وضعیتی که زانوها در آن به سمت داخل متمایل شده و اغلب بدون اینکه یک زانو در مقابل زانوی دیگر قرار بگیرد، از نزدیک شدن مچ پاها به یکدیگر جلوگیری می‌کنند، به عنوان زانوی ضربدری شناخته می‌شود. این وضعیت گاهی به عنوان والگوم نیز شناخته می‌شود. برای درک وضعیت زانوی ضربدری، مهم است ابتدا تراز طبیعی پاها را درک کنید. در شرایط عادی هنگام ایستادن، باسن، زانوها و مچ پا در یک خط مستقیم قرار می‌گیرند. به عبارت دیگر، وقتی در وضعیت ایستاده لگن را با یک خط مستقیم به پا وصل می‌کنیم، این خط مستقیم باید از وسط دو زانو عبور کند. اگر این خط از بخش خارجی زانو خارج شود، به این وضعیت پای ضربدری (گنو والگوم) گفته می‌شود. اما اگر این خط از قسمت داخلی، از زانو خارج شود، به این وضعیت زانوی پرانتزی (گنو واروم) گفته می‌شود. اگر شما با وضعیت زانوی ضربدری مواجه هستید، تمرینات ورزشی، فیزیوتراپی، استفاده از بریس و تغییرات در سبک زندگی می‌توانند به تقویت و پشتیبانی زانوهای شما کمک کنند.
اگر اخیراً به عنوان یک فرد نوجوان یا بزرگسال دچار زانوی ضربدری شده‌اید، مهم است که برای درک اینکه چه اتفاقی در حال افتادن است به پزشک مراجعه کنید. پزشکان می‌توانند شما را معاینه کرده و تشخیص دهند که آیا علت پزشکی مانند آرتروز در زانوها، کمبود ویتامین یا آسیب دیدگی زانو وجود دارد یا خیر. همچنین اگر وضعیت زانوی ضربدری شما در حال بدتر شدن است، باعث ایجاد درد می‌شود یا راه رفتن را دشوار کرده است یا بیش از حد زیاد شده است (به عنوان مثال در صورت وجود فاصله بیشتر از ۳ اینچ ( ۷.۶ سانتی متر) بین مچ پا در حالی که زانوها در کنار یکدیگر قرار دارند) باید به پزشک مراجعه کنید.
ممکن است پزشک شما انجام آزمایش خون یا عکسبرداری اشعه ایکس را تجویز کند تا بتواند هرگونه مشکل اساسی یا عوارض مرتبط با زانوی ضربدری را تشخیص دهد. ممکن است بسته به علت و شدت وضعیت زانوی ضربدری شما، پزشک شما را به یک متخصص ارتوپدی (پزشک متخصص در مشکلات استخوان و مفاصل) ارجاع دهد.
جهت کسب اطلاعات بیشتر درباره‌ی درمان زانوی پرانتزی و یا رزرو نوبت در کلینیک تخصصی ارتوپدی فنی امید با شماره تلفن‌های 02166015211 – 02166015217 – 02166014158 تماس حاصل فرمایید.
چه چیزی باعث ایجاد زانوی پرانتزی می‌شود؟
زانوی ضربدری در کودکان و بزرگسالان می‌تواند ناشی از موارد زیر باشد:
- زانوی ضربدری به شکل طبیعی در سنین ۳ تا ۴ سال و در دوره‌ای که کودک در حال رشد است، ایجاد می‌شود.
- زانوی ضربدری ایدیوپاتیک (بدون هیچ علت مشخصی) معمولاً در بزرگسالی ظاهر می‌شود.
- راشیتیسم کلیوی (همراه با نارسایی کلیوی و استئودیستروفی کلیوی-نوعی بیماری استخوانی است که زمانی رخ می‌دهد که کلیه‌های شما نتوانند سطوح مناسب کلسیم و فسفر خون را حفظ کنند)
- نرمی استخوان ناشی از سوء تغذیه و کمبود ویتامین دی
- بیماری استخوان هیپوفسفاتمیک (نرمی استخوان ناشی از مقاومت نسبت به ویتامین دی)
زانوی ضربدری در بیشتر بزرگسالان می‌تواند ناشی از تروما یا عفونت، ورم مفاصل یا آرتروز یا تاثیرات باقی مانده از بیماری ارتوپدی پدیاتریک باشد.
علائم زانوی ضربدری چیست؟
مشخص‌ترین علائم زانوی ضربدری، جدایی مچ های پا در هنگام قرار گرفتن زانوها در کنار یکدیگر است. علائم دیگر آن شامل درد، که اغلب نتیجه راه رفتن (نحوه راه رفتن) در افراد دچار زانوی ضربدری است. این علائم ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- درد زانو یا لگن
- درد پا یا مچ پا
- هنگام ایستادن در صورت چسباندن زانوها به یکدیگر، مچ پاها از یکدیگر فاصله خواهد داشت.
- سفتی یا درد مفاصل
- لنگ زدن در هنگام راه رفتن
- کاهش دامنه حرکت در مفاصل ران
- مشکل در راه رفتن یا دویدن
- عدم ثبات زانو
- آرتروز زانوی پیشرونده در بزرگسالی
- نارضایتی بیمار یا خانواده او از ظاهر پاها
ممکن است فرد مبتلا به زانوی ضربدری علائم دیگری از یک بیماری زمینه‌ای که باعث سندروم زانوی ضربدری شده است را نیز داشته باشد. در افرادی از همه گروه‌های سنی که زانوی ضربدری دارند، یکی از زانوها یا هر دو زانو به شکل غیر طبیعی وادار به حمل بار اضافه می‌شود. وجود این نیروی بیش از حد می‌تواند منجر به درد، تغییر شکل بیشتر استخوان‌ها، بی‌ثباتی زانوها و دژنراسیون پیشرونده مفاصل زانو شود. خصوصاًدر بیماران بالغ که سال‌ها دچار بیماری زانوی ضربدری بوده‌اند، غالباً بخش خارجی زانو (کمپارتمان جانبی) تحت فشار قرار گرفته و بخش داخلی زانو (رباط صلیبی میانی- MCL) دچار کشش می‌شود. این نیروها می‌توانند باعث درد، بی‌ثباتی زانو و آرتروز شوند.
درمان بد شکلی زانوهای پرانتزی
روش‌های زیر از بهترین درمان‌های رایج و بدون جراحی برای اصلاح زانوی پرانتزی می باشند:
رژیم غذایی داشته باشید که از سلامت استخوان‌ها و مفاصل شما پشتیبانی می‌کند
شما می‌توانید علاوه بر ورزش بی‌خطر و آمادگی جسمانی، با خوردن غذاهای سالمی که استخوان‌های شما و بافت‌های اطراف آنها را تقویت می‌کند، از زانوهای خود پشتیبانی و محافظت کنید. درباره اینکه کدام غذاها برای سلامتی زانوهای شما بهتر هستند با پزشک متخصص تغذیه خود صحبت کنید. ممکن است پزشک موارد زیر را به شما توصیه کند:
- دامنه گسترده‌ای از میوه‌ها و سبزیجات رنگارنگ به خصوص گزینه‌های سرشار از آنتی اکسیدان مانند انواع توت‌ها و سبزیجات برگ دار تیره
- غذاهای سرشار از اسیدهای چرب امگا ۳ مانند ماهی، دانه‌ها، آجی و روغن‌های گیاهی.
- پروتئین‌های خالص مانند ماهی سینه مرغ و حبوبات.
- ادویه‌های ضد التهابی مانند زردچوبه و زنجبیل
- غذاهای سرشار از کلسیم و ویتامین دی مانند لبنیات، تخم مرغ، غلات غنی شده و ماهی کنسرو شده با استخوان
اگر وضعیت زانوی ضربدری شما با چاقی ارتباط دارد، روی کم کردن وزن خود کار کنید
داشتن اضافه وزن می‌تواند باعث گذاشتن فشار روی زانوهای شما و بدتر شدن وضعیت آنها شود. اگر نگران اضافه وزن خود و اینکه ممکن است این وزن اضافه روی پاهای شما تاثیر بگذارد هستید، با پزشک خود، فیزیوتراپیست یا متخصص تغذیه دارای مجوز ثبت شده صحبت کنید. آنها می‌توانند راهکارهای مناسبی برای کاهش وزن بی‌خطر و سالم را به شما توصیه کنند. به احتمال زیاد پزشک شما ترکیبی از اصلاح رژیم غذایی و افزایش میزان ورزش کردن را به شما توصیه می‌کند تا بتوانید به راحتی وزن خود را مدیریت کنید.
مصرف دارو یا مکمل
اگر وضعیت زانوی ضربدری شما به یک مشکل پزشکی اساسی مانند کمبود ویتامین دی یا راشیتیسم مرتبط است، ممکن است پزشک شما برای درمان این وضعیت مصرف مکمل یا دارو را توصیه کند. اگر قبلاً مکمل یا داروی خاصی مصرف می‌کردید یا درباره سلامتی خود نگرانی‌هایی دارید، درباره آنها با پزشک صحبت کنید تا دکتر شما بتواند با خیال راحت داروهای مد نظر خود را تجویز کند.
- به عنوان مثال اگر زانوی ضربدری شما به علت راشیتیسم ایجاد شده است، ممکن است پزشک برای شما مکمل‌های حاوی ویتامین دی و کلسیم تجویز کند.
- اگر زانوی ضربدری شما با مشکلی مانند استئوآرتروز ارتباط داشته باشد، ممکن است پزشک شما مصرف داروهای ضد التهاب یا مکمل‌های رژیم غذایی مانند گلوکزامین و کندروتین را برای پشتیبانی از مفصل توصیه کند.
بریس و کفش طبی
ممکن است پزشک یا فیزیوتراپیست شما پوشیدن کفش یا بریس خاصی را توصیه کند که می‌تواند به اصلاح تراز پا و زانو کمک کند. این دستگاه‌ها همچنین می‌توانند فشار روی زانوها را کاهش داده و از بدتر شدن وضعیت آنها جلوگیری کنند. شما می‌توانید از پزشک یا فیزیوتراپیست خود درباره اینکه کدام دستگاه‌ها برای شما مناسب هستند سوال بپرسید.
- در بیشتر افراد دچار زانوی ضربدری، یکی از پاها از پای دیگر بلندتر است. در چنین مواردی کفش‌های ارتوپدی می‌توانند تفاوت میان پاها را اصلاح کرده و راه رفتن و دویدن بدون وارد شدن فشار به زانوها و پاها را آسان‌تر کنند.
- علاوه بر این کفش‌های ارتوپدی می‌توانند مانع از چرخش پاهای شما به سمت داخل شوند. این یک مشکل رایج در میان افراد مبتلا به زانوی ضربدری است.
- همچنین شما می‌توانید از مزایای یک بریس پا که از قسمت خارجی مفصل زانو پشتیبانی می‌کند، بهره‌مند شوید.
- کفی طبی مناسب داخل کفش نیز می‌تواند در کاهش درد زانوی پرانتزی و احساس راحتی هنگام راه رفتن موثر باشد.
حرکات اصلاحی فیزیوتراپی برای زانوضربدری
اگر زانوی ضربدری باعث ایجاد درد شده یا نحوه راه رفتن شما را تحت تأثیر قرار داده است، فیزیوتراپی می‌تواند به شما کمک کند. از پزشک خود بخواهید یک فیزیوتراپیست را به شما پیشنهاد کند که می‌تواند برای کمک به تقویت زانو و جلوگیری از عوارض وضعیت زانوی ضربدری، حرکات و ورزش‌های بی‌خطر و مناسب را به شما توصیه کند. انجام حرکات کششی و ورزش به تنهایی نمی‌تواند ظاهر زانوی ضربدری را اصلاح کند. با این حال انجام آنها می‌تواند به جلوگیری از وارد شدن صدمات بیشتر کمک کرده و از بدتر شدن وضعیت شما جلوگیری کند. انواع تمریناتی که باید انجام دهید، به عواملی مانند شدت زانوی ضربدری، سن، نوع بدن شما و سلامت عمومی شما بستگی دارد.
در صورت نیاز به عمل جراحی برای اصلاح زانوی ضربدری، فیزیوتراپی اهمیت بسیاری خواهد داشت. درمانگر برای بازیابی قدرت و دامنه حرکتی پس از عمل جراحی، ورزش‌هایی را به شما توصیه می‌کند.
در اینجا چند تمرین وجود دارد که به شما کمک می‌کند تا از شر این ناهنجاری‌ها خلاص شوید:
لانگز جانبی
در حالی که پاها را به عرض لگن خود باز کرده‌اید و دست‌های خود را در مقابل قفسه سینه قرار داده‌اید، بایستید. به صورت افقی یک قدم بزرگ به یک طرف بردارید. هنگامی که تنه شما به سمت زمین کشیده شد، زانوی خود را خم کنید و باسن خود را به سمت عقب فشار دهید.
اسکوات در کنار دیوار
اسکوات با دیوار یک حرکت ورزشی ساده است که شما می‌توانید در هنگام فکر کردن درباره چگونگی اصلاح زانو در خانه آن را انجام دهید. در مقابل یک دیوار بایستید، در حالی که پاها را به عرض شانه باز کرده‌اید. حالا به آرامی زانوهای خود را خم کنید. اطمینان حاصل کنید که زانو در جهت موافق با انگشتان شما حرکت کنند. زانوی خود را به میزان یک زاویه ۹۰ درجه خم کرده و به سمت پایین بروید. شکم خود را داخل کشیده و نگه دارید و ۵ تا ۱۰ ثانیه در این موقعیت باقی بمانید. سپس به مرحله نخستین بازگردید.
پرس زانو
پرس زانو را می‌توان با دراز کشیدن روی زمین، دراز کردن یکی از پاها در مقابل خود و پیچاندن یک حوله و قرار دادن آنها زیر زانو برای کشش پا، انجام داد. اکنون با زانوی خود به حوله فشار وارد کنید و چند ثانیه این حرکت را نگه دارید. آن را روی پای دیگر خود تکرار کنید.
ابداکشن در حالت دراز کشیده
ابداکشن زانو یکی از بهترین ورزش‌هایی است که شما می‌توانید با انجام آن از شر زانوی ضربدری خلاص شوید. شما می‌توانید این حرکت ورزشی را به راحتی با دراز کشیدن روی یک طرف بدن خود روی زمین آغاز کرده و پای خود را به سمت بالا بکشید. به عنوان مثال اگر روی طرف چپ بدن خود دراز کشیده‌اید، پای راست خود را به سمت بالا ببرید و ۳ تا ۵ ثانیه در زاویه ۴۵ درجه نگه دارید. اکنون این حرکت را روی طرف دیگر تکرار کرده و حداقل ۱۰ تا ۱۵ بار تکرار کنید.
