در همه افراد ستون فقرات مقداری حالت انحنا دارد و این مسئله طبیعی است اما در صورتی که انحنای ستون فقرات بیش از زاویه ۴۵ درجه باشد زیاد است و غیر عادی تلقی میشود. از کیفوز به عنوان یک بیماری در قسمت فوقانی کمر ایجاد میشود و به اختلالی گفته میشود که این ناحیه بیش از حد طبیعی انحنا داشته باشد. این اختلال به علت برخی از مشکلات تحلیل برنده، مشکلات مربوط به رشد، اختلالات غدد درون ریز، نقص مادرزادی، تومورهای ستون فقرات و سایر مشکلات به وجود میآید. دو نوع کیفوز وجود دارد که عبارت است از کیفوز ساختاری و کیفوز وضعیتی.
انواع کیفوز
کیفوز وضعیتی
کیفوز وضعیتی به علت حالت نامناسب بدن به وجود میآید و امکان اصلاح آن وجود دارد. کیفوز وضعیتی به وضعیتی گفته میشود که قسمت فوقانی کمر گرد و قوز دار است. امکان اصلاح این نوع کیفوز با توجه به حالت بدن در هنگام ایستادن، راه رفتن و نشستن به طور صحیح وجود دارد.
کیفوز ساختاری
کیفوز ساختاری اختلالی است که اصلاح آن فقط از طریق آگاهی از حالت بدن امکان ندارد. قوز کمر در این اختلال شبیه قوز کمر در کیفوز وضعیتی نیست و در زوایای مختلف به وجود میآید. به علاوه دو نوع کیفوز ساختاری وجود دارد که عبارت است از کیفود ساختاری اولیه و کیفوز ساختاری ثانویه.
- کیفوز مادرزادی یک نوع از کیفوز ساختاری اولیه است که در آن بیمار با ناهنجاری در ستون فقرات متولد میشود.
- کیفوز شوئرمن نیز یک نوع کیفوز ساختاری اولیه است که نوجوانان را درگیر میکند. این اختلال زمانی به وجود میآید که قسمت جلویی مهره نتواند به همان سرعتی که قسمت پشت آن رشد میکند تکامل پیدا کند که این حالت باعث انحراف شدید کمر خواهد شد. کیفوز شوئرمن بیشتر بر بدنه مهره‌ها در قسمت میانی کمر تاثیر می‌گذارد.
دلایل و علل قوز کمر چیست؟
دلایل و علل قوز کمر به ماهیت این اختلال بستگی دارد. به طور کلی دو نوع کیفوز وجود دارد که به شرح زیر می‌باشند:
علت بروز کیفوز وضعیتی چیست؟
کیفوز وضعیتی به نامناسبی حالت بدن ارتباط دارد که باعث میشود قسمت بالایی کمر بیش از حد به عقب خم شود. این وضعیت میتواند در جوانان و افراد مسن رخ دهد و در زنان بیشتر از مردان مشاهده میشود، اما به ندرت منجر به درد میشود. توجه به حالت بدن هنگام خم شدن، تکیه بر صندلی یا حمل اشیا میتواند در تشخیص این اختلال کمک کند. افراد مبتلا به این وضعیت عضلاتی که به حفظ توازن ستون فقرات کمک می‌کنند را کشیده و این موضوع باعث ایجاد فشار زیادی بر روی ستون فقرات و افزایش خم شدن آن میشود. انحنای کمر نشستن و عدم فعالیت جسمانی علت خطرناک‌تری است و باعث بروز بیماری‌های مزمن و ضعیف شدن ستون فقرات میشود. در واقع، نشستن بدتر از سیگار کشیدن است و میتواند منجر به مشکلات جدی شود. با تلاش و توجه به حالت بدن هنگام ایستادن، پیاده روی منظم و اجتناب از حالت ثابت برای مدت طولانی، می‌توانید وضعیت کیفوز خود را بهبود بخشید.
علل بروز کیفوز ساختاری چیست؟
نمی‌توان کیفوز از ساختاری را به کمک توجه به حالت بدن درمان کرد و علل بروز این اختلال در مقایسه با کیفیت وضعیتی بیشتر است. معمولاً علل بروز کیفوز ساختاری به مشکلاتی که در ساختارهای مختلف ستون فقرات وجود دارد مرتبط است. در بخش زیر به برخی از علل کیفوز ساختاری اشاره می‌کنیم:
- شکستگی مهره میتواند باعث انحراف ستون فقرات شود.
- پوکی استخوان یک نوع اختلال در استخوان است که میتواند باعث انحراف ستون فقرات شود به ویژه اگر ضعف مهره با شکستگی فشاری ارتباط داشته باشد.
- تحلیل رفتن دیسک به وضعیتی گفته میشود که دیسک نرم بین مهره‌ها که به عنوان ضربه گیر عمل میکند ضعیف شود. با بالا رفتن سن به تدریج دیسک بین مهره‌ها خشک میشود و در برخی موارد به طور کامل ناپدید خواهد شد و در نتیجه انحنای ستون فقرات افزایش پیدا میکند.
- بیماری شوئرمن که از آن تحت عنوان کیفوز شوئرمن نیز یاد میشود اختلالی است که در طول دوران رشد به وجود میآید و عمدتا قبل از بلوغ رخ میدهد و بد شکلی مهره ناشی از رشد نامناسب ارتباط دارد.
- مشکلات مادرزادی و رشد ناقص ستون فقرات در دوران جنینی میتواند باعث بروز کیفوز شود.
- تومورهای ستون فقرات باعث ضعیف شدن مهره‌ها میشوند و ریسک شکستگی آنها به علت فشار ناشی از تومور افزایش پیدا میکند. درمان تومورهای ستون فقرات توسط پرتو درمانی و شیمی درمانی میتواند زمینه بروز کیفوز را به وجود بیاورد.
- آسیب دیدگی ستون فقرات که اغلب به علت آسیب دیدگی رباط‌های محافظت کننده از ستون فقرات به وجود می‌‌آیند در بروز کیفوز نقش دارند.
علائم و نشانه‌های کیفوز چیست؟
علائم و نشانه‌های کیفوز معمولاً قابل مشاهده هستند و به شرح زیر می‌باشند:
- خم شدن بیش از حد سر به سمت جلو
- تشکیل قوز یا افزایش انحنای ستون فقرات در قسمت فوقانی کمر
- احساس خستگی در قسمت کمر و پاها
معمولاً کیفوز وضعیتی باعث درد کمر نمی‌شود اما انجام دادن برخی فعالیت‌های ورزشی سنگین و ایستادن یا نشستن به مدت طولانی در یک مکان میتواند باعث احساس درد در افراد مبتلا به کیفوز شوئرمن شود. کیفوز خفیف ممکن است هیچ گونه نشانه و علامتی را به وجود نیاورد اما در برخی موارد افراد مبتلا به این اختلال از درد کمر و سفتی آن به علت انحنای شدید ستون فقرات شکایت دارند. در کیفوز ساختاری احتمال بروز سایر مشکلات در ستون فقرات به علت قوز کمر وجود دارد. در متون پزشکی از این وضعیت تحت عنوان کیفوز ثانویه یاد میشود که به علت بروز سایر اختلالات پزشکی به وجود میآید.
عوارض و خطرات قوز کمر چیست؟
افرادی که دچار کیفوز شدید هستند در صورتی که هیچ اقدامی برای جلوگیری از بدتر شدن آن انجام ندهند به تدریج شاهد بدتر شدن وضعیت خود خواهند بود. برخی از عوارضی که به علت ابتلا به کیفوز شدید به وجود میآید به شرح زیر می‌باشد:
- کیفوز شدید باعث فشار آوردن به ریه و بروز مشکلات تنفسی میشود.
- کیفوز با ضعیف شدن عضلات کمر و مشکل در انجام برخی کارها از قبیل راه رفتن، نشستن و بلند شدن از روی صندلی ارتباط دارد. انحراف ستون فقرات باعث میشود که یکی از بازوها و پاها ضعیف شود و این وضعیت منجر به عملکرد نامناسب بدن و اختلال در تعادل خواهد شد.
- در مواردی که قوز کمر شدید است به دستگاه گوارش فشار می‌‌آورد و باعث کاهش عملکرد رفلکس اسید و مشکل در بلع خواهد شد.
- کیفوز به ویژه در نوجوانانی که کمر آنها قوز دارد یا از بریس برای ساخت مشکل خود استفاده می‌کنند یک وضعیت ناراحت کننده را به وجود می‌‌آورد و باعث کاهش اعتماد به نفس آنها خواهد شد. در افراد مسن نیز بدشکل شدن حالت بدن باعث میشود که در جامعه منزوی شوند.
کیفوز چگونه تشخیص داده میشود؟
تشخیص قوز کمر با انجام معاینه جسمانی و در صورت لزوم عکس برداری توسط اشعه ایکس انجام خواهد شد. پزشک به طور کامل بررسی سابقه پزشکی بیمار می‌‌پردازد تا بتواند سایر علل احتمالی کیفوز را رد کند. پزشک از بیمار می‌‌خواهد روی تخت دراز بکشد و سپس به بررسی این مسئله می‌‌پردازد که آیا انحنای ستون فقرات به علت مشکلات ساختاری به وجود آمده است یا به مشکلات وضعیتی ارتباط دارد. در اکثر موارد در صورتی که ستون فقرات هنگامی که فرد می‌‌خوابد صاف شود پزشک میتواند به وجود آمدن کیفوز به علت نامناسب بودن حالت بدن را تشخیص دهد. با این حال اگر انحنای ستون فقرات در حالت خوابیده هم از بین نرود پزشک به این نتیجه می‌رسد که قوز کمر او به مشکلات ساختاری ستون فقرات ارتباط دارد و میتواند کیفوز شوئرمن یا کیفوز مادرزادی باشد.
قوز کمر چگونه درمان میشود؟
برای درمان قوز کمر پزشک باید ابتدا علت بروز آن شدت انحنای ستون فقرات، علائم و نشانه‌های اولیه و میزان انحراف ستون فقرات را تشخیص دهد. به طور کلی از روش‌های زیر برای درمان کیفوز استفاده میشود:
- ورزش و مراقبت‌های پزشکی برای کاهش درد و ناراحتی
- استفاده از بریس مخصوص کمر
- انجام عمل جراحی
- انجام دادن برخی تمرینات خاص و روش‌های درمانی برای صاف کردن عضلات
دارو درمانی
در صورتی که انحنای ستون فقرات باعث احساس درد شود پزشک به تجویز دارو برای کنترل درد خواهد پرداخت. افرادی که دچار کیفوز ساختاری یا وضعیتی هستند می‌توانند با مصرف دارو درد خود را کنترل نمایند. با پزشک خود در خصوص درد، شدت آن و زمانی که بهتر یا بدتر میشود صحبت کنید. هنگامی که شما با پزشک خود صحبت میکنید اطلاعات کافی را در خصوص داروهایی که مصرف میکنید، مکمل ها و داروهای گیاهی در اختیار او قرار دهید زیرا این کار باعث میشود که ریسک بروز عوارض جانبی احتمالی به حداقل برسد و پزشک بتواند شما را به طور صحیح راهنمایی کند. پزشک درمان قوز کمر را با تجویز داروهایی که قوی نیستند شروع میکند تا از میزان درد کاسته شود و امکان کنترل آن مهیا گردد.
استفاده از بریس مخصوص کیفوز
هدف از استفاده از بریس مخصوص کیفوز پیشگیری از انحنای بیشتر ستون فقرات است در این حالت امکان کنترل قوز کمر وجود دارد. نوجوانانی که قوز کمر آنها خفیف است می‌توانند با استفاده از بریس مخصوص به بهبود مشکل کمر خود کمک کنند. از آنجایی که در دوران نوجوانی استخوان‌ها در حال رشد هستند استفاده از بریس از افزایش انحنای ستون فقرات جلوگیری خواهد کرد. استفاده از بریس به ندرت برای افرادی که ۱۶ سال به بالا سن دارند مفید است. این افراد به لحاظ تنفس، عملکرد صحیح قلب و گردش خون دچار مشکل میشوند و اعتماد به نفس آنها کاهش پیدا میکند.
درمان دستی
متخصصین درمان دستی در زمینه کار با سیستم اسکلتی عضلانی مهارت بالایی دارند و می‌توانند به سرعت و به طور موثر به درمان قوز کمر بپردازند. هدف اصلی از درمان دستی این است که همه ناهنجاری‌های ستون فقرات به کمک درمان فیزیکی هدف قرار بگیرد تا مطابقت صحیح ستون فقرات حفظ شود. استفاده از روش‌های درمانی موثر برای اصلاح هرگونه بد شکلی در ستون فقرات بیمار میتواند به بهبود انحنای ستون فقرات و حالت آن کمک کند. در این روش درمانی هرگونه دردی که به علت نامناسب بودن حالت ستون فقرات احساس میشود برطرف خواهد شد به این ترتیب این روش یکی از بهترین روش‌های موجود برای درمان قوز بیش از حد کمر است.
ورزش کردن
تمرینات ورزشی مختلفی وجود دارد که می‌توانند در درمان قوز کمر موثر باشند. تمرینات یوگا پیلاتس و انواع تمرینات کششی از جمله حرکات بسیار سودمندی هستند که توسط پزشک تجویز میشوند. برخی از این تمرینات ورزشی به شرح زیر می‌باشند:
حرکت سوپرمن
انجام دادن این تمرین ورزشی به کشش و تقویت عضلات مرکزی و اصلاح حالت بدن کمک میکند. برای انجام این تمرین باید به صورت دمر روی زمین دراز بکشید و دست‌های خود را جلوی سرتان قرار دهید. در حالت خنثی قرار بگیرید و سر خود را به سمت زمین هدایت کنید سپس به آرامی دست و پای خود را به سمت سقف بکشید به نحوه احساس کنید دست‌های شما در حال دور شدن از بدن شما هستند. حدود ۳ ثانیه در این حالت بمانید. این تمرین را ۱۰ بار تکرار کنید.
انجام عمل جراحی
انجام عمل جراحی به ندرت برای درمان قوز کمر پیشنهاد میشود. انجام عمل جراحی فقط در برخی موارد بسیار شدید برای اصلاح انحنای ستون فقرات تجویز میشوند که انحنای آن بیشتر از زاویه ۶۰ تا ۷۰ درجه باشد. انجام عمل جراحی در مواردی که بیمار علائم و نشانه‌های زیر را داشته باشد توصیه میشود:
- در صورتی که انحنای ستون فقرات باعث درد مداوم شود و امکان کنترل آن توسط مصرف دارو میسر نباشد.
- در صورتی که افزایش انحنای ستون فقرات باعث بر هم خوردن حالت صحیح بدن شود و در عملکرد سیستم عصبی و تنفسی اختلال ایجاد شود.
- در صورتی که ساختار ستون فقرات دستخوش انحراف شود.
عوارض و خطرات جراحی کیفوز چیست؟
عمل های جراحی با عوارض و خطرات خاص خود همراه هستند. انجام عمل جراحی برای اصلاح بد شکلی ستون فقرات در بزرگسالان، ریسک آسیب دیدگی عصب را افزایش میدهد به همین دلیل باید قبل از تصمیم گیری در خصوص انجام عمل جراحی به بررسی مزایای آن پرداخت. معمولاً پزشکان عقیده دارند زمانی انجام جراحی ضروری است که مزایای آن بیشتر از معایبش باشد. برخی از عوارض احتمالی که ممکن است در طول جراحی یا بعد از آن به وجود بیایند به شرح زیر می‌باشند:
- آسیب دیدگی عصب یا ستون فقرات
- فیوژن استخوان که بهبود پیدا نمی‌کند.
- عدم بهبود حالت بدنشکست در عمل جراحی
- بروز عفونت در محل پیوند استخوان پس از عمل جراحی
- آسیب دیدگی تصادفی اعصابی که از ستون فقرات عبور می‌کنند و باعث فلج و از دست دادن کنترل مثانه و روده میشوند.
این عوارض جانبی می‌توانند نیاز به عمل جراحی بیشتر را مطرح کنند به همین دلیل شما باید درباره عمل جراحی اطلاعات لازم را به دست بیاورید و قبل از شروع جراحی همه خطرات احتمالی را در نظر بگیرید. خود شما تنها فردی هستید که تصمیم نهایی را برای عمل می‌گیرد.
دوران بهبود پس از جراحی
ممکن است پزشک در شما را یک هفته در بیمارستان بستری کند سپس به شما توصیه میکند که حتما از بریس استفاده کنید تا ستون فقرات شما به طور کامل بهبود پیدا کند که ممکن است این دوران حدود ۹ ماه طول بکشد.
آیا می‌توان از قوز کمر پیشگیری کرد؟
آگاه بودن و توجه کردن به حالت بدن بهترین کاری است که شما می‌توانید برای جلوگیری از قوز کمر انجام دهید. شما می‌توانید با توجه کردن به نکات زیر از بروز کیفوز جلوگیری کنید:
- همیشه سعی کنید از قوز کردن خودداری کنید.
- صاف بنشینید و وزن خود را به باسن منتقل کنید به نحوی که به دنبالچه شما فشار وارد نشود.
- از برداشتن و حمل کردن اشیای سنگین خودداری کنید.
- همیشه ورزش کنید و از تمریناتی که به تقویت کمر کمک می‌کنند غافل نشوید.
- روزی حداقل ۳۰ دقیقه پیاده روی کنید، شنا کنید و از انجام تمرینات یوگا و پیلاتس غافل نشوید.
چگونه می‌توان به حفظ حالت صحیح بدن کمک کرد؟
شما می‌توانید با رعایت نکات زیر به حفظ حالت صحیح بدن خود کمک کنید:
- پاهای خود را به عرض شانه باز کنید تا وزن بدن شما به طور یکسان به آنها منتقل شود. از منتقل کردن وزن بدن خود روی یک پا خودداری کنید.
- سعی کنید چانه خود را به استخوان ترقوه نزدیک کنید. سر خود را همیشه صاف نگه دارید به نحوی که گوش‌های شما موازی با شانه‌ها قرار بگیرد.
- سعی کنید شانه‌های خود را به عقب بکشید و آنها را در همین حالت نگه دارید.
- هنگام راه رفتن صاف بایستید و بازوهای خود را شل کنید و کنار بدن خود قرار دهید باید کف دست شما به سمت جلو باشد. حداقل ۱۰ نفس عمیق بکشید و روزی سه مرتبه این کار را تکرار کنید تا به تدریج شاهد قوی شدن بدن خود باشید.
