ساپلمنت برای افزایش میزان لغزندگی مفصل و کاهش درد زانو در هنگام راه رفتن
- کاهش وزن در افراد دچار اضافه وزن
