درجات پای پرانتزی (خفیف، متوسط و شدید) در کودکی و بزرگسالی

پای پرانتزی یا ژنووالگوم یک تغییر شکل یا دفورمیتی در مفصل زانو است. که می‌تواند افراد را در تمام سنین تحت تاثیر قرار دهد و دارای علائم گوناگونی است و در صورتی که درمان نشود منجر به درد و تحلیل می‌شود. پای پرانتزی درجات مختلفی دارد، (از خفیف گرفته تا شدید آن). علت درجات مختلف پرانتزی بودن پاها می‌تواند مادرزادی، وابسته به رشد، و یا پس از ضربه باشد. موضوع مشترکی که در همه گروه‌های سنی وجود دارد این است که حالت زانو به طور غیرطبیعی و نامتعارف قرار می‌گیرد که می‌تواند منجر به درد، افزایش بدشکلی، بی‌ثباتی و تحلیل رفتن تدریجی شود. اصلاح درجات مختلف پای پرانتزی منجر به بهبود مکانیک زانو، راه رفتن بهتر و درد کمتر می‌شود و از پیشرفت سریع آسیب به زانو جلوگیری می‌کند.

علل ایجاد پای پرانتزی

درجات مختلف سندرم پای پرانتزی ممکن است به واسطه بیماری‌های مختلف ایجاد شود، از جمله:

• رشد غیر طبیعی استخوان (دیسپلازی استخوان)
• بیماری بلانت (حالتی از درجه شدید پای پرانتزی که معمولاً در کودکان سیاه پوست رخ می‌دهد که پیش رونده است و ممکن است نیاز به جراحی داشته باشد.)
• بیماری پاژه استخوان (یک بیماری متابولیکی که بر تخریب استخوان و بازسازی استخوان تاثیر می‌گذارد)
• شکستگی‌های استخوانی که منجر به بد جوش خوردن شده‌اند.
• مسمومیت با سرب
• مسمومیت با فلوراید
• آکندروپلازی: رایج‌ترین نوع کوتولگی
• راشیتیسم (اختلال تضعیف استخوان ناشی از کمبود ویتامین D)
• آسیب صفحه رشد

علائم پاهای پرانتزی

علائم سندرم پای پرانتزی شامل موارد زیر است:

• خم شدن پاها که پس از سه سالگی بهبود نمی‌یابند.
• شکاف آشکار بین زانوها هنگام ایستادن و قرار گرفتن پاها در کنار هم
• درد زانو یا لگن
• دامنه حرکت کاهش یافته در لگن
• مشکل در راه رفتن یا دویدن
• بی‌ثباتی زانو
• آرتروز پیشرونده زانو در بزرگسالان
• ناراضی بودن والدین یا بیماران از ظاهر نازیبای پاها

چگونگی تشخیص پای پرانتزی

تشخیص درجات پای پرانتزی (خفیف، متوسط و شدید) به طور معمول شامل سابقه و معاینه فیزیکی و همچنین اشعه ایکس تراز ایستاده است.

اشعه ایکس تراز ایستاده یا تصویر EOS دستگاه تصویربرداری سه بعدی بصورت ایستاده تصویری از پا را از مفصل ران تا مچ پا تولید می‌کند که به ارتوپد کمک می‌کند تا محور مکانیکی بدشکلی و همچنین محل آن را پیدا کند. در اشعه‌های ایکس، اندازه و محل بدشکلی مشخص می‌شود.

درمان درجات مختلف پای پرانتزی 

اگر مشخص شود که کودک مبتلا به سندرم پای پرانتزی است، ممکن است درمان پزشکی لازم باشد. اگر بدشکلی خفیف باشد، ابتدا می‌توان بیش از وقت معین از طریق ارتوپدی کودکان متوجه آن شد.

ویتامین دی

کمبود ویتامین D دلیل اصلی پای پرانتزی است. مصرف غذاهای غنی از ویتامین D (تخم مرغ، ماهی چرب، پنیر، شیر سویا، غلات، جگر گاو و غیره) و مکمل‌ها، خورشید بهترین منبع ویتامین D است.

بریس 

در برخی موارد، بریس به عنوان یک درمان اولیه استفاده می‌شود. قرار دادن پاها در داخل بریس یا گچ می‌تواند یک روش عالی برای یکدست و طبیعی کردن ساختار استخوان و به نوبه خود درمان پای پرانتزی باشد. و همچنین باعث بهبود راه رفتن کلی و از بین بردن درد می‌شود. اگرچه پای پرانتزی و کجی زانو می‌تواند دردناک باشد و افراد را در سنین خیلی کم تحت تأثیر قرار دهد، به ندرت در بزرگسالان بروز می‌کند.

فیزیوتراپی

در صورتی که زانوها هنگام ایستادن کمی به سمت بیرون خم شوند، احتمالاً با پای پرانتزی مواجه هستید. برای رفع این مشکل، تقویت عضلاتی که زانوها را به یکدیگر نزدیک می‌کنند و همچنین کشش عضلاتی که آنها را به سمت بیرون می‌کشد، بسیار مهم است. این کار به طور غیر مستقیم بهبود شکل زانوها را تسریع می‌کند.

فیزیوتراپی نیز بخش مهمی از درمان پای پرانتزی است. فیزیوتراپی و تمرینات مفصل زانو می‌تواند به کاهش درد کمک کند و حتی ممکن است بهبودی کامل را به همراه داشته باشد. تمرینات کششی ساده و مخصوص پا که برای تقویت زانو طراحی شده‌اند، می‌توانند بسیار موثر در درمان پای پرانتزی باشند.

ورزش‌های مناسب برای درجات خفیف تا متوسط پای پرانتزی:

اسکوات پیستول 

اسکوات تک پا یا اسکوات پیستول روی عصلات باسن و قسمت داخلی ران کار می کند.

• صاف بایستید، بخش مرکزی اندام خود را بکار بگیرید.
• پای چپ خود را بالا و زانوها را نرم نگه دارید.
• روی پای راست به سمت پایین اسکوات بزنید.
• برای هر پا 10 مرتبه تکرار کنید.

توجه: در ابتدا ممکن است لازم باشد هنگام اعلام نیروی کافی، از دیوار یا صندلی برای ایجاد تعادل استفاده کنید.

حرکت کششی Figure-Four Stretch 

حرکت کششی Figure-Four Stretch روی ماهیچه‌های گردنده داخلی مفصل لگن کار می‌کند و انعطاف‌پذیری عضلات ران را بهبود می‌بخشد.

• به پشت دراز بکشید، مچ پای راست خود را در بالای زانوی چپ خود قرار دهید.
• پاها را بالا بیاورید.
• پای چپ را زیر زانو بگیرید، 30 ثانیه نگه دارید.
• به آرامی به موقعیت اولیه برگردید.
• این کار را روی پای دیگر تکرار کنید.

لمس انگشتان پا 

حرکت لمس انگشت پا بر روی کشش عضلات عقب ران و ران‌های خارجی متمرکز است.

• صاف بایستید، پاها را فقط کمی از هم دور کنید.
• خم شوید و انگشتان پایتان را لمس کنید.
• به کنار هم قرار گرفتن زانوها توجه کنید، در صورت نیاز به کمک می‌توانید از حوله استفاده کنید. فقط حوله را رول کنید و آن را با زانوهایتان بگیرید.
• اگر خیلی راحت به نظر می‌رسد کمی پاشنه‌های پایتان را بلند کنید.
• این حرکت را 10 مرتبه تکرار کنید.

جراحی

اگر اصلاح تدریجی رخ ندهد، ممکن است جراحی توصیه شود. در کودک در حال رشد، ممکن است از جراحی رشد هدایت شده با حداقل برش برای تشویق اندام به رشد صاف تدریجی استفاده شود. استئوتومی، که در آن استخوان درشت نی و استخوان نازک نی بریده می‌شود، و سپس ممکن است دوباره تراز شود. در بعضی موارد، جراح یک فیکساتور خارجی نیز قرار می‌دهد. با استفاده از فیکساتورهای خارجی، پین‌ها به استخوان وارد شده و از بدن خارج می‌شوند تا به یک ساختار پایدار کننده خارجی متصل شوند.

در نوجوانان بالغ از نظر اسکلتی و در بزرگسالان، استئوتومی درمانی برای صاف کردن پا است. از اشعه X برای تعیین محل و میزان بدشکلی استفاده می‌شود. در بیشتر موارد، استخوان درشت نی درمان می‌شود، اما شرایطی وجود دارد که استخوان ران یا هر دو استخوان ران و درشت نی تحت درمان قرار می‌گیرند. در صورت بدشکلی متوسط، استئوتومی به طور معمول با تثبیت داخلی (صفحه یا میله) ثابت می‌شود. هنگامی که عدم تقارن یا همتراز نبودن شدیدتر باشد، تنظیم مجدد تدریجی اندام از طریق استئوتومی با فیکساتور خارجی انجام می‌شود.