فلج بلز، یا فلج صورت، فلج یا ضعف شدید عضلات در یک طرف صورت است. باورها بر این است که علت این عارضه تورم عصبی است که عضلات صورت را کنترل می‌کند. این عارضه می‌تواند نگران کننده باشد، اما اکثر افراد بهبودی کامل می یابند.
فلج بلز چیست؟
فلج بلز شامل ضعف یا فلج در یک طرف صورت است. علائم اغلب صبح یک روز ظاهر می‌شوند. فرد از خواب بیدار می‌شود و متوجه می‌شود که یک طرف صورت او حرکت نمی‌کند. ممکن است فرد متوجه شود که به طور ناگهانی نمی‌تواند عضلات صورت خود را، معمولاً در یک طرف کنترل کند. قسمت آسیب دیده صورت حالت افتادگی دارد. ضعف ممکن است بر روی تولید بزاق و اشک و حس چشایی نیز تأثیر بگذارد.
بسیاری از افراد نگرانند که سکته مغزی کرده باشند، اما اگر ضعف یا فلج فقط صورت را تحت تأثیر قرار دهد، به احتمال زیاد فلج بلز است.
تقریباً از هر 5000 نفر، 1 نفر سالانه به فلج بلز مبتلا می‌شود. این یک بیماری نسبتاً نادر است.
در موارد بسیار نادر، فلج بلز می‌تواند هر دو طرف صورت را تحت تأثیر قرار دهد.
دلایل
عصب صورت عمدتاً عضلات صورت و بخش‌های گوش را کنترل می‌کند و از طریق یک شکاف باریک در استخوان برای عبور از مغز به سمت صورت عبور می‌کند.
هنگامی که عصب صورت التهاب داشته باشد، ممکن است فشاری بر روی استخوان گونه اعمال کند یا در شکاف باریک گیر کند. این می‌تواند منجر به آسیبی به پوشش محافظ عصب شود.
اگر پوشش محافظ عصب آسیب ببیند، ممکن است سیگنال‌هایی که از مغز به سمت عضلات صورت منتقل می‌شوند به درستی منتقل نشوند و باعث ضعف یا فلج عضلات صورت شوند. این وضعیت به عنوان فلج بلز شناخته می‌شود. دلیل دقیق بروز این اتفاق هنوز مشخص نیست و نیاز به مطالعات بیشتر در این زمینه وجود دارد.
وقتی ویروس، معمولاً ویروس هرپس، عصب را ملتهب می‌کند، ممکن است ایجاد شود. این همان ویروسی است که باعث تاول‌های تبخالی و تبخال دستگاه تناسلی می‌شود. ویروس‌های دیگری که به فلج بلز مرتبط شدهاند عبارتند از:
- ویروس آبله مرغان و زونا
- تبخال و ویروس تبخال دستگاه تناسلی
- ویروس اپشتن بار، یا EBV، مسئول مونونوکلئوز
- ویروس یاخت آماس
- ویروس اوریون
- آنفلوانزا B
- بیماری دست و پا و دهان (ویروس کوکساکی)
عوامل خطر فلج بلز
ارتباطاتی بین میگرن و ضعف صورت و اندام پیدا شده است. مطالعه‌ای که در سال 2015 انجام شد نشان داد که افراد مبتلا به میگرن ممکن است در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به فلج بلز باشند.
این عارضه بیشتر افراد زیر را تحت تاثیر قرار می‌دهد:
- افراد 15 تا 60 ساله
- کسانی که دیابت یا بیماری‌های تنفسی فوقانی دارند
- زنان در دوران بارداری، به ویژه در سه ماهه سوم بارداری
- زنانی که کمتر از 1 هفته قبل زایمان کرده‌اند
فلج بلز به طور مساوی بر مردان و زنان تأثیر می‌گذارد.
علائم
اعصاب صورت، پلک زدن، باز و بسته شدن چشم‌ها، لبخند زدن، ترشح بزاق، اشک‌ریزی (تولید اشک) و اخم را کنترل می‌کنند. این اعصاب همچنین با عضلات استخوان رکابی، استخوان گوش درگیر شنوایی، مرتبط هستند.
هنگامی که عصب صورت دچار اختلال می‌شود، مانند فلج بلز، علائم زیر می‌تواند رخ دهد:
- فلج/ ضعف ناگهانی در یک طرف صورت
- مشکل در بستن یکی از پلک‌ها
- تحریک در چشم به دلیل اینکه پلک نمی‌زند و خیلی خشک می‌شود
- تغییر در میزان تولید اشک چشم ایجاد می‌کند
- قسمت‌هایی از صورت، مانند یک طرف دهان، آویزان می‌شود
- جاری شدن آب از یک طرف دهان
- مشکل در حالت‌های چهره
- حس چشایی ممکن است تغییر کند
- گوش مبتلا ممکن است نسبت به صدا حساس شود
- درد در جلو یا پشت گوش در طرف آسیب دیده
- سر درد
تشخیص
انجمن پزشکی آمریکا (AMA) می‌گوید که درمان هنگامی موثر است که زود انجام شود، بنابراین بیماران باید به محض مشاهده علائم به پزشک خود مراجعه کنند. تشخیص فلج بلز اغلب فرایند از بین بردن است. پزشک به دنبال وجود عارضه‌های دیگری است که ممکن است باعث فلج صورت شوند، مانند تومور، بیماری لایم یا سکته مغزی.
پزشکان سر، گردن و گوش‌های بیمار را بررسی می‌کنند. آنها همچنین عضلات صورت را ارزیابی می‌کنند تا تعیین کنند که آیا عصب دیگری غیر از عصب صورت تحت تأثیر قرار گرفته است یا خیر.
اگر بتوان سایر علل را کنار گذاشت، پزشک فلج بل را تشخیص می‌دهد.
اگر تشخیص صد در صد نباشد، ممکن است بیمار به متخصص گوش، حلق و بینی (گوش و حلق و بینی) ارجاع داده شود. متخصص بیمار را معاینه می‌کند و ممکن است انجام آزمایشات زیر را نیز توصیه کند:
- الکترومیوگرافی (EMG)
- ام آر آی، سی تی اسکن یا اشعه ایکس
درمان
بیشتر افراد در طی 1 تا 2 ماه از فلج بلز بهبود می‌یابند، خصوصاً کسانی که هنوز در عضلات صورت خود کمی حرکت دارند.
درمان با هورمونی به نام پردنیزولون می‌تواند بهبودی را تسریع کند. یک مطالعه نشان داد که پردنیزولون، در صورت تجویز ظرف 72 ساعت از شروع، می‌تواند شدت و بروز علائم را پس از 12 ماه به طور قابل توجهی کاهش دهد.
پردنیزولون
این استروئید باعث کاهش التهاب می‌شود. این به تسریع بهبودی عصب آسیب دیده کمک می‌کند. پردنیزولون از ترشح موادی در بدن که باعث التهاب می‌شوند مانند پروستاگلاندین‌ها و لکوترین‌ها جلوگیری می‌کند. بیماران پردنیزولون را از طریق دهان، معمولاً دو قرص در روز به مدت 10 روز مصرف می‌کنند.
روغن‌کاری چشم
اگر بیمار به درستی پلک نزند چشم در باز می‌ماند و اشک خشک می‌شود. برخی از بیماران کاهش تولید اشک را تجربه خواهند کرد. هر دو ممکن است خطر آسیب یا عفونت در چشم را افزایش دهند.
پزشک ممکن است اشک مصنوعی را به صورت قطره چشمی و همچنین پماد تجویز کند. قطره‌های چشمی معمولاً در ساعات بیداری مصرف می‌شوند، در حالی که پماد قبل از خواب استفاده می‌شود.
بیمارانی که نمی‌توانند چشم خود را به درستی در هنگام خواب ببندند، باید از نوار جراحی برای بسته نگه داشتن آن استفاده کنند. بیمارانی که علائم چشمی بدتری را تجربه می‌کنند باید سریعاً به دنبال کمک پزشکی باشند. اگر به پزشک خود دسترسی ندارید، به بخش اورژانس نزدیکترین بیمارستان مراجعه کنید.
ضد ویروس
در برخی موارد، ممکن است یک داروی ضد ویروسی مانند آسیکلوویر در کنار پردنیزولون مصرف شود؛ با این حال، شواهد نشان می‌دهد که تاثیر آنها ضعیف است.
مراقبت در خانه
ورزش‌های صورت: با شروع بهبودی عصب صورت، سفت شدن و شل شدن عضلات صورت می‌تواند به تقویت آنها کمک کند.
مراقبت از دندان: اگر در دهان احساس کمی وجود داشته باشد یا اصلا احساسی وجود نداشته باشد، جمع شدن غذا منجر به پوسیدگی یا بیماری لثه می‌شود. مسواک زدن و نخ دندان کشیدن می‌تواند از این امر جلوگیری کند.
مشکلات مربوط به غذا خوردن: در صورت مشکل بلع، فرد باید غذا را خوب بجوید و به آرامی غذا بخورد. انتخاب غذاهای نرم مانند ماست نیز می‌تواند کمک کننده باشد.
تسکین درد بدون نسخه: برای رفع هرگونه ناراحتی.
تمرینات
تمرین صورت
- آرام جلوی آینه بنشینید
- به آرامی ابروها را بالا ببرید در صورت لزوم با کمک انگشتان این کار را انجام دهید
- ابروها را کنار هم جمع کنید و اخم کنید
- بینی را چروک کنید
- نفس عمیق بکشید و سوراخ‌های بینی را باز کنید
- سعی کنید گوشه‌های دهان را به سمت بیرون حرکت دهید
- یک طرف دهان و سپس طرف دیگر را به سمت بالا بکشید تا حالت لبخند ایجاد شود.
- اگر از انگشتان خود استفاده کرده‌اید، ببینید آیا پس از برداشتن انگشتان می‌توانید لبخند را حفظ کنید یا خیر
برای بستن چشم
- سر را بی‌حرکت نگه دارید، فقط با چشمان خود به پایین نگاه کنید
- یک انگشت اشاره را به آرامی روی یک پلک قرار دهید تا بسته شود
- با دست دیگر، ابرو را کمی بالا بکشید، در امتداد خط ابرو ماساژ دهید تا از سفتی آن جلوگیری کند
- بدون استفاده از دست‌ها، به آرامی پلک‌ها را به هم فشار دهید
- چشم‌ها را نیمه باز نگه دارید
چشم انداز
بیشتر بیماران در طی 9 ماه بهبودی کامل می‌یابند. کسانی که طی این مدت بهبود نیابند ممکن است آسیب عصبی جدی‌تری داشته باشند و نیاز به درمان بیشتری دارند. که ممکن است شامل موارد زیر باشد:
میم درمانی: یک نوع فیزیوتراپی است. به بیمار یک سری تمرینات آموزش داده می‌شود که عضلات صورت را تقویت می‌کند. این معمولاً منجر به هماهنگی بهتر و دامنه حرکتی وسیع‌تری می‌شود.
جراحی پلاستیک: این می‌تواند باعث بهبود ظاهر و تقارن صورت شود. بعضی از بیماران اگر بتوانند دوباره لبخند بزنند، مزیت زیادی را تجربه می‌کنند. این مشکل عصب را درمان نمی‌کند.
بوتاکس: تزریق بوتاکس در ناحیه آسیب دیده صورت می‌تواند باعث آرامش عضلات صورت و کاهش هرگونه انقباض عضلانی ناخواسته شود.
عوارض
بیشتر افراد مبتلا به فلج بلز بهبودی کامل پیدا می‌کنند. با این حال، اگر آسیب به عصب صورت شدید باشد، برخی از عوارض ممکن است رخ دهند، از جمله:
گمراه کردن رشد مجدد رشته‌های عصبی: رشته‌های عصبی دوباره به روشی نامنظم رشد می‌کنند. این می‌تواند منجر به انقباض غیرارادی برخی از عضلات شود. ممکن است یک بیمار هنگام تلاش برای لبخند زدن، ناخواسته یک چشم خود را ببندد. مشکل ممکن است برعکس باشد، وقتی فرد یک چشم را می‌بندد، کنار دهان به طور غیر ارادی بالا می‌رود.
اختلال چشایی: از دست دادن مزمن چشایی.
رفلکس گوستاتولاکریمال: که سندرم اشک تمساح نیز شناخته می‌شود. در حالی که بیمار در حال خوردن است، از چشم او اشک می‌ریزد، و سرانجام از بین می‌رود. در برخی موارد نادر، مشکل می‌تواند طولانی‌تر باشد.
زخم قرنیه: وقتی پلک‌ها نمی‌توانند به طور کامل بسته شوند، ممکن است غشا محافظ و روان کننده چشم بی‌اثر شود. این می‌تواند منجر به خشک شدن قرنیه شود. اگر فلج بلز هم باعث کاهش تولید اشک شده باشد خطر خشک شدن قرنیه حتی بیشتر است. زخم قرنیه می‌تواند منجر به عفونت قرنیه شود که باعث کاهش شدید بینایی می‌شود.
