علل زیادی برای درد مفصل وجود دارد که این علل مختلف منجر به علائم مختلف، روش‌های درمانی گوناگون و نتایج متفاوت می‌شوند. بیشتر علل درد مفصل بی‌خطر بوده و بدون هیچ مشکل طولانی مدتی برطرف می‌شوند. با این حال، برخی از دلایل درد مفصل به درمان‌های طولانی مدت نیاز داشته و منجر به مشکلات مفصلی طولانی مدتی می‌شوند.
درد مفصل چیست؟
درد مفصل به احساس ناراحتی گفته می‌شود که ممکن است برای هر مفصلی ایجاد شود. ممکن است یک مفصل درد داشته باشد اما ملتهب نباشد، یا همزمان درد و التهاب داشته باشد. ممکن است فقط یک مفصل دچار درد شود یا مفاصل مختلفی دردناک باشند. الگوی درد مفصل از نظر تعداد و نوع مفاصل درگیر به علت اصلی آن بستگی دارد. برخی از علل درد مفصل نیاز به درمان فوری دارند. به عنوان مثال:
- در مواردی که فرد دچار عفونت مفصلی شده باشد (آرتریت سپتیک)
- اگر فرد طوری دچار شکستگی استخوان شده باشد که مفصل هم درگیر شده باشد.
- اگر در شخصی احتمال ابتلا به آرتریت روماتوئید وجود داشته باشد، لازم است فورا به یک پزشک متخصص مراجعه کند.
چه دلایلی باعث درد مفاصل می‌شوند؟
درد مفصل می‌تواند به دلایل متعددی رخ دهد و علت آن تا حدودی به سن فرد مربوطه بستگی دارد. علل احتمالی درد مفاصل در کودکان به طور معمول با علل احتمالی درد مفاصل در بزرگسالان متفاوت است. در برخی موارد، علت درد مفصل قابل تشخیص است، مانند آسیب دیدگی ورزشی. اما گاهی اوقات نیاز به بررسی‌های بیشتر و مراجعه به پزشک متخصص برای تشخیص دقیق وجود دارد. در زیر لیستی از دلایل رایج درد مفاصل آورده شده است. همچنین، دلایل دیگری نیز وجود دارد که بسیار شایع نیستند، اما ممکن است لازم باشد پزشک آنها را در نظر بگیرد:
1. التهاب مفاصل روماتوئید
2. آرتروز (ساییدگی مفاصل)
3. آرتریت روماتوئید (التهاب مفاصل ناشی از عوامل بیماری‌زا)
4. آسیب مفصل ناشی از ضربه یا آسیب دیدگی ورزشی
5. آسیب مفصل ناشی از فرآورده‌های تنظیم کننده مفاصل (مانند مصرف بیش از حد استروئیدها)
6. عفونت مفصل
7. آرتریت بیماری‌های التهابی روده‌ای (مانند کولیت التهابی و بیماری کرون)
8. فیبرومیالژیا (یک حالت مزمن که با درد و حساسیت در مناطق مختلف بدن همراه است)
9. سندرم تمپورومندیبولار (TMJ) (درد و مشکلات در مفصل فک و صورت)
10. بیماری لوپوس (یک بیماری ایمنی‌ای که می‌تواند به مفاصل آسیب برساند)
مهم است که در صورت وجود درد مفصل مشکوک، بهتر است به پزشک متخصص مراجعه کرده و او را در جریان حالت و علایم خود قرار دهید.
علت‌های درد مفاصل در بزرگسالان که معمولاً بیش از یک مفصل را درگیر می‌کنند
- هرگونه عفونت عمومی در بدن: دردهای مفصلی ممکن است در اثر هرگونه عفونت عمومی در بدن ، به ویژه بیماری‌های عفونی شبیه به آنفولانزا که با تب همراه هستند ایجاد شوند. در این حالت بسیاری از مفاصل دچار درد می‌شوند و احساس درد ممکن است در همه جا یا در همه مفاصل ایجاد شود.
- آرتروز ( اُستئوآرتریت) درد مفصلی که در اثر سایش و فرسایش مفصل ایجاد می‌شود. در آرتروز در ابتدا ممکن است تنها یک مفصل مانند مفصل ران یا زانو دچار درد قابل توجهی باشد، اما به مرور زمان معمولاً چندین مفصل درگیر خواهند شد. در ارتروز علاوه بر مفصل ران، مفاصل زانوها و دست‌ها و بسیاری از مفاصل ستون فقرات نیز اغلب درگیر می‌شوند.
- آرتریت روماتوئید : آرتریت روماتوئید باعث التهاب، درد و تورم مفاصل می‌شود که درد و سفتی مفاصل ناشی از آن اغلب صبح‌ها بدتر است. التهاب مداوم به مرور زمان می‌تواند به مفاصل آسیب دیده صدمه بزند. شدت آرتریت روماتوئید از خفیف تا شدید ممکن است متفاوت باشد.
- آرتریت پسوریاتیک: بیماری پوستی پسوریازیس در برخی از افراد مبتلا، باعث التهاب، درد و تورم مفاصل می‌شود.
- آرتریت راکتیو (سندرم رایتر): این مساله هنگامی ایجاد می‌شود که مفصل به عفونت در جای دیگری از بدن واکنش نشان دهد. عفونی که باعث آرتروز راکتیو می‌شود در واقع نه در خود مفصل بلکه معمولاً در روده یا مجرای ادرار است.
- نقرس: نقرس باعث حملات التهابی دردناک در یک یا چند مفصل می‌شود. درد حمله نقرس ممکن است شدید باشد. نقرس در ابتدا اغلب فقط در یکی از مفاصل که معمولاً مفصل انگشت شست پا است، رخ می‌دهد، اما ممکن است سایر مفاصل را نیز تحت تأثیر قرار دهد.
- فیبرومیالژیا: باعث ایجاد درد و حساسیت در بسیاری از مناطق بدن و همچنین احساس خستگی و علائمی دیگر می‌شود.
- اسپوندیلیت آنکیلوزان یا روماتیسم ستون فقرات: این بیماری نوعی آرتروز است که عمدتا در ناحیه کمر دیده می‌شود اما سایر مفاصل و سایر قسمت‌های بدن نیز گاهی تحت تأثیر آن قرار می‌گیرند.
- کمبود ویتامین D : درد مفاصل ممکن است یکی از علائم کمبود شدید ویتامین دی باشد.
- بیماری‌های بافت پیوندی : به عنوان مثال، بیماری‌هایی مانند لوپوس منتشر (لوپوس اریتماتوس سیستمیک) و اسکلرودرمی از جمله بیماری‌هایی هستند که بر بافت‌های همبند بدن، از جمله تاندون‌ها، رباط‌ها، پوست، چشم‌ها، غضروف‌ها، استخوان‌ها و رگ‌ها تأثیر می گذارند.
- یائسگی: زنانی که دچار یائسگی شدهاند معمولا دچار علائمی از جمله دردهای مفصلی و یا عضلانی می‌شوند.
علت‌های درد مفاصل در بزرگسالان که معمولاً فقط یک مفصل را درگیر می‌کنند
- آسیب‌دیدگی مفصل ، استخوان یا بافت نرم: آسیب دیدگی مفصل (به عنوان مثال دررفتگی مفصل)، استخوان (شکستگی)، عضلات، تاندون‌ها یا رباط‌های اطراف (آسیب بافت نرم – رگ به رگ شدن یا پارگی بافت‌ها)
- بعضی مشکلات بافت نرم صرفا در برخی از مفاصل خاص ایجاد می‌شوند:
- مفصل زانو:
- مفصل آرنج:
- مفصل شانه:
- مفصل مچ پا:
عفونت‌های مفصل و استخوان: عفونت مفصلی (یا آرتریت سپتیک) یا عفونت‌های استخوانی (استئومیلیت).
سایر عفونت‌ها
سرطان استخوان یا سرطان خون (لوکمیا )
بیماری پاژه استخوان
علل درد مفاصل در کودکان و نوجوانان
بسیاری از دلایلی که باعث درد مفاصل در بزرگسالان می‌شوند در کودکان نیز می‌تواند باعث درد مفصل شوند. با این حال، در کودکان و نوجوانان به دلیل رشد استخوان‌ها و مفاصل، مشکلات دیگری نیز وجود دارد که ممکن است باعث درد مفاصل شوند. از جمله این مشکلات می‌توان موارد زیر را نام برد:
- آرتریت ایدیوپاتیک نوجوانان (JIA): بیماری التهاب مفصل که در کودکان زیر 16 سال رخ می‌دهد.
- بیماری ازگود اشلاتر یکی از علل درد زانو، به ویژه در نوجوانان ورزشکار است. این بیماری باعث درد و حساسیت در قسمت جلوی زانو درست زیر کشک زانو می‌شود.
- سندرمسیندینگ – لارسن – جانسون : این بیماری نیز به طور مشابه زانو را درگیر کرده و ممکن است در دوره رشد سریع نوجوانان بروز پیدا کند. در این بیماری درد در جلوی زانو، کمی بالاتر از جایی که زانو در بیماری ازگود اشلاتر دچار درد می‌شود بروز می‌کند. برای درمان ممکن است لازم باشد چند ماه به زانو استراحت داده، از داروهای مسکن استفاده کرده و فیزیوتراپی انجام دهید. نتایج درمان معمولاً بسیار رضایت بخشند اما علائم ممکن است حداقل برای یک سال ادامه داشته باشند.
- بیمارِی پورپورای هنوخ شوئن‌لاین: این بیماری می‌تواند باعث جوش پوستی، دردهای شکمی و دردهای مفصلی شود. بیشتر، کودکان به این بیماری مبتلا می‌شوند.
- دردهای رشد: دردهای رشد، معمولاً در پاها، در کودکان شایعند. مشخص نیست که چه عواملی باعث این دردها می‌شوند اما علیرغم نامشان، علت آنها رشد نیست. این دردها جدی نیستند و پس از مدتی خود به خود برطرف خواهند شد. دردهای دوره رشد معمولاً در نواحی بین مفاصل بروز می‌کنند، نه خود مفاصل.
- درد لگن در کودکان ممکن است مشکلی جدی بوده و نیاز به ارزیابی فوری توسط پزشک داشته باشد. هر یک از دلایلی که باعث درد مفاصل می‌شود از جمله آرتروز سپتیک ممکن است از علل احتمالی درد مفصل ران در کودکان باشد. بیماری‌هایی که به طور خاص مفصل ران را در کودکان درگیر می‌کنند، مانند التهاب گذرای مفصل ران (سینوویت گذرا) ممکن است بی ضرر باشند که معمولاً طی چند هفته برطرف می‌شود اما ممکن است عود کند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر در کنار درد مفصل موارد زیر نیز وجود داشتند لازم است به پزشک مراجعه کنید:
- تورم
- قرمزی
- حساسیت نسبت به لمس و احساس گرما در اطراف مفصل.
اگر درد مفصل ناشی از آسیب دیدگی باشد و این موارد نیز با آن همراه باشد لازم است فوراً به پزشک مراجعه کنید:
- تغییر شکل مفصل
- ناتوانی در استفاده از مفصل
- درد شدید.
- تورم ناگهانی
در صورت بروز هر گونه نگرانی، به خصوص اگر موارد زیر وجود دارند به پزشک مراجعه کنید:
- اگر احساس کسالت و ناخوشی می‌کنید.
- اگر تبتان قطع نمی‌شود.
- اگر علائم دیگری مانند تعریق شبانه یا کاهش وزن نیز دارید.
- اگز دردتان بیش از دو هفته ادامه داشته باشد.
- اگر درد با داروهای مسکن معمولی مانند استامینوفن یا ایبوپروفن تسکین نمی‌یابد.
- اگر در شب دچار درد مفاصل می‌شوید ، یا درد شما را از خواب بیدار می‌کند.
آیا به آزمایش و بررسی‌های بیشتر نیازی هست؟
درد مفصل غالباً بدون آن که به هیچ گونه آزمایشی نیاز باشد خود به خود برطرف می‌شود. پزشک می‌تواند به شما در تشخیص علت درد مفصل کمک کند. برای این کار از شما سوالاتی درباره علائمتان خواهد پرسید و مفاصل آسیب دیده شما را بررسی خواهد کرد. همچنین برای تشخیص علت درد مفاصل ممکن است لازم ببیند آزمایش خون و عکسبرداری با اشعه ایکس انجام دهید. سونوگرافی نیز ممکن است برای تشخیص علت برخی از مشکلات مفصلی مفید باشد. در برخی موارد برای مشاهده داخل مفصل به آزمایشات تخصصی بیشتری، مانند سایر انواع عکسبرداری و اسکن یا جراحی لاپاراسکوپی (جراحی سوراخ کلید) یا آرتروسکپی ( درون‌بینی مفصل) نیاز است.
درمان دردهای مفصلی
بسیاری از عللی که موجب درد مفاصل می‌شوند بی‌ضرر بوده و بدون درمان یا فقط با استفاده از داروهای مسکن تا زمان رفع آن برطرف می‌شوند. اما در مورد دلایل دیگر، ممکن است لازم باشد برای درمان دردهای مفصلی خود از یک فرد متخصص به عنوان مثال پزشک یا فیزیوتراپیست کمک بگیرید.
روش‌های خودمراقبتی
- برای تسکین درد مفاصل خود می‌توانید از داروهای بدون نسخه، مانند استامینوفن یا ایبوپروفن استفاده کنید. همچنین استفاده از داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAID) که به صورت ژل یا کرم به صورت موضعی روی مفاصل دردناک استعمال می‌شوند ممکن است مفید باشد. به نظر می‌رسد این داروها که از جمله آنها ایبوپروفن، دیکلوفناک و کتوپروفن هستند و بدون نسخه در دسترسند به ویژه برای آسیب‌های جزئی مانند پیچ خوردگی، کشیدگی عضله یا آسیب‌هایی که در اثر استفاده بیش از حد از مفصل ایجاد می‌شوند موثر باشند اما برای دردهای مفصلی طولانی مدت یا مزمن کمتر مفیدند. با این حال ممکن است تا حدی برای افرادی که به خاطر آرتروز درد مفصلی دارند هم باعث تسکین شوند.
- از استفاده از مفاصل خود به شیوه‌هایی که باعث بروز یا بدتر شدن درد می‌شوند خودداری کنید. بسته به اینکه کدام مفصل شما آسیب دیده ممکن است مجبور باشید برای مدتی ورزش کردن، رانندگی یا پیاده‌روی طولانی کنار بگزارید. با این حال، بسیار مهم است که عضلات اطراف مفاصل ضعیف نشوند.
- استفاده از یخ ممکن است در برخی موارد، به ویژه در روز اول پس از آسیب دیدگی، مفید باشد. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد استفاده ایمن و مناسب از بسته‌های یخ، به مطالبی که در خصوص گرما درمانی و یخ درمانی برای تسکین درد در اینترنت وجود دارند مراجعه کنید یا از پزشک خود بپرسید. در بعضی موارد، اگر از یخ به روش صحیح استفاده نشود، ممکن است بیش از آن که مفید باشد باعث آسیب بیشتر شود. به هر حال همچنان شواهد در مورد فواید استفاده از یخ برای درد مفاصل مشخص نیست.
درمان‌های بیشتر
هر نوع درمان بیشتر به علت اصلی درد مفصل بستگی دارد. برخی از دلایل درد مفصل نیاز به درمان‌های طولانی مدت دارند. ممکن است لازم باشد به یک فرد متخصص مفصل (مثل روماتولوژیست یا جراح ارتوپدی) مراجعه کنید. همچنین ممکن است لازم باشد توسط یک فیزیوتراپیست و یا یک متخصص کاردرمانی نیز برای شما ارزیابی و درمان انجام شود.
