احتمالاً همه ما تجربه احساس گز گز موقتی در دست‌ها یا پاها را داشته‌ایم. این حالت ممکن است زمانی رخ دهد که روی بازوی خود خواب می‌شویم یا برای مدت طولانی پاهایمان را روی هم قرار می‌دهیم. این احساس را ممکن است به عنوان پارستزی نیز توصیف کنیم.
به علاوه، این احساس ممکن است به صورت خارش، سوزش یا سوزن سوزن شدن تجربه شود. به جز سوزن سوزن شدن، ممکن است همچنین احساس بی حسی، درد و ضعف در دست یا پاهایتان داشته باشید.
سوزن سوزن شدن در دست‌ها یا پاها می‌تواند به علت عوامل و شرایط مختلفی رخ دهد. به طور کلی، فشار، ضربه یا آسیب به اعصاب می‌تواند باعث ایجاد این احساس گزگز شود. در زیر، به بررسی اصلی‌ترین علل احساس سوزن سوزن شدن در دست‌ها یا پاها خواهیم پرداخت.
علل شایع
1- نوروپاتی دیابتی
نوروپاتی در نتیجه آسیب به اعصاب رخ می‌دهد. در حالی که انواع مختلفی از نوروپاتی وجود دارد، نوروپاتی محیطی می‌تواند بر روی دست و پا تأثیر بگذارد.
نوروپاتی دیابتی زمانی اتفاق می‌افتد که آسیب عصبی ناشی از دیابت باشد. این وضعیت می‌تواند روی پاها و ران‌ها و گاهی بازوها و دست‌ها تأثیر بگذارد.
2- کمبود ویتامین
کمبود ویتامین می‌تواند به دلیل کاهش یک ویتامین خاص در رژیم غذایی شما یا در شرایطی باشد که ویتامین به درستی جذب نمی‌شود.
برخی از ویتامین‌ها که برای سلامت اعصاب شما مهم هستند عبارتند از:
- ویتامین B-12
- ویتامین B-6
- ویتامین B-1
- ویتامین E
کمبود این ویتامین‌ها می‌تواند احساس سوزن سوزن شدن در دست‌ها یا پاهای شما ایجاد کند.
3- فشردگی عصب
وقتی از بافت‌های اطراف فشار زیادی به عصب وارد شود، ممکن است عصب گیر بیفتد. به عنوان مثال، مواردی مانند آسیب دیدگی، حرکات تکراری و شرایط التهابی می‌توانند باعث فشردگی عصب شوند.
عصب فشرده می‌تواند در بسیاری از مناطق بدن ایجاد شود و بر روی دست‌ها یا پاها تأثیر بگذارد و باعث گزگز، بی حسی یا درد شود.
4- تونل کارپال
تونل کارپال یک بیماری شایع است که هنگامی که عصب مدیان شما هنگام حرکت در مچ فشرده می‌شود اتفاق می‌افتد. این وضعیت می‌تواند به دلیل آسیب دیدگی، حرکات تکراری یا شرایط التهابی رخ دهد.
افراد مبتلا به تونل کارپال ممکن است در چهار انگشت اول دست خود احساس بی حسی یا سوزن سوزن شدن داشته باشند.
5- نارسایی کلیه
نارسایی کلیه زمانی اتفاق می‌افتد که کلیه‌های شما دیگر به درستی کار نکنند. شرایطی مانند فشار خون بالا (هایپرتنشن) یا دیابت می‌تواند منجر به نارسایی کلیه شود.
6- بارداری
تورمی که در طول بارداری در بدن رخ می‌دهد می‌تواند برخی از اعصاب شما را تحت فشار قرار دهد. به همین دلیل، ممکن است احساس سوزن سوزن شدن در دست‌ها و پاها داشته باشید. علائم به طور معمول پس از بارداری از بین می‌روند.
7- استفاده از دارو
داروهای مختلف ممکن است باعث آسیب عصبی شوند، که باعث احساس سوزن سوزن شدن در دست‌ها یا پاها می‌شود. در حقیقت، این حالت می‌تواند یک عارضه جانبی رایج در داروهایی باشد که برای درمان سرطان (شیمی‌درمانی) و HIV استفاده می‌شود.
سایر نمونه‌های دارویی که می‌تواند باعث گزگز دست و پا شود عبارتند از:
- داروهای فشار خون یا قلب، مانند آمیودارون یا هیدرالازین
- داروهای ضد عفونت، مانند مترونیدازول و داپسون
- داروهای ضدتشنج، مانند فنی توئین
اختلالات خود ایمنی
به طور معمول، سیستم ایمنی بدن، شما را در برابر مهاجمان خارجی محافظت می‌کند. بیماری خود ایمنی زمانی است که سیستم ایمنی بدن شما به اشتباه به سلول‌های بدن شما حمله کند.
8- آرتریت روماتوئید
آرتریت روماتوئید یک بیماری خود ایمنی است که باعث تورم و درد در مفاصل می‌شود. این حالت غالباً در مچ دست و دست اتفاق می‌افتد، اما می‌تواند سایر نقاط بدن، از جمله مچ پا و پا را نیز درگیر کند.
التهاب ناشی از این بیماری می‌تواند به اعصاب فشار وارد کند و منجر به گزگز شود.
9- مولتیپل اسکلروزیس
مولتیپل اسکلروزیس (ام اس) نوعی بیماری خود ایمنی است که در آن سیستم ایمنی بدن به پوشش محافظتی اعصاب (میلین) حمله می‌کند. این می‌تواند منجر به آسیب عصبی شود.
احساس بی حسی یا گزگز در بازوها، پاها و صورت یکی از علائم رایج MS است.
10- لوپوس
لوپوس نوعی بیماری خود ایمنی است که در آن سیستم ایمنی بدن شما به بافت‌های بدن حمله می‌کند. این بیماری می‌تواند بر روی هر قسمت از بدن، از جمله سیستم عصبی تأثیر بگذارد.
سوزن سوزن شدن در دست‌ها یا پاها می‌تواند در اثر فشرده شدن اعصاب اطراف به دلیل التهاب یا تورم لوپوس ایجاد شود.
11- بیماری سلیاک
بیماری سلیاک نوعی بیماری خود ایمنی است که روده باریک را درگیر می‌کند. وقتی فرد مبتلا به سلیاک گلوتن می‌خورد، واکنش خود ایمنی رخ می‌دهد.
برخی از افراد مبتلا به بیماری سلیاک می‌توانند علائم نوروپاتی، از جمله گزگز دست و پا داشته باشند. این علائم ممکن است در افراد بدون هیچ گونه علائم گوارشی نیز بروز کند.
عفونت
عفونت زمانی رخ می‌دهد که ارگانیسم‌های عامل بیماری به بدن شما حمله کنند. عفونت‌ها می‌توانند منشا ویروسی، باکتریایی یا قارچی داشته باشند.
12- بیماری لایم
بیماری لایم نوعی عفونت باکتریایی است که از طریق گزش کنه آلوده منتقل می‌شود. در صورت عدم درمان، عفونت می‌تواند بر سیستم عصبی تأثیر بگذارد و باعث گزگز دست و پا شود.
13- زونا
زونا نوعی بثورات دردناک است که در اثر فعال شدن مجدد ویروس واریسلا-زوستر ایجاد می‌شود، این ویروس در اعصاب افرادی که آبله مرغان داشته اند خفته است.
به طور معمول زونا در یک ناحیه کوچک بدن رخ می‌دهد، که می‌تواند شامل دست‌ها، بازوها و پاها باشد. ممکن است احساس سوزن سوزن شدن یا بی حسی در ناحیه آسیب دیده کنید.
14- هپاتیت B و C
در برخی موارد، عفونت با هپاتیت B یا C می‌تواند منجر به بیماری به نام کرایوگلوبولینمی شود، این زمانی است که پروتئین‌های خاص خون در سرما جمع می‌شوند و باعث التهاب می‌شوند. یکی از علائم این بیماری بی حسی و گزگز است.
15- اچ آی وی یا ایدز
HIV ویروسی است که به سلول‌های سیستم ایمنی بدن حمله می‌کند و خطر ابتلا به عفونت و همچنین برخی سرطان‌ها را افزایش می‌دهد. اچ آی وی می‌تواند بر سیستم عصبی تأثیر بگذارد و در بعضی موارد می‌تواند شامل اعصاب دست و پا باشد، در آنجا احساس گزگز، بی حسی و درد وجود دارد.
16- جذام
جذام نوعی عفونت باکتریایی است که می‌تواند پوست، اعصاب و دستگاه تنفسی را تحت تأثیر قرار دهد.
هنگامی که سیستم عصبی تحت تأثیر قرار می‌گیرد، ممکن است احساس سوزن سوزن شدن یا بی حسی در قسمت بدن آسیب دیده کنید که می‌تواند شامل دست و پا شود.
سایر علل احتمالی
17- کم کاری تیروئید
اگرچه غیر معمول است، اما کم کاری تیروئید شدید که درمان نشده باشد، گاهی اوقات باعث آسیب به اعصاب می‌شود و منجر به احساس گزگز یا بی حسی می‌شود. مکانیسم چگونگی دقیق وقوع این امر ناشناخته است.
18- قرار گرفتن در معرض سموم
سموم و مواد شیمیایی مختلف به عنوان نوروتوکسین در نظر گرفته می‌شوند، به این معنی که برای سیستم عصبی شما مضر هستند. قرار گرفتن در معرض می‌تواند علائم مختلفی را ایجاد کند، از جمله گزگز در دست‌ها یا پاها.
برخی از نمونه‌های سموم عبارتند از:
- فلزات سنگین مانند جیوه، سرب و آرسنیک
- آکریل آمید، ماده شیمیایی مورد استفاده در بسیاری از اهداف صنعتی
- اتیلن گلیکول که در ضد یخ یافت می‌شود
- هگزاکربن‌ها، که در برخی از حلال‌ها و چسب‌ها یافت می‌شود
19- فیبرومیالژیا
فیبرومیالژیا شامل گروهی از علائم مانند:
- درد گسترده عضلانی
- خستگی
- تغییر روحیه
برخی از افراد مبتلا به فیبرومیالژیا ممکن است علائم دیگری مانند سردرد، مشکلات دستگاه گوارش و گزگز دست و پا را تجربه کنند. علت فیبرومیالژیا ناشناخته است.
20- کیست گانگلیون
کیست گانگلیون یک توده پر از مایع است که بیشتر در مفاصل، به ویژه مچ دست ایجاد می‌شود. آنها می‌توانند به اعصاب مجاور فشار وارد کنند و منجر به احساس سوزن سوزن شدن در دست یا انگشتان شوند، اگرچه کیست خود بدون درد است.
21- اسپوندیلوز گردنی
اسپوندیلوز گردنی به دلیل تغییرات مربوط به سن در بخشی از ستون فقرات شما که در گردن شما دیده می‌شود (ستون فقرات گردنی) رخ می‌دهد. گاهی اوقات این تغییرات می‌تواند به نخاع فشار وارد کند، که می‌تواند منجر به بدتر شدن درد گردن و همچنین علائمی مانند گزگز یا بی حسی در بازوها و پاها شود.
22- پدیده رینود
پدیده رینود بر جریان خون در بازوها و پاها تأثیر می‌گذارد.
رگ‌های خونی در این مناطق در واکنش شدید به سرما یا استرس، کوچکتر می‌شوند. این کاهش جریان خون می‌تواند باعث بی حسی یا گزگز انگشتان دست و پا شود.
23- نوروپاتی مرتبط با الکل
سو مصرف طولانی مدت از الکل می‌تواند منجر به ایجاد نوروپاتی محیطی شود که می‌تواند منجر به گزگز دست و پا شود.
تشخیص
اگر برای سوزن سوزن شدن بدون دلیل در دست یا پاهای خود به پزشک مراجعه می‌کنید، کارهای مختلفی وجود دارد که ممکن است برای کمک به تشخیص انجام شود.
برخی از نمونه‌ها عبارتند از:
- یک معاینه فیزیکی، که همچنین ممکن است شامل یک آزمایش عصبی برای مشاهده رفلکس‌ها و عملکرد حرکتی یا حسی شما باشد.
- گرفتن سابقه پزشکی شما، در طی آن پزشک در مورد مواردی مانند علائم شما، مشکلات قبلی شما و هر دارویی که استفاده می‌کنید سوال می‌کنند.
- آزمایش خون، که به شما اجازه می‌دهد پزشک تان مواردی مانند سطح برخی مواد شیمیایی، سطح ویتامین یا هورمون‌های موجود در خون، عملکرد اندام و میزان سلول‌های خونی شما را ارزیابی کند.
- آزمایشات تصویربرداری، مانند اشعه ایکس، ام آر آی یا سونوگرافی.
- آزمایش عملکرد عصب با استفاده از روش‌هایی مانند آزمایش سرعت انتقال عصب یا الکترومیوگرافی.
- نمونه برداری از عصب یا پوست.
درمان
سوزن سوزن شدن در دست‌ها و پاها بر حسب علت مشکلات شما تعیین می‌شود. پس از تشخیص، پزشک با شما همکاری خواهد کرد تا یک برنامه درمانی مناسب ارائه دهد.
برخی از نمونه‌های گزینه‌های درمانی ممکن است شامل یک یا چند مورد زیر باشد:
- تنظیم دوز داروی فعلی یا تغییر حالت دارویی در صورت امکان
- مکمل‌های غذایی برای کمبود ویتامین
- کنترل دیابت
- درمان بیماری‌های زمینه ای، مانند عفونت، آرتریت روماتوئید یا لوپوس
- جراحی برای اصلاح فشرده سازی عصب یا برداشتن کیست
- مسکن‌های بدون نسخه (OTC) برای کمک به هر دردی که ممکن است با گزگز احساس شود
- اگر داروهای OTC موثر نبود، داروهای تجویز شده برای درد و سوزن سوزن شدن ارائه می‌شود
- تغییر سبک زندگی مانند مراقبت از پاها، داشتن رژیم غذایی سالم، ورزش و محدود کردن مصرف الکل
