قطعات پروتز پا: اجزای سازنده پروتز بالا و زیر زانو چیست؟

پروتز پا از یک سوکت، آستر، زانو، پایلون (ساق پا) و پا (پایین پا) ساخته شده است. گاهی اوقات پروتز پا ممکن است از یک آستین یا هارنس دیگری تشکیل شود که بسته به سیستم تعلیق مورد استفاده برای هر بیمار متفاوت خواهد بود. روند ساخت پروتز پا می‌تواند به محض گذشت چند روز / هفته پس از قطع عضو شروع شود. تجویز پروتز یک فرآیند چند رشته‌ای است که حداقل شامل کاربر، پروتز و فیزیوتراپ است. در طی مراحل تجویز، تیم در مورد نوع دستگاهی که باید ساخته شود و همچنین طراحی سوکت، انواع مختلف اجزا و انتخاب سیستم تعلیق تصمیم‌گیری می‌کند. همه این تصمیمات برای روند توانبخشی که بعداً اتفاق خواهد افتاد بسیار مهم هستند.

اجزای پروتز پا

واسط بین اندام باقیمانده و پروتز

اتصال پروتز به اندام باقیمانده یا از طریق تماس مستقیم با پوست صورت می‌گیرد یا بوسیله واسطی که از لایه‌های مختلف ویسکوالاستیک نازک ساخته شده است. این لایه‌ها بر روی اندام باقیمانده پوشیده می‌شوند.

واسط لایه‌ای ژله‌ای 

یک لایه واسطه ژله‌ای روی باقیمانده اندام (استامپ) قرار می‌گیرد تا پوست را محافظت کند و فشار را تعدیل کرده و به صورت یکنواخت توزیع شود. واسطه‌های قالبی سفارشی ممکن است برای قرار دادن کانتورهای نامنظم استامپ (مانند زخم‌های عمیق، استخوان‌های تیز، سوختگی) لازم باشند. در حالت ایده‌آل، بیماران باید برای هر پروتز دو واسطه یکسان داشته باشند تا بتوانند هر روز آن‌ها را تعویض کنند. این کار به واسطه‌ها کمک می‌کند تا انعطاف‌پذیری و شکل خود را حفظ کرده و دوام بیشتری داشته باشند. واسطه‌ها معمولاً هر 6 ماه و برای بیماران بسیار فعال هر 4 ماه تعویض می‌شوند.

جوراب پروتز 

ممکن است به جای یا همراه با واسط ژله‌ای، جوراب پروتز پوشیده شود. جوراب‌ها از پارچه‌های پشمی، پلاستیکی یا مصنوعی ساخته می‌شوند که گاهی اوقات لایه ژله‌ای بین لایه‌های پارچه قرار می‌گیرد. جوراب‌ها در ضخامت‌های مختلف موجود است. از جوراب پروتز برای مدیریت تغییرات حجم در طول روز ناشی از آتروفی عضلات، آب و هوا یا فعالیت استفاده می‌شود. وقتی بیمار نتواند با استفاده از جوراب‌های کنترل حجم، تناسب، راحتی، و پایداری داشته باشد، پزشک با توجه به اندازه‌گیری حجم و تغییر شکل عضلات، تنظیمات سوکت را انجام می‌دهد.

سیستم تعلیق یکپارچه 

از سیستم تعلیق یکپارچه که ممکن است بخشی از واسط لایه‌ای باشد، برای کمک به ایمن نگه داشتن پروتز استفاده می‌شود. سیستم‌های تعلیق زیر معمولاً در پروتزهای پا استفاده می‌شوند:

• خلا: پمپ خلا برقی یا مکانیکی هوا را از سوکت خارج می‌کند. این روش موثرترین روش برای نگه داشتن پروتز بر روی اندام باقیمانده است و همچنین حجم بیشتری از مایعات را در اندام باقیمانده تثبیت می‌کند.
• ساکشن: زمانی که اندام باقیمانده در سوکت قرار داده شد، هوا مجبور می‌شود از طریق دریچه خروج یک طرفه در پایین سوکت خارج شود. این اتفاق مکشی را ایجاد می‌کند که پروتز را در جای خود نگه می‌دارد.
• واسط با یک پین قفل‌کننده: یک واسط لایه‌ای همراه با یک پین تعلیق یکپارچه در پایین آن، در یک مکانیزم قفل‌کننده تعبیه شده در پایین سوکت پلاستیکی قرار داده می‌شوند. دکمه رها کننده پین را آزاد می‌کند تا پروتز راحت از پا خارج شود.
• بندها و تسمه‌ها: اگر نگه داشتن پروتز بوسیله خلا، مکش یا پین مشکل باشد و یا قابل تحمل نباشد، گاهی اوقات پروتز بوسیله بند و یا تسمه به اندام باقیمانده متصل می‌شود.

اجزای سازنده پروتز پا 

پروتز متشکل از موارد زیر است:

• سوکت (ظرفی پلاستیکی که اندام باقیمانده در آن قرار می‌گیرد) مهمترین جزء پروتز است زیرا از بدن پشتیبانی می‌کند و تمام فشار و نیروهایی را که در اثر قطع عضو به اندام باقیمانده وارد می‌شود، به پروتز منتقل می‌کند.
• ضمائم (به عنوان مثال دست، پا) و مفاصل (به عنوان مثال مچ دست، آرنج، شانه، مچ پا، زانو، مفصل ران)
• ماژول‌های اتصال  که ضمائم و اتصالات را به سوکت متصل می‌کند.

اجزای پیشرفته 

مچ پا و زانوهایی که توسط ریزپردازنده کنترل می‌شوند می‌توانند ایمنی و ثبات را برای اندام تحتانی فراهم آورند. همچنین می‌توانند باعث کاهش مصرف انرژی و کاهش فشار به مفاصل پروگزیمال و ستون فقرات شوند.

پروتز زانو

یک زانوی مصنوعی با ایجاد ایمنی، تقارن و حرکت روان هنگام راه رفتن، ثبات هنگام ایستادن و افزایش دامنه حرکتی که نشستن و زانو زدن را امکان‌پذیر می‌کند، می‌تواند از یک زانوی طبیعی تقلید کند. زانو یکی از پیچیده‌ترین مفاصل در بدن انسان است. بنابراین طراحی پروتزی که مانند زانوی واقعی کار کند یک چالش بزرگ است. اگر طرح ضعیف باشد و کاربر را مجبور به راه رفتن به روشی غیر طبیعی کند، ممکن است فرد دچار درد کمر و لگن شود. همچنین اگر زانو متناسب با شرایط جسمی کاربر نباشد، حتی ممکن است باعث افتادن او شود. انواع زانوی مصنوعی عبارتند از:

• فعال شده با وزن
• تک محوره
• چند محوره
• پنوماتیک
• هیدرولیک
• زانوهای کنترل شده با ریزپردازنده (MPC)

پروتز مچ پا

مچ پای مصنوعی باید با ایجاد یک سکوی ایمن، کنترل اختلافات سطح در زمین و اجازه دادن به کاربر برای راه رفتن به روشی طبیعی و متقارن، تا حد ممکن از عملکرد یک پای واقعی تقلید کند. به دلیل عدم وجود عضلات اندام قطع شده، مچ پا مسئولیت جذب شوک ناشی از ضربه به زمین را بر عهده دارد. از این رو مچ پا جزء اصلی پروتز پا به شمار می‌رود. همچنین، این جزء پروتز باید با بازگشت انرژی تولید شده در اثر راه رفتن به کاربر کمک کند تا راحت‌تر راه برود. انواع پروتز مچ پا عبارتند از:

• تک محوره
• چند محوره
• پای پاسخ – پویا
• ذخیره کننده انرژی
• پای مخصوص ورزش / پا دویدن
• پا با پایه‌های کنترل شده ریزپردازنده (MPC)

آداپتورها 

آداپتور جزئی از هر پروتز است و اجزای اصلی پروتز مانند آستر، زانو و مچ پا را به یکدیگر متصل می‌کند. همچنین آداپتور می‌تواند از اجزایی مانند یک لوله ساده تا یک دریچه خروج متفاوت باشد.

Cosmesis

پوششی است که مانند اندام طبیعی به نظر می‌رسد و از موادی مانند سیلیکون یا پی وی سی ساخته شده است. هدف آن تقلید از ظاهر یک اندام واقعی است. این پوشش به طور کامل تمام ویژگی‌های یک پای واقعی مانند برآمدگی، رگ، مو یا حتی خال کوبی را تقلید می‌کند. برخی از Cosmesis ها آماده هستند، اما برخی دیگر برای ظاهری واقعی‌تر داشته باشند باید به طور سفارشی توسط متخصص پروتز طراحی و ساخته شوند. میزان اهمیت ظاهر پروتز برای افراد مختلف متفاوت است: در تحلیل نهایی، ظاهر پروتز باید در برابر هزینه اضافی و اثرات احتمالی آن بر عملکرد پروتز سنجیده شود.

بعضی از بیماران تمایل دارند که پروتز آن‌ها به طور کامل طبیعی به نظر برسد. برای این منظور، از یک فوم نرم و شبیه به عضلات و بافت‌های زیرپوستی بر روی اجزای پلاستیکی و فلزی پروتز استفاده می‌شود تا شکل واقعیت پسندانه‌ای به آن ببخشد. این ماده می‌تواند خطر آسیب به لباس‌ها را کاهش داده و پروتز را با شکل و اندازه مناسب با اندام سالم بیمار ساخته شود. همچنین، از پوست مصنوعی نیز می‌توان برای افزایش تطابق پروتز با پوست بیمار استفاده کرد.

در برخی موارد، افرادی که قطع عضو می‌شوند، به ویژه ورزشکارانی که در مسابقات قطع عضوی را تجربه کرده‌اند، ترجیح می‌دهند که پروتز آن‌ها شکل و پوست آناتومیک نداشته باشد و قطعات پلاستیکی و فلزی پروتز در دید عموم قرار بگیرند.

قطعات تخصصی

با اینکه پروتزها تطبیق‌پذیری شگفت‌انگیزی با بدن انسان دارند، حتی بهترین فناوری پروتز فعلی نیز تمام فعالیت‌های انسانی را تقلید نمی‌کند. این فناوری مسیری طولانی را طی کرده است، و به جایی رسیده است که امروزه افراد می‌تواند برای بسیاری از فعالیت‌های خود مانند آهسته دویدن، دوش گرفتن و شنا کردن از پروتزهای عمومی استفاده کنند. چیزی که حتی تا یک دهه پیش نیز به راحتی امکان‌پذیر نبود. اما فعالیت‌های دیگری نیز وجود دارد که برای انجام آن‌ها پروتزهای تخصصی مناسب‌تر هستند، مانند با سرعت دویدن، دویدن در مسافت طولانی و شنا کردن. این پروتزها لذت و راحتی بیشتری به کاربر می‌بخشند. به عنوان مثال، اگرچه می‌توان از برخی پروتزهای عمومی برای دویدن استفاده کرد، اما اگر می‌خواهید به طور منظم با سرعت بدوید بهتر است از اجزای ساخته شده مخصوص این کار استفاده کنید.