پاچنبری یا پاچَلنْبَری (Clubfoot) یک حالت تشوشی است که در آن یک یا هر دو پا به شکل ناطبیعی به سمت داخل و پایین خم می‌شوند. در این حالت، پا به سمت داخل و گردن پا به سمت پایین برگرفته میشود و میتواند برای افراد مبتلا به مشکلاتی همچون محدودیت حرکت، ناتوانی در راه رفتن و عدم تعادل ایجاد کند. حتی پس از درمان، وضعیت پاچنبری ممکن است تمایل به عود یا بازگشت داشته باشد. به منظور پیشگیری از بازگشت وضعیت پاچنبری، پزشک شما پس از برداشتن آخرین قالب گچ، بریس را برای نگه داشتن پا در موقعیت اصلاح شده تجویز خواهد کرد. شما باید بریس را به مدت دو تا سه ماه روزانه ۲۳ ساعت بر روی پا کودک بپوشانید. یک ساعت در روز برای حمام و ماساژ، ممکن است بریس برداشت شود و پس از مدتی، بریس فقط در طول خواب شبانه استفاده خواهد شد تا زمانی که کودک به سن ۴ سالگی برسد. در برخی موارد، بسته به شدت پاچنبری و تمایل به عود وضعیت، ممکن است نیاز به استفاده از بریس تا سن ۶ سالگی نیز وجود داشته باشد. مدت زمان استفاده از بریس توسط پزشک براساس رشد فرزند شما تعیین میشود.
پاچنبری چیست؟
وضعیت پاچنبری یا کلاب فیت یک ناهنجاری پیچیده مادرزادی است که از بدو تولد به راحتی آشکار میشود و عضلات، رباط‌ها، استخوان‌ها و مفاصل پا و مچ پای در حال رشد را تحت تاثیر قرار می‌دهد. در این وضعیت، مچ پا به سمت داخل چرخانده شده و انگشتان پا به سمت پایین و به سوی پای مخالف می‌چرخند. معمولاً تمام استخوان‌های پا وجود دارند اما از تراز طبیعی خود خارج شده‌اند. تمام عضلات پا نیز وجود دارند اما برخی از آنها کوچکتر و ضعیف‌تر از حالت طبیعی هستند. همچنین تاندون‌ها و رباط‌ها، به خصوص در پشت پاها و در امتداد وسط کف پا جمع شده‌اند.
پاچنبری یا کلاب فوت یکی از شایع‌ترین ناهنجاری‌های مادرزادی از بدو تولد است. در سراسر جهان در هر ۱۰۰۰ کودک یک نفر با این ناهنجاری متولد میشود. هر ساله بیش از ۱۰۰ هزار کودک در سراسر جهان با وضعیت پاچنبری متولد می‌شوند. در ۵۰ درصد موارد، این وضعیت یکی از پاها را تحت تاثیر قرار می‌دهد و در ۵۰ درصد موارد نیز هر دو پا تحت تاثیر آن قرار دارند. این ناهنجاری در نوزادان پسر بیشتر از دختران وجود دارد. گاهی اوقات وضعیت پاچنبری در خانواده ارثی است. در هر صورت وضعیت پاچنبری به درمان پاسخ می‌دهد. در صورتی که این وضعیت توسط متخصصان پزشکی درمان شود، کودک متولد شده با پاچنبری هیچ گونه مشکلات پزشکی قابل توجهی در آینده نخواهد داشت و توانایی زندگی عادی و فعال را دارد.
چه زمان باید درمان را آغاز کرد؟
نوزادانی که در معاینه بدو تولد مشکوک به وضعیت پاچنبری هستند، معمولاً به تیم ارتوپدی ارجاع داده می‌شوند. نوزاد تحت معاینه قرار می‌گیرد و سپس درمان آغاز میشود.
وضعیت پاچنبری چگونه با متد پونستی درمان میشود؟
درمان ناهنجاری کلاب فوت با استفاده از متد پونستی در سه مرحله انجام میشود:
- اصلاح- روش پونستی از دست کاری‌های بسیار ملایم و خاص برای تراز کردن پا و قرار دادن آن در یک موقعیت وضعی طبیعی‌تر استفاده میکند. معمولاً پا گچ گرفته میشود تا به استخوان‌های نرم اجازه داده شود تا خود را با وضعیت جدید هماهنگ کنند. معمولاً این گچ پنج هفته باقی می‌ماند و یک عمل جزئی روی تاندون آشیل (تنوتومی) انجام می‌گیرد. تمام اینها، همه اقداماتی است که برای اصلاح پا مورد نیاز است. گاهی اوقات پاچنبری‌های پیچیده‌تر به دفعات بیشتر گچ گرفتن نیاز دارند.
- پیشگیری از عود مجدد – پس از اصلاح پاچنبری، برای جلوگیری از عود مجدد وضعیت، یک بریس مورد نیاز است. بریس به مدت ۲ تا ۳ ماه به صورت تمام وقت پوشیده میشود و سپس فقط در طول شب و هنگام خوابیدن کودک پوشیده میشود؛ تا زمانی که کودک حداقل به ۴ سالگی برسد.
- نظارت – تا زمانی که رشد کودک شما کامل نشده است، ملاقات‌های منظمی با پزشک خواهید داشت تا تغییر وضعیت و رشد پاها تحت نظارت قرار بگیرد. به خاطر داشته باشید که همه کودکان متفاوت هستند و ممکن است طول دوره درمان نیز متفاوت باشد.
بریس پاچنبری چیست؟
حتی پس از اصلاح کامل، ناهنجاری پاچنبری تمایل به بازگشت یا عود مجدد دارد. این تمایل به عود مجدد پس از ۴ سالگی بسیار کمتر میشود. بهترین راه برای جلوگیری از عود مجدد پاچنبری، بریس مخصوص ابداکشن پا است که به مدت دو تا سه ماه به طور مداوم روزانه ۲۳ ساعت و پس از آن فقط در مدت خواب شبانه تا ۴ سالگی پوشیده میشود. مدت زمان پوشیدن بریس بسته به شدت پاچنبری متفاوت خواهد بود و توسط پزشک شما مشخص میشود. با رشد کودک، بریس نیاز به تنظیم منظم خواهد داشت که شما می‌توانید با همراهی متخصص ارتوپدی خود این فرایند را دنبال کنید. بریس ابداکشن پا تنها روش موفقیت آمیز برای جلوگیری از عود مجدد پاچنبری است و همانطور که در بالا گفته شد، در صورت استفاده مداوم در ۹۰ درصد بیماران موثر است. استفاده از بریس، پیشرفت فرزند شما در نشستن، سینه خیز رفتن یا راه رفتن را چندان تحت تاثیر قرار نمی‌دهد.
بریس ابداکشن پا چیست؟
بریس ابداکشن پا نوعی بریس است که به طور خاص برای کشیدن پاها و خم کردن مچ پا به سمت عقب (انگشتان به سمت بالا) طراحی شده است تا بتوان پاچنبری درمان شده را در موقعیت کاملا اصلاح شده نگه داشت. این بریس از دو کفش تهیه شده است که توسط یک میله به یکدیگر متصل شده‌اند و باعث نگه داشته شدن پاها در موقعیت وضعی مناسب، درست همانطور که در آخرین گچ قرار داشته است، می‌شوند. چندین نوع از بریس ابداکشن در دسترس می‌باشد. رایج‌ترین نوع بریس‌‌های مورد استفاده Markell ، Ponseti® AFO ( که بریس Mitchell نیز نامیده میشود)، ALFA-Flex وHorton click (میله‌ای که می‌توان هر کفشی را به آن متصل کرد) می‌باشند. هر نوع از این بریس‌ها دارای ویژگی‌های منحصر به فردی هستند. پزشک شما بریس مناسب کودک شما را تجویز خواهد کرد.
بریس اولین بار چه زمانی استفاده میشود؟
بهترین زمان برای استفاده از بریس، همان روزی است که آخرین گچ برداشته میشود؛ زیرا پا به موقعیت وضعی صحیح خود عادت کرده است. استفاده از بریس بلافاصله پس از خارج کردن گچ، خطر عود مجدد را کاهش می‌دهد.
بریس چگونه تنظیم میشود؟
بریس توسط متخصص ارتوپدی شما تنظیم میشود. با رشد کودک، کفش‌ها بزرگتر شده و میله‌های درازتری توسط متخصص تهیه میشود. این امر کمک میکند درباره برخی از تنظیمات آگاهی داشته باشید.
- طول میله– طول میله به اندازه‌ای تنظیم میشود که پاشنه کفش‌ها به اندازه عرض شانه‌های کودک باشد.
- ابداکشن پا – هر بریس زاویه توصیه شده نسبتاً متفاوتی دارد. متخصص ارتوپدی یا جراح بهترین بریس برای کودک شما را توصیه میکنند.
- دورسی فلکشن– معمولاً ۱۰ درجه دورسی فلکشن (خم شدن مچ پا) کافی است
اولین شب با بریس
این شب به سختی خواهد گذشت. کودک گریه میکند و والدین نگران هستند. «آیا ممکن است پاها توسط بریس آسیب دیده باشند؟» در اینجا چند نکته مفید ذکر شده است:
- بریس به خوبی بسته شده است و گریه کودک نشان دهنده این است که به دلیل وجود بریس، از عدم توانایی در حرکت پاهای خود به طور مستقل ناراضی است. پس از عادت کردن کودک به بریس، اوضاع بسیار راحت‌تر میشود.
- معمولا نوزادان پس از یک یا دو شب به بریس عادت میکنند و روال عادی در پیش گرفته میشود.
- اگر کودک شما گریه میکند و نگران هستید که بریس در حال صدمه زدن به پاهای او باشد، بریس را در بیاورید. به ندرت ممکن است بریس (در صورت بسته شدن اشتباه) به پوست آسیب رسانده باشد. در این صورت کودک به شکل غیر قابل تحمل گریه خواهد کرد و علائم دیگر مانند سوزش پوست، قرمزی غیرمعمول، تورم، کبودی، تاول و زخم وجود خواهد داشت. اگر یکی از این موارد را مشاهده کردید، دیگر از بریس استفاده نکنید و مجددا از پزشک توصیه بخواهید. ممکن است لازم باشد بریس مجدداً تنظیم شود. اگر پوست سالم به نظر می‌رسد، بلافاصله بریس را ببندید. این موضوع باعث میشود کودک شما یاد بگیرد که گریه کردن باعث نمی‌شود والدین بریس را خارج کنند.
علائم قرمزی روی پای کودک
اگر بریس به طور صحیح پوشیده شده باشد، باید روی پاهای کودک شما کاملا محکم شده باشد؛ به ویژه در وسط پاها. بنابراین ممکن است در این نواحی متوجه علائم قرمزی شوید که طبیعی است. در طول مدت زمانی که بریس را در می‌آورید متوجه خواهید شد که این علائم قرمزی از بین می‌روند. این علائم قرمزی را لوسیون نزنید؛ زیرا ممکن است باعث ضعیف شدن و شکستگی پوست شود. اگر پای کودک تاول زده است، میتواند نشانه این باشد که بریس به اندازه کافی محکم بسته نشده است. پاشنه پا باید در کفش باقی بماند. اگر متوجه هرگونه تاول یا عفونت پا شدید، باید به پزشک یا متخصص ارتوپدی خود اطلاع دهید تا در اسرع وقت بریس را اصلاح کنند. برای اطمینان از راحت بودن کودک باید این‌گونه مشکلات را فوراً برطرف کنید.
راحتی و حرکت کودک در طول شب
گاهی اوقات ممکن است کودک شما بخواهد در هنگام خواب جابجا شود و از روی ناتوانی گریه کند. شاید تعجب کنید اما کودک به تدریج حرکت در هنگام خواب را یاد خواهد گرفت. بنابراین نگران از دست دادن خواب شبانه خود برای همیشه نباشید. ممکن است در طول شب پتو از روی کودک کنار برود. اگر نگران این موضوع هستید شاید بخواهید یک کیسه خواب یا کاور خواب را امتحان کنید. استفاده از این وسایل در ماه‌های زمستانی نتیجه بسیار خوبی خواهد داشت و به نوزادان این امکان را می‌دهد که با کاور خود چرخ بزنند یا اینکه می‌توانید لباس خواب آنها را به یک لباس گرم و ضخیم تغییر دهید.
استفاده از این وسایل همچنین باعث میشود هنگام چرخیدن و غلت زدن آنها، بریس به دیواره گهواره برخورد نکند و صدایی ندهد.
چند روز اول
- ممکن است در چند روز اول کودک شما به خاطر پوشیدن بریس سرو صدا کند. این به این دلیل نیست که بریس برای او دردناک است؛ بلکه موقعیتی جدید و متفاوت است که به آن عادت ندارد.
- اگر کودک شما همچنان به گریه کردن ادامه می‌دهد، بریس را در بیاورید و مجدداً آن را ببندید. از این طریق می‌توانید مجددا وجود تاول یا هر آسیب دیگری را بررسی کنید و برای بستن مناسب بریس تمرین کنید.
- اگر به نظر می‌رسد کودک شما در طول شب با پوشیدن بریس راحت نیست؛ طول میله را اندازه گیری کنید و آن را با عرض شانه‌های کودک خود تطبیق دهید، اگر میله بسیار کوتاه باشد میتواند باعث ناراحتی شود.
- در حالی که کودک شما بریس پوشیده است، با او بازی کنید تا کمک کنید به آن عادت کند. کودک نمی‌تواند پاهای خود را به طور مستقل حرکت دهد، بنابراین به او آموزش دهید که لگد زدن و چرخاندن پاها به شکل همزمان امکان پذیر است. میله را به آرامی فشار داده و بکشید تا زانوهای کودک خم شوند لگد زدن با وجود میله صاف می تواند به کشیدن تاندون‌های تنگ‌شده پاچنبری کمک کند.
- اگر درمان کودک را جزئی از زندگی روزمره او کنید ، کودک میتواند بهتر با آن انطباق پیدا کند.
- شما می‌توانید میله بریس را با یک پد مخصوص فرمان دوچرخه بپوشانید تا از آسیب رساندن به کودک، وسایل خانه و خود شما جلوگیری شود.
- پاشنه‌های کودک خود را بررسی کنید تا لکه‌های قرمز روشن نداشته باشند. اگر چنین لکه‌هایی وجود داشته باشند، نشان می‌دهند که کفش به اندازه کافی محکم پوشیده نشده است. اگر با وجود این لکه‌ها مشکل دارید، متخصص ارتوپدی میتواند یک بالشتک کوچک را روی پاشنه پا اضافه کند، اگر قرمزی پاشنه ادامه دارد یا شدید است با پزشک خود تماس بگیرید.
- بهتر است گاهی اوقات پیچ و مهره‌های کفش و میله را بررسی کنید تا از محکم بودن آنها اطمینان حاصل کنید.
- اطمینان حاصل کنید که جوراب‌های کودک شما کاملاً مناسب هستند. جوراب‌های ضعیف میتوانند جمع شوند و باعث اصطکاک یا ایجاد تاول شوند.
- پوشیدن بریس هنگام خواب را به جزئی از لباس خواب کودک خود تبدیل کنید. اگر بریس جزء معمولی از برنامه خوابیدن او باشد احتمالاً کودک کمتر با آن احساس غریبی میکند.
لباس پوشاندن به کودک خود
کودک شما در حین پوشیدن بریس به پوشیدن شلوارها و لباس خواب‌هایی نیاز دارد که از دو طرف باز شوند. با داشتن چنین لباس‌هایی دیگر مجبور نیستید برای عوض کردن پوشک یا عوض کردن لباس بریس را در بیاورید. از آنجا که بریس پاها را تا فاصله‌ای به عرض شانه از هم جدا نگه می‌دارد، هنگام پایین آوردن شلوار، شلوار فقط تا زانوها پایین می‌آید و میتواند برای کودک ناراحت کننده و برای شما دست و پا گیر باشد. هرچه پوشاندن بریس برای شما راحت‌تر باشد و بیشتر به آن خو گرفته باشید، ممکن است بیشتر بخواهید برای عوض کردن پوشک آن را در بیاورید. با این حال در آوردن بریس ممکن است باعث شود کودک شما احساس کند آزاد است و حرکات آزاردهنده انجام دهد. بنابراین بهتر است از در آوردن آن خودداری کنید. شما می‌توانید برای گرم نگه داشتن انگشتان پا روی چکمه را هم با جوراب بپوشانید. همچنین ممکن است بخواهید جوراب‌های انگشتی بخرید و بخش جلویی آن را ببرید تا به راحتی روی بریس را با آن بپوشانید.
انواع دیگر ارتزها
گاهی اوقات برای کودکانی که ناهنجاری پاچنبری آنها با استفاده از متد پونستی اصلاح شده است، انواع دیگری از ارتزها توصیه میشود. این موارد در ادامه آمده‌اند. اگرچه این نوع از ارتزها بخشی از درمان پونستی نیستند اما در شرایط خاصی از آنها استفاده میشود.
- ارتزهای مچ پا (AFO ها) – این ارتزها چکمه های پلاستیکی به شکل سفارشی هستند که با بندهای ولکرو محکم شده‌اند و پاها را در موقعیت خنثی نگه می‌دارند. از آنجا که این نوع از ارتزها نمی‌توانند پا را در وضعیت ابداکشن نگه دارند، نمی‌توان از آنها به جای بریس ابداکشن پا در روش اصلاح پاچنبری با متد پونستی استفاده کرد. با این حال می‌توان از آنها برای حفظ موقعیت وضعی پس از اصلاح با جراحی استفاده کرد. برخی از متخصصین مراقبت‌های بهداشتی ارتزهای AFO را به نحوی اصلاح میکند که چرخش بیرونی نیز ارائه کند.
- ارتزهای پا- کفش‌های سفارشی هستند که ممکن است برای پشتیبانی از پای کودک به منظور اصلاح تراز پا، ایجاد فاصله بین پاها یا پشتیبانی از افتادگی قوس کف پا استفاده شوند.
سوالات رایج
با بزرگتر شدن کودک چه اتفاقی میافتد؟ چه موقع می‌توانیم درمان را به پایان برسانیم؟
کودکان مبتلا به ناهنجاری پاچنبری به محض اصلاح پاها، زندگی طبیعی در پیش خواهند داشت. برای جلوگیری از عود مجدد ناهنجاری پاچنبری، تقریباً تا تولد ۴ سالگی کودک باید از بریس‌ها استفاده کرد. گاهی اوقات بسته به نظر پزشک ممکن است این زمان طولانی‌تر نیز شود. اگر ناهنجاری تا سال اول و دوم بدون پوشیدن بریس بازنگشت، احتمالاً دیگر مشکلی نخواهد بود. با این حال اگر یکی از پاها از پای دیگر طول بیشتری داشته باشد، ممکن است لازم باشد ملاقات با پزشک ادامه پیدا کند. زیرا بعضی اوقات پزشکان برای اصلاح تفاوت طول پاها عمل جراحی را توصیه میکنند. معمولا پس از متوقف شدن رشد استخوان‌ها (عموما در سن ۱۴ سالگی برای دختران و ۱۶ سالگی برای پسران) دیگر نیازی به پیگیری پزشکی نخواهد بود.
آیا لازم است فرزند من نوع متفاوتی از کفش را بپوشد؟
اگر فرزند شما فقط در یکی از پاها دچار ناهنجاری پاچنبری باشد، احتمال اینکه سایز پاها با یکدیگر متفاوت باشد وجود دارد. از این رو برای تطبیق کفش با پای دچار پاچنبری به کمک متخصص ارتوپدی نیاز است. این امر به شما کمک میکند تا پا را در موقعیت صحیح قرار داده و تفاوت سایزها را جبران کنید. اگر متخصص ارتوپدی شما کفش‌هایی با اندازه متفاوت را توصیه میکند، شما می‌توانید با خرید سه سایز متفاوت از کفش‌های مخصوص دویدن و سپس با استفاده از ترکیب کردن آنها، چند جفت کفش برای فرزند خود به دست آورده و در هزینه‌ها صرفه جویی کنید. کودکانی که مبتلا به ناهنجاری پاچنبری در هر دو پا هستند، معمولاً پس از اصلاح وضعیت میتوانند کفش‌های معمولی بپوشند. هرچند برای کودکان نوپا، پابرهنه بودن در خانه بسیار بهتر است و ممکن است استفاده از کفش‌های ساخته شده از چرم نرم اسلیپر نیز در ماه‌های سرد سال مناسب باشد.
ناهنجاری پاچنبری کودک من چه قدر شدید است؟
همه فیت کلابها از نظر شدت یکسان نیستند؛ اگرچه ظاهر همه آنها با یکدیگر یکسان است. پزشکان میزان ناهنجاری موجود را بررسی و اندازه گیری کرده یا آن را درجه بندی میکنند. درجه بندی ناهنجاری میتواند به پزشک کمک کند تا شدت پاچنبری را مشخص کرده و میزان پیشرفت آن را اندازهگیری کند.
عود مجدد ناهنجاری چیست و چگونه درمان میشود؟
ناهنجاری پاچنبری حتی پس از اصلاح نیز تمایل به بازگشت یا عود مجدد دارد. درمان مجدد آن به شکل قبل از طریق گچ گرفتن انجام میشود. اگر چه ممکن است دفعات کمتری از گچ گیری نیاز باشد. به ندرت پیش می‌آید که یک ناهنجاری پاچنبری مداوم باقی بماند اما در چنین وضعیتی ممکن است جراح به شما عمل جراحی مانند انتقال تاندون را توصیه کند که عمل جراحی توسط جراح به شما توضیح داده میشود. ناهنجاری پاچنبری معمولاً با روش‌های غیر جراحی اصلاح می‌شوند.
اگر ناهنجاری پاچنبری تحت درمان قرار نگیرد، چه اتفاقی میافتد؟
ناهنجاری پاچنبری در صورت عدم درمان ادامه پیدا میکند و منجر به معلولیت شدید جسمی و آسیبهای روحی میشود.
آیا روند درمان برای فرزند من دردناک خواهد بود؟
ممکن است مقداری ناراحتی برای فرزند شما وجود داشته باشد؛ زیرا به طور مداوم خود را با درمان تغییر داده و تطبیق می‌دهد اما احتمالاً این فرآیند نسبت به کودک، برای شما به عنوان یک پدر یا مادر دلسوز دردناک‌تر است. این جستار فرایند درمان و نقش مهم شما در آن را توضیح می‌دهد تا فرآیند اصلاح برای شما و فرزندتان ساده‌تر باشد.
آینده فرزند من به عنوان یک فرد بالغ چگونه خواهد بود؟
کودکان مبتلا به پاچنبری اصلاح شده با روش پونستی با پاهای دارای شکل و عملکرد تقریباً طبیعی بزرگ می‌شوند. برای کودکانی که دچار پاچنبری در یک پا هستند، ممکن است پای اصلاح شده و ساق پا اندکی کوچکتر از پای دیگر باشد. کودکان دچار پاچنبری اصلاح شده معمولاً به شکل طبیعی رشد میکنند و قادر به مشارکت در بیشتر ورزش‌ها و فعالیت‌های تفریحی هستند. مطالعات در بزرگسالان نشان داده است که بیمارانی که با روش پونستی درمان شده‌اند در بزرگسالی درست به اندازه بزرگسالان طبیعی پاهای قوی و سالمی دارند.
