دررفتگی لگن در کودکان : درمان دررفتگی مادرزادی و راجعه لگن بچه

در رفتگی لگن در کودکان و نوجوانان اختلالی است که در آن مفصل گوی و کاسه لگن به علت ضربه از جای اصلی خود خارج می‌شود. در صورتی که دررفتگی لگن تا سن دو سالگی درمان نشود بد شکلی لگن منجر به بروز درد، ناهنجاری حرکتی و کاهش قدرت کودک خواهد شد. به طور کلی درمان نکردن در رفتگی لگن در دوران کودکی باعث بروز استئوآرتریت و سایر ناهنجاری‌های لگن در بزرگسالی خواهد شد. درمان دررفتگی لگن به محل در رفتگی، نوع و شدت آسیب دیدگی، سن کودک، سطح عمومی سلامت و فعالیت جسمانی او بستگی دارد. فرایند درمان می‌تواند شامل استفاده از بریس، گچ گرفتن، استفاده از کمربند، تراکشن، فیزیوتراپی، دارو درمانی یا عمل جراحی باشد.

دررفتگی لگن کودک به چه معناست؟

دیسپلازی رشد لگن، به عبارتی بهتر، دررفتگی لگن، یک اختلال است که پس از تولد در برخی از کودکان رخ می‌دهد. در برخی موارد به آن دررفتگی مادرزادی لگن نیز گفته می‌شود و حدود یک یا دو نوزاد از هر هزار نوزاد این اختلال را تجربه می‌کنند. استخوان ران از طریق مفصل لگن به لگن متصل می‌شود. سر استخوان ران، قسمت بالایی استخوان ران، درون سوکت لگن قرار دارد که بخشی از استخوان لگن است. هنگامی که لگن دررفتگی می‌کند، سر استخوان ران از داخل سوکت لگن خارج می‌شود. در موارد شدید، سر استخوان ران به طور کامل از سوکت جدا می‌شود و این ناهنجاری باعث بد شکلی سر استخوان ران، سوکت یا کشیدگی رباط‌هایی که وظیفه نگه داشتن مفصل لگن در محل خود را دارند، می‌شود.

احتمال وجود دررفتگی در یک یا هر دو سوکت لگن وجود دارد، اما معمولاً سمت چپ بیشتر تحت تأثیر قرار می‌گیرد. کودکانی که دررفتگی لگن دارند، باید تحت درمان قرار گیرند، زیرا در غیر این صورت ممکن است با مشکلاتی مانند لنگی، درد لگن و سفتی مفاصل روبرو شوند. با درمان مناسب و به موقع دررفتگی لگن، کودکان قادر خواهند بود به رشد طبیعی خود ادامه دهند و از مشکلات بیشتری جلوگیری شود.

 شدت در رفتگی لگن

 شدت در رفتگی لگن در کودکان مختلف متفاوت است. در موارد خفیف سر استخوان ران کمی از مفصل لگن فاصله می‌گیرد و دیگر درون قسمت مرکزی سوکت قرار نخواهد گرفت. در این حالت سر استخوان ران به طور جزئی دچار دررفتگی خواهد شد. در سایر موارد سر استخوان ران درون سوکت قرار دارد اما به راحتی از آن خارج می‌شود که از این وضعیت تحت عنوان دررفتگی متوسط یاد می‌شود. در موارد شدید سر استخوان به طور کامل از درون سوکت خارج می‌‌شود که به این وضعیت دررفتگی کامل می‌گویند.

علت دررفتگی لگن کودکان

 علت دقیق دررفتگی لگن کودکان مشخص نیست اما محققان به بررسی برخی از دلایل پرداخته اند که ریسک بروز این اختلال را افزایش می‌دهد. برخی از این دلایل به شرح زیر می‌باشند:

• سابقه خانوادگی در رفتگی لگن عاملی است که باعث می‌‌شود احتمال بروز این اختلال در می‌ان کودکان ۱۲ برابر بیشتر از سایرین باشد.
• در صورتی که درون رحم مادر به مفصل لگن جنین فشار بسیار زیادی وارد شود رباط‌های این ناحیه دچار کشیدگی خواهند شد. مفاصل لگن نوزادانی که در حالت بریچ قرار داشته اند در مقایسه با سایر نوزادان پایداری کمتری دارد.
• وضعیت بدن نوزاد در یکسال اول پس از تولد می‌‌تواند باعث دررفتگی لگن شود. در برخی از جوامع پای نوزادان کاملاً باز می‌‌شود که احتمال دررفتگی لگن نوزاد افزایش خواهد یافت. باز کردن پای کودک در ماه‌های اول پس از تولد به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود.
• در نزدیک زمان زایمان بدن شروع به تولید هورمون‌هایی می‌کند تا رباط‌های بدن مادر به راحتی شل و کشیده شوند و جنین بتواند به راحتی وارد کانال زایمان شود. پزشکان عقیده دارند که برخی از نوزادان نسبت به هورمون‌های ترشح شده حساسیت بسیار زیادی دارند و رباط‌های بدن آنها نیز شل می‌شود.
• در رفتگی لگن به علت ضربه خارجی باعث می‌شود که سر استخوان ران از درون بخش کاسه مانند خارج گردد. دررفتگی تروماتیک لگن به یک پدیده نادر است اما می‌‌تواند به دنبال یک ضربه خفیف یا شدید به وجود بیاید.

 آیا کریر نوزاد باعث دررفتگی لگن می‌شود؟

 تحقیقات مختلف محققان تایید کرده است که باز شدن پای نوزاد به عرض شانه‌ها طبیعی است. بخش کاسه مانند لگن در دوران تولد فضای خالی زیادی دارد که در ۶ ماه اول به سرعت شروع به رشد می‌نماید. از هر ۶ کودک، رباط‌های لگن یک نفر شل است و طی مراحل رشد سفت تر خواهد شد. دانشمندان عقیده دارند که استفاده از کریر باعث می‌‌شود پای نوزاد بیش از اندازه باز شود و این مسئله ریسک در رفتگی لگن را افزایش خواهد داد. برخی از انواع کریر ساختار مناسبی دارند و پا و لگن نوزاد را در قسمت می‌انی نگه می‌دارند و به هیچ عنوان سلامت لگن را به خطر نمی‌‌اندازند.

 علائم و نشانه‌های دررفتگی لگن چیست؟

علائم و نشانه‌های دررفتگی لگن با توجه به سن کودک متغیر است اما حتی در رفتگی کامل لگن قبل از دوران نوجوانی درد ندارد. ناهماهنگ بودن خطوط زیر باسن یا چین اضافی در قسمت فوقانی ران می‌‌تواند علامت اختلاف طول پاها ناشی از دررفتگی لگن در دوران نوزادی باشد.

 در صورتی که علاوه بر این علائم سطح انعطاف پذیری بدن کودک کاهش پیدا کرده باشد باید او را نزد پزشک برد. در صورتی که لگن به طور کامل به یک طرف کشیده نشود می‌‌تواند علامت دررفتگی لگن یا سفتی عضلات شده باشد. عدم هماهنگی بدن در هنگام راه رفتن یکی دیگر از علائم بارز دررفتگی لگن است. در صورتی که هر دو طرف لگن دچار دررفتگی شده باشد شناسایی این اختلال دشوار خواهد بود.

 در رفتگی لگن چگونه تشخیص داده می‌شود؟

 طی مدت ۷۲ ساعت پس از تولد، لگن کودک به عنوان یک بخش از فرآیند معاینه جسمانی ارزیابی خواهد شد. در این حالت پزشک به حرکت دادن مفصل لگن کودک می‌‌پردازد تا وجود هرگونه مشکلی را شناسایی کند. کودک نباید دچار درد یا ناراحتی شود در غیر این صورت اگر پزشک به ناپایدار بودن مفصل لگن مشکوک باشد درخواست سونوگرافی از ران و لگن را خواهد داد. در موارد زیر نیز پزشک قبل از اتمام هفته ششم تولد درخواست سونوگرافی از لگن را خواهد داد:

• در صورتی که در خانواده سابقه مشکلات لگن در دوران کودکی وجود داشته باشد (پدر و مادر برادر یا خواهر)
• در صورتی که نوزاد در ماه آخر بارداری در حالت بریچ قرار داشته باشد.
• در صورتی که نوزاد در حالت بریچ متولد شده باشد.
• در موارد دوقلو یا چند قلو زایی ریسک آسیب دیدگی لگن افزایش خواهد یافت و پزشک در هفته ششم تولد درخواست سونوگرافی از لگن را خواهد داد. گاهی اوقات قبل از درخواست سونوگرافی مفصل لگن کودک شروع به پایدار شدن خواهد کرد اما باید معاینات لازم انجام گردد تا در صورت نیاز کودک تحت درمان قرار بگیرد.

درمان دررفتگی لگن کودک

 در صورتی که دررفتگی لگن کودک در اوایل تولد تشخیص داده شود می‌توان به کمک اسپلینت مخصوص که به آن کمربند لگن می‌گویند به درمان کودک پرداخت. در صورتی که دررفتگی لگن کودک تا زمانی که شروع به راه رفتن می‌کند تشخیص داده نشود فرآیند درمان دشوارتر خواهد شد و نمی‌‌توان به پیش بینی نتایج حاصل از درمان پرداخت.

 درمان دررفتگی لگن کودک به سن او بستگی دارد. به طور کلی هدف از درمان این است که لگن در موقعیت مناسب قرار بگیرد. پس از آنکه لگن به جای اصلی خود برگردانده شد پزشک اقدامات لازم را انجام می‌‌دهد تا بدن به شرایط جدید خود عادت کند. هر چه سن کودک کمتر باشد نتایج بهتری به دست خواهد آمد و دوران بهبود به خوبی سپری خواهد شد.

 کمربند مخصوص لگن

 استفاده از این کمربند باعث می‌‌شود لگن کودک در جای مناسب قرار بگیرد، رباط‌های اطراف مفصل لگن سفت شوند، و در عین حال پاها بتوانند آزادانه حرکت کنند. کودک‌ باید به مدت چند هفته از این کمربند استفاده کند. در نهایت پزشک اطلاعات لازم را در خصوص تنظیم کردن و در آوردن کمربند مدت کوتاه در اختیار پدر و مادر قرار می‌دهد تا دوران درمان سپری شود.

 نکاتی در ارتباط با کمربند مخصوص لگن

 باید زانوها و ران به سمت بیرون هدایت شوند به نحوی که مفصل ران در قسمت میانی بدن کودک قرار بگیرد. باید هر وسیله ای که به پای کودک فشار وارد می‌کند را کنار گذاشت تا کودک بتواند آزادانه به کشیدن پا و زانوی خود بپردازد. پدر و مادر باید دقت کنند که پاهای کودک بیش بیش از حد باز نشوند و به طور طبیعی در حالت V قرار بگیرند.  پدر و مادر نباید به هیچ عنوان از کریر نامناسب استفاده کنند تا پاهای کودک دچار آسیب دیدگی نشود. در هنگام شیر خوردن نیز باید کودک در بهترین حالت مناسب قرار بگیرد.

 کمربند مخصوص لگن به نحوی طراحی شده است که لگن کودک را در محل مناسبی نگه دارد. نباید در مراحل اول درمان آن را از لگن کودک جدا کرد حتی اگر کثیف شده باشد مگر آن که پزشک دستور دیگری بدهد.  در ابتدای فرایند درمان پزشک هر هفته یا دو هفته در میان به بررسی کمربند می‌پردازد و توصیه‌های لازم را به پدر و مادر گوشزد خواهد کرد. به این ترتیب پزشک از رشد طبیعی مفصل لگن و قرار گیری آن در بهترین حالت ممکن اطمینان حاصل خواهد کرد.

 می‌توان زیر کمربند از لباس نازک و نرم استفاده کرد تا پوست کودک دچار آسیب دیدگی نشود. گاهی اوقات بندهای مخصوص شانه باعث ساییدگی پوست گردن می‌‌شوند که در این حالت نیز بهتر است از یک لباس نرم برای محافظت از گردن استفاده کرد تا پوست کودک آسیب نبیند.  باید هر روز پوست ناحیه زانو کشاله ران و دو طرف گردن را به لحاظ ساییدگی بررسی کرد.

 پدر و مادر نباید بدون اجازه پزشک به باز کردن کمربند لگن بپردازند. پس از آنکه لگن به موقعیت خود دست پیدا کرد پزشک در فواصل زمانی خاص به خارج کردن کمربند خواهد پرداخت.

 فیزیوتراپی

می‌توان از فیزیوتراپی به منظور افزایش قدرت و انعطاف پذیری مفصل لگن و کاهش درد استفاده کرد. فیزیوتراپی به بدن یاد می‌دهد مطابقت بهتری داشته باشند تا به این ترتیب فشار از روی مفصل لگن برداشته شود.

 عمل جراحی

 در صورتی که در رفتگی لگن کودک پس از ۶ ماهگی تشخیص داده شود یا آن که کمربند مخصوص نتواند به اصلاح این وضعیت بپردازد پزشک انجام عمل جراحی را توصیه خواهد کرد. رایج ترین روش که برای درمان دررفتگی لگن مورد استفاده قرار می‌گیرد ‘جا انداختن’ نام دارد که به صورت باز یا بسته انجام خواهد شد. در جراحی باز پزشک به ایجاد یک برش در ناحیه کشاله ران می‌‌پردازد و به آرامی سر استخوان ران را به درون سوکت لگن هدایت می‌کند اما در جراحی بسته نیازی به ایجاد برش نیست و پزشک بدون برش سر استخوان ران را درون سوکت قرار می‌دهد.

پس از جا انداختن استخوان باید لگن به مدت ۶ هفته گچ گرفته شود. پس از سپری شدن ۶ هفته اول کودک به یک دوره شش هفته ای دیگر نیز نیاز خواهد داشت.

 مراقبت‌های پس از درمان

وقتی که کودک برای رفع مشکلات لگن تحت درمان قرار می‌گیرد، باید به مدت طولانی تحت نظر پزشک قرار گیرد. روش‌های درمان دررفتگی لگن شامل استفاده از گچ و یا انجام عمل جراحی برای بازگرداندن سر استخوان ران به مکان خود درون سوکت مفصل لگن است. بخش‌های گوی و کاسه ممکن است همیشه شکل طبیعی نداشته باشند، اما توانایی بدن برای شکل گیری مجدد مفصل لگن پس از جا اندازی بستگی به تکامل لگن دارد.

تعداد زیادی از کودکان در سنین پایین به خوبی به این روش‌های درمانی پاسخ می‌دهند، اما برخی دیگر نیاز به جراحی مجدد برای شکل دهی سوکت لگن یا سر استخوان ران دارند. در مواردی که استخوان لگن نتواند به طور مناسب رشد کند، جراحی دوم به طور کاملاً ضروری خواهد بود. بعد از جراحی، انجام عکسبرداری برای بررسی رشدلگن ضروری است. پزشک ممکن است درخواست عکسبرداری با استفاده از اشعه ایکس را بدهد، زیرا این روش کمترین تشعشع را ایجاد می‌کند و به سلامت کودک آسیب نمی‌رساند.

در کل، هر چه دررفتگی لگن در سنین بالاتر تشخیص داده شود، فرایند درمان دشوارتر خواهد بود و نمی‌توان پیش‌بینی نتایج درمان را به طور قطعی انجام داد. به عبارت دیگر، تشخیص و درمان در مراحل نوزادی در دررفتگی لگن نتایج بهتری را به همراه خواهد داشت.

 هنگامی ‌که کودک بزرگ می‌شود دیگر سر استخوان ران و سوکت لگن، گرد نیست. اگرچه با جا انداختن سر استخوان ران درون سوکت می‌‌توان شاهد بهبود کودک بود عدم تناسب آنها در دوران بزرگسالی باعث تحلیل رفتگی زود هنگام استخوان خواهد شد.

 چگونه می‌‌توان از دررفتگی لگن پیشگیری کرد؟

 گاهی اوقات در رفتگی لگن به علت سفت بستن پای کودک به وجود می‌‌آید و کودک نمی‌‌تواند آنها را تکان دهد. اگر شما قصد دارید پاهای کودک خود را ببندید دقت داشته باشید که به اندازه کافی شل باشند تا کودک بتواند زانو و لگن خود را خم کند. برخی از کودکان دوست دارند در هنگام خوابیدن سر خود را به یک طرف خم نمایند که این وضعیت به مفصل لگن فشار وارد می‌کند. در چنین شرایطی پس از آنکه کودک خوابید باید سر او را چرخاند تا از صافی سر و تحت فشار قرار گرفتن لگن پیشگیری کرد.