آیا احساس می‌کنید که دچار درد کمر، سوزش و سوزن‌زدگی، بی‌حسی و ضعف متناوب هستید که با انجام فعالیت‌های مختلف شدت می‌یابد؟ آیا کمردرد شما به طور ناگهانی پس از خم شدن تسکین می‌یابد و هنگام ایستادن دوباره شدت می‌گیرد؟ این علائم ممکن است نشانه‌های وجود تنگی در کانال نخاع باشند که یکی از علل شایع درد کمر و گردن است.
ستون فقرات از نخاع شما را محافظت می‌کند و شما را قادر به ایستادن و خم شدن می‌سازد. با پیشرفت سن، تغییراتی در ستون فقرات ایجاد می‌شود. فرسایش طبیعی ناشی از افزایش سن ممکن است باعث نازک شدن دیسک‌های بین مهره‌ای و فشار بر روی نخاع و ریشه‌های عصبی شود. این فشار بر روی نخاع و ریشه‌های عصبی ممکن است منجر به درد شدید شود.
متخصصین کلینیک ارتوپدی فنی امید براساس شرایط خاص هر بیمار برنامه درمانی مخصوص با رویکرد پلکانی تجویز می‌کنند. در صورتی که بیمار نیاز به استفاده از کمربند طبی داشته باشد در این کلینیک انواع بریس و کمربند طبی طراحی و ساخته می‌شود.
علل بروز تنگی کانال نخاع
تغییرات دژنراتیو و آرتروز می‌توانند با افزایش سن منجر به بروز این عارضه شوند. دژنراسیون ستون فقرات تا سن 50 سالگی در 95 درصد از افراد دیده می‌شود. به دلیل فرسایش ستون فقرات در اثر افزایش سن، تنگی کانال نخاعی بیشتر در افراد بالای 50 سال دیده می‌شود.
دژنراسیون ستون فقرات منجر به از دست رفتن آب بین بافتی و خشک شدن دیسک‌های بین مهره‌ای خواهد شد. این امر باعث نازک شدن دیسک‌ها و یا پاره شدن آن‌ها می‌شود. با نازک شدن دیسک‌ها و کمتر شدن فاصله‌ی بین مهره‌ها دو مشکل ایجاد خواهد شد. ابتدا وزن بدن شما به مفاصل ستون فقرات که به آن‌ها مفاصل فاست گفته می‌شود منتقل خواهد شد. سپس تونل‌هایی که ریشه‌های عصبی از آن‌ها خارج می‌شوند تنگ‌تر خواهند شد. با تنگ‌تر شدن این تونل‌ها فشار زیادی بر روی ریشه‌های عصبی و نخاع وارد شده که منجر به درد خواهد شد.
ضخیم شدن یک رباط در ستون فقرات، رشد غیرطبیعی استخوان‌ها در اثر استئوآرتریت و بیرون زدگی دیسک‌ها همگی می‌توانند به بروز این عارضه کمک کنند. ازجمله دیگر عارضه‌هایی که می‌توانند منجر به تنگی کانال نخاعی شوند می‌توان به تومورهای ستون فقرات، آسیب‌های فیزیکی، اسپوندیلوآرتریت التهابی و بیماری پاژه اشاره کرد. آسیب‌های قبلی به ستون فقرات و یا سابقه‌ی انجام عمل جراحی بر روی آن نیز می‌توانند خطر بروز تنگی کانال نخاعی را افزایش دهند. این عارضه می‌تواند به صورت مادرزادی نیز وجود داشته باشد به طوری که برخی از افراد در زمان تولد دچار تنگی کانال نخاعی هستند البته این دلیل شیوع کمتری دارد.
انواع تنگی کانال نخاعی
طبقه بندی انواع این عارضه به محل بروز آن بستگی خواهد داشت:
- تنگی کانال نخاعی کمر: در طی این عارضه کانال نخاعی در ناحیه‌ی پایین کمر تنگ شده که شایع‌ترین نوع عارضه خواهد بود.
- تنگی کانال نخاعی سینه: در طی این عارضه کانال نخاعی در ناحیه‌ی قفسه سینه دچار تنگی می‌شود.
- تنگی کانال نخاعی گردن: در طی این عارضه کانال نخاعی در ناحیه‌ی گردن دچار تنگی می‌شود.
ابتلای همزمان به دو یا سه نوع از تنگی کانال نخاعی نیز ممکن است.
علائم
بسیاری از افراد نشانه‌های تنگی کانال نخاعی را در سی تی اسکن یا اسکن MRI نشان می‌دهند ولی علائمی نخواهند داشت. علائم این عارضه به تدریج بروز پیدا کرده و با گذشت زمان تشدید می‌شوند.
علائم عارضه بسته به محل بروز آن متفاوت خواهند بود. با این حال علائم شایعی وجود دارند که در همه‌ی انواع عارضه دیده می‌شوند:
- درد موضعی یا انتشاری
- بی حسی و احساس سوزن سوزن شدن
- احساس سوزش
- کاهش عملکردهای حرکتی
- ضعف عضلانی
- محدودیت حرکتی
افراد مبتلا به تنگی کانال نخاعی کمر معمولاً در هنگام راه رفتن شاهد کمر درد و درد تیر کشنده به پاها خواهند بود. این درد معمولاً پس از نشستن یا خم شدن برطرف می‌شود. در مورد تنگی کانال نخاعی گردن ممکن است عملکرد روده، مثانه و عملکردهای جنسی مختل شوند.
راه رفتن با تنگی کانال نخاعی
در صورت ابتلا به تنگی کانال نخاعی کمر ممکن است به هنگام راه رفتن یا ایستادن علائم زیر را تجربه کنید:
- احساس فشار بر روی کمر به هنگام ایستادن
- درد در کمر، باسن و پاها
- بی حسی، گرفتگی و احساس سوزن سوزن شدن در پاها
- ضعف عضلانی
- ضعف و افتادگی کف پا به هنگام راه رفتن
ممکن است با خم شدن به جلو، نشستن، چمباتمه زدن، دوچرخه سواری و یا هل دادن چرخ دستی علائم شما برطرف شوند. علت این امر کاهش فشار از روی اعصاب پس از خم شدن به جلو خواهد بود.
عوارض مربوط به پاها در اثر تنگی کانال نخاعی
تنگی کانال نخاعی در ناحیه‌ی کمر می‌توانند پاهای شما را تحت تأثیر قرار دهد. برای مثال می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- افتادگی کف پا. فشار بر روی اعصاب نخاعی باعث ضعف در عضلات کف پا شده و منجر به افتادگی کف پا به هنگام راه رفتن خواهد شد.
- سیاتیک. این مشکل باعث درد شدید و بی حسی در پاها شده و معمولاً هر بار یکی از پاهای شما را درگیر می‌کند.
- لنگش نوروژنیک. این عارضه باعث درد و بی حسی در کمر یا پاها به هنگام نشستن، ایستادن و یا خم کردن ستون فقرات به سمت عقب می‌شود.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
در صورت ابتلا به هریک از علائم گفته شده به مدت بیش از چند روز، بهتر است به متخصص ارتوپدی مراجعه کنید. پزشک با پرسیدن سوالاتی در مورد علائم، سبک زندگی و سوابق فامیلی روند تشخیص را آغاز کرده و سپس معاینه‌ی فیزیکی انجام می‌دهد. پزشک در طی معاینه‌ی فیزیکی در اطراف گردن و کمر شما فشار وارد کرده و دامنه‌ی حرکتی اندام‌های شما را بررسی می‌کند.
انجام تشخیص معمولاً با استفاده از روش‌های گفته شده انجام می‌شود ولی تصویربرداری‌های پزشکی مثل اسکن MRI و سی تی اسکن به منظور تشخیص علت بروز عارضه و شدت آن لازم خواهند بود.
گزینه‌های درمانی
معمولاً بیمار می‌تواند بدون انجام عمل جراحی به فعالیت‌های قبلی خود بازگردد. طیفی از روش‌های درمانی محافظه کارانه می‌توانند علائم این عارضه را تا حد قابل توجهی کاهش دهند. ازجمله این روش‌های درمانی می‌توان به داروهای مسکن بدون نسخه یا تجویزی، فیزیوتراپی و تزریق آستروئید اشاره کرد. ازجمله دیگر روش‌های درمانی خانگی می‌توان به تمرینات ملایم، کمپرس سرد و گرم، استراحت متناوب و تمرینات کششی اشاره کرد. در صورتی که هیچ یک از روش‌های غیر تهاجمی کارایی نداشته و شدت تنگی کانال زیاد باشد عمل جراحی در نظر گرفته خواهد شد.
ورزش
ورزش کردن برای حفظ سلامت ستون فقرات ضروری خواهد بود. به عنوان بخشی از برنامه‌ی درمان تنگی کانال نخاع، ورزش می‌تواند تاثیرات زیر را داشته باشد:
تقویت عضلات و بافت های پیوندی کمر- تقویت عضلات مرکزی که از ستون فقرات حمایت می‌کنند
- افزایش اکسیژن رسانی و تقویت گردش خون در بافت ها
- کاهش التهاب در اثر تقویت گردش خون
- حفظ و تقویت انعطاف پذیری ستون فقرات
- بهبود دامنه‌ی حرکتی
تمریناتی را انجام دهید که بدون وارد کردن فشار زیر بر روی ستون فقرات آن را تقویت کنند. برای مثال می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- شنا
- ورزش‌های آبی هوازی
- دوچرخه سواری
- پیاده روی
در انجام این تمرینات زیادی روی نکنید و انجام هر حرکتی که باعث درد می‌شود تا متوقف کنید در بین تمرینات خود روزهایی را نیز برای استراحت در نظر بگیرید.
خواب
خواب کافی برای همه‌ی افراد اهمیت زیادی خواهد داشت ولی در صورت ابتلا به عارضه‌ای که منجر به ناراحتی‌های منظم می‌شود اهمیت خواب افزایش پیدا خواهد کرد. کمبود خواب می‌تواند حساسیت دستگاه عصبی مرکزی شما نسبت به درد را بیشتر کند. همچنین تحقیقات نشان می‌دهند که کیفیت خواب در بین افراد مبتلا به تنگی کانال نخاعی کمر پایین است. خواب ناکافی می‌تواند باعث تشدید التهاب و سرکوب ترشح هورمون رشد شود.
با کمک اقدامات زیر کیفیت خواب خود را افزایش دهید:
- خریدن یک تشک مناسب
- رعایت یک برنامه‌ی منظم برای خواب
- عدم استفاده از نمایشگرهای دارای نور آبی در زمان قبل از خواب
- عدم مصرف کافئین بعد از ظهر
- ورزش منظم
تغذیه
غذای سالم نه تنها مواد مغدی موردنیاز بدن را تأمین کرده بلکه انرژی مورد نیاز شما برای ورزش کردن و حفظ سلامت ستون فقرات را نیز فراهم می‌کند. سعی کنید در طول روز آب کافی مصرف کرده و از غذاهای مقوی مثل موارد زیر استفاده کنید:
- میوه جات
- سبزیجات
- غلات کامل
- پروتئین‌های بدون چربی
- چربی‌های مفید
از مصرف غذاهای فرآوری شده و قندی، سیگار کشیدن و مصرف الکل زیاد نیز خودداری کنید.
پاسچر یا حالت بدن
با حفظ حالت بدن و استفاده از تکنیک‌های درست برای بلند کردن اجسام خطر بروز کشیدگی یا آسیب به ستون فقرات خود را کاهش دهید. صاف بایستید، شانه‌های خود را عقب نگه دارید و وزن بدن خود را به طور متعادل بین پاها تقسیم کنید. سر خود را نیز مستقیم نگه داشته و از خم کردن آن به طرف جلو خودداری کنید.
زمانی که خم شده و یا قصد بلند کردن اجسام سنگین را دارید این کار را با پاهای خود انجام داده و از عضلات شکم خود برای حمایت از ستون فقرات استفاده کنید. جسمی که بلند کرده‌اید را نزدیک به بدن خود نگه دارید.
فیزیوتراپی
فیزیوتراپی یک گزینه‌ی درمانی مناسب برای تنگی کانال نخاعی خواهد بود. ازجمله دیگر روش‌های درمانی مورد استفاده می‌توان به داروهای مسکن یا ضد التهاب و عمل جراحی به عنوان آخرین گزینه‌ی درمانی اشاره کرد.
هدف از انجام فیزیوتراپی برای تنگی کانال نخاعی موارد زیر خواهد بود:
- تقویت عضلات مرکزی و عضلات پاها
- بهبود تحرک پذیری
- حفظ توانایی شما برای انجام فعالیت‌های روزمره
فیزیوتراپیست می‌تواند در موارد زیر به شما کمک کند:
- توصیه در مورد انجام تمرینات کششی
- آموزش چگونگی مراقبت از ستون فقرات
- آموزش نحوه‌ی صحیح استفاده از وسایل طبی مثل بریس، عصا و واکر
- اصلاح حالت و مکانیک بدن
- توصیه در مورد کفی کفش و اسپلینت
- سرما و گرما درمانی
- توصیه در مورد اصلاحات لازم در محیط خانه مثل استفاده از وسایل ارگونومیک و بالش
قبل از شروع هر نوع برنامه‌ی درمانی، در مورد آن با پزشک خود مشورت کنید تا از مناسب بودن آن برای وضعیت خود مطمئن شوید.
بریس کمر
هدف استفاده از بریس کمر برای تنگی کانال نخاعی، کاهش فشار وارد شده بر روی کمر و محدود کردن حرکات تشدید کننده‌ی درد خواهد بود. بریس همچنین می‌تواند حالت بدن شما را اصلاح کرده و وزن بدن را به طرف شکم منتقل کند. بدین ترتیب فشار وارد شده بر روی ستون فقرات کاهش پیدا می‌کند.
گزینه‌های جراحی
در صورتی که تنگی کانال نخاعی در اثر دژنراسیون ایجاد شده باشد ممکن است روش‌های درمانی بدون جراحی تأثیر لازم برای رفع علائم را نداشته باشند. در این موارد ممکن است برای رفع درد، بی حسی و ضعف عضلات انجام عمل جراحی لازم باشد.
هدف از انجام عمل جراحی، باز کردن کانال نخاعی به منظور افزایش فضای موجود برای اعصاب خواهد بود. متخصص جراحی ستون فقرات می‌تواند بهترین روش جراحی برای رفع مشکل شما را تعیین کند.
اصلی‌ترین جراحی‌های مورد استفاده برای تنگی کانال نخاعی در زیر آورده شده‌اند:
- فیوژن یا جوش دادن ستون فقرات. در طی این عمل جراحی دو یا چند مهره از ستون فقرات به طور دائم به یکدیگر جوش داده می‌شوند. در صورت امکان جراح ستون فقرات این روش را با استفاده از تکنیک‌های کم تهاجمی انجام می‌دهد تا بهبودی سریع‌تر انجام شده و بیمار درد کمتری را متحمل شود.
- لامینکتومی یا لامینوتومی. از این روش برای باز کردن فضای موجود در اطراف نخاع استفاده می‌شود. در این روش جراح تمام (لامینکتومی) یا بخشی از (لامینوتومی) لامینا (سقف) در یک یا چند مهره را بر می‌دارد. این روش به صورت تکی و یا همراه با دیگر عمل‌های جراحی انجام می‌شود.
- فورامینوتومی. در این روش با برداشتن بخشی از استخوان اطراف ریشه‌های عصبی فشار وارد شده بر روی آن کاهش داده می‌شود. این روش ممکن است به صورت تکی و یا همراه با لامینکتومی یا دیسککتومی انجام شود. برخی از جراحان ستون فقرات با استفاده از ابزارهای جراحی کوچکی اقدام به انجام عمل لامینوفورامینوتومی می‌کنند. در این روش کم تهاجمی میزان آسیب‌های بافتی و درد نسبت به عمل جراحی باز تا حد زیادی کاهش یافته و روند بهبودی بیمار نیز سریع‌تر طی می‌شود.
آیا می‌توان از تنگی کانال نخاعی پیشگیری کرد؟
اکثر افراد با افزایش سن دچار فرسودگی ستون فقرات می‌شوند و با رسیدن به سن 50 سالگی می‌توان تغییرات دژنراتیو ستون فقرات را در اکثر افراد مشاهده کرد. به یاد داشته باشید که اکثر افراد علائم ناشی از این عارضه را بروز نمی‌دهند.
هیچ روش قطعی برای پیشگیری از بروز تنگی کانال نخاعی وجود ندارد ولی می‌توانید اقداماتی را در جهت بهبود سلامت ستون فقرات انجام دهید. ایجاد عادت‌های مفید برای سالم نگه داشتن ستون فقرات می‌تواند خطر بروز تنگی کانال نخاعی را کاهش دهد.
در زیر به 3 روش برای بهبود سلامت ستون فقرات و کمک به پیشگیری از تنگی کانال نخاعی اشاره خواهیم کرد:
تحرک داشته باشید
ورزش کردن نه تنها برای سلامت عمومی بدن بلکه برای حفظ سلامت ستون فقرات نیز مناسب است. اگر حوصله‌ی رفتن به باشگاه را ندارید یک فعالیت فیزیکی دیگر که از آن لذت می‌برید را انتخاب کنید. داشتن یک برنامه‌ی ورزشی متناسب با شرایط و نیازها می‌تواند بهترین گزینه باشد.
هدف از ورزش کردن افزایش قدرت، انعطاف پذیری و استقامت است. ستون فقرات شما توسط عضلات مرکزی و شکمی مورد حمایت قرار گرفته بنابراین تقویت این عضلات می‌تواند به سلامت ستون فقرات کمک کند. در صورتی که در طی انجام تمرینات احساس درد کردید فعالیت خود را متوقف کرده و این مورد را به پزشک خود اطلاع دهید.
تمرینات کششی به منظور افزایش انعطاف پذیری
درد و گرفتگی ازجمله علائم شایع تنگی کانال نخاعی بوده و می‌توانند منجر به کاهش دامنه‌ی حرکتی و پیشرفت بیشتر گرفتگی شوند. زمانی که در این چرخه قرار بگیرید متوجه خواهید شد که گرفتگی و خشکی مفاصل شما با گذشت زمان در حال افزایش است.
تمرینات کششی و انعطاف بهترین راه برای رفع گرفتگی خواهند بود. یوگا و دیگر تمرینات کششی می‌توانند درد ناشی از تنگی کانال نخاعی را کاهش دهند. به علاوه، تقویت انعطاف پذیری می‌تواند به تحرک بیشتر شما نیز کمک کند.
مدیریت وزن
داشتن اضافه وزن می‌تواند فشار زیادی بر روی مفاصل و دستگاه‌های مختلف بدن وارد کند. این مشکل خطر بروز تنگی کانال نخاعی را افزایش داده و می‌تواند منجر به دیگر مشکلات سلامتی نیز بشود. از آن جایی که داشتن اضافه وزن فرسایش بدن شما را تشدید می‌کند، حفظ تناسب اندام و داشتن وزن متناسب می‌تواند تأثیر قابل توجهی در حفظ سلامت ستون فقرات داشته باشد.
