وجود ورم در مچ پا ناشی از احتباس مایعات در مناطق پایین ساق پا، مچ پا و پا است و یکی از علائم و مشکلات رایج است. اکثر افراد در طول زندگی خود با این مشکل مواجه می‌شوند که عموماً با افزایش قدرت و حرکت عضلات به طور خودبخود بهبود می‌یابد. اگرچه این مشکل به طور عمومی جدی نیست و در هر دو پا رخ می‌دهد، اما در برخی موارد نیاز به درمان و مراقبت پزشکی فوری دارد. برای درمان آن، ممکن است لازم باشد از روش‌های مختلفی مانند مصرف دارو، انجام تمرینات ورزشی، کاهش وزن و فیزیوتراپی استفاده شود.
ورم مچ پا غالباً به عنوان یکی از علائم بارز بیماری‌های زمینه‌ای مانند نارسایی قلبی قلمداد می‌شود. با این حال، این نوع ورم پا مچ خیلی جدی‌تر از تورمی است که در اکثر افراد بزرگسال سالم وقتی برای مدتی طولانی روی پاهای خود می‌ایستند و یا حتی به دلیل برخی عفونت‌ها بروز می‌کند، پیش می‌آید.
مواردی از تورم شدید پا که برطرف نمی‌شود و با علائم دیگری مانند خستگی مفرطی همراه است، یکی از نشانه‌‌های وجود یک بیماری زمینه‌ای جدی‌تر است و در فرد مبتلا باید فوراً به پزشک مراجعه کند. تغییر رنگ عجیب در پاها و درد در ناحیه پایین پا نیز از علائم خطر جدی هستند.
جهت کسب اطلاعات بیشتر درباره‌ی و یا رزرو نوبت در کلینیک امید می‌توانید با شماره تلفن‌های ۰۲۱۶۶۰۱۴۱۵۸ – ۰۲۱۶۶۰۱۵۲۱۱ تماس حاصل فرمایید.
علت ورم مچ پا
ورم مچ پا ممکن است ناخوشایند و ناراحت کننده باشد و باعث درد و ناراحتی در فرد مبتلا بشود. کشف علتی که باعث تورم پا شده برای درمان موثر این مشکل اهمیت زیادی دارد.
در اینجا برخی از علل شایع ورم مچ پا را ذکر می‌کنیم:
علل درد و ورم مچ پا
دلایل مختلفی برای درد و تورم مچ پا وجود دارد، که ممکن است نیاز به رویکردهای درمانی متفاوت داشته باشند. در اینجا برخی از دلایل شایع درد و تورم مچ پا و اقداماتی که برای کاهش علائم آن می‌توان انجام داد، ذکر شده است:
آسیب دیدگی مچ پا یا پا
پاها و مچ پاها از شبکه‌ای از غضروف‌ها، رباط‌ها، اعصاب، عضلات و استخوان‌ها تشکیل شده‌اند. آسیب‌هایی که در اثر استفاده بیش از حد و بیماری‌های دژنراتیو به این ساختارها وارد می‌شوند، می‌توانند باعث تورم پا و مچ پا بشوند. از جمله این بیماری‌ها می‌توان آرتروز، تاندونیت و شکستگی استخوان را نام برد. بروز تورم در هنگام بروز صدمات ورزشی نیز مساله رایجی است.
باقی ماندن برای مدتی طولانی در یک موقعیت یا وضعیت بدنی ثابت
احتمالاً تا کنون متوجه ورم در مچ پاها و پاهای خود پس از یک سفر طولانی با هواپیما یا ماشین شده‌اید. برخی افراد ممکن است این علائم را پس از یک روز کاری نشستن یا ایستادن در یک وضعیت ثابت برای مدت طولانی نیز تجربه کنند. این مساله احتمالا شایعترین علت ورم در ناحیه پایین پا است که به راحتی برطرف می‌شود.
عفونت
عفونت، معمولاً در لایه‌های پوست در اثر بریدگی یا گزیدگی، نیز ممکن است باعث ایجاد ورم شود. افراد مبتلا به دیابت به طور خاص در معرض خطر ابتلا به عفونت قرار دارند زیرا دیابت عصب‌ها را تحت تاثیر قرار داده و باعث کاهش احساس درد در هنگام آسیب دیدگی، گزش یا بریدگی در این افراد می‌شود. عفونت ممکن است به دلیل تشخیص دیر هنگام بریدگی، گزیدگی یا زخم ایجاد شود. در صورتی که به وجود عفونت مشکوک هستید لازم است به پزشک مراجعه کنید.
گردش ضعیف لنف در سیستم لنفاوی
سیستم لنفاوی به پاكسازی بدن از موادی كه می‌توانند باعث ایجاد عفونت شوند، كمك می‌كند. وجود انسداد در سیستم لنوفاوی یا مواردی که گره‌های لنفاوی خارج شده باشند، باعث می‌شوند این مایعات در بدن جمع شده و تخلیه نشوند. تورم لنفاوی (تجمع مایع لنفاوی) در بازوها، پاها بیشتر بروز می‌کند. گاهی اوقات می‌توان این مساله را با انجام برخی تمرینات ورزشی که باعث بهبود گردش لنف می‌شوند کاهش داد.
گردش خون ضعیف در سیاهرگ‌ها
بروز تورم ممکن است در نتیجه این باشد که خون نمی‌تواند آزادانه در اطراف بدن گردش کند، به عنوان مثال، در مواردی که شخص دچار واریس است. اگر جریان خون به هر طریقی محدود شود، احتمال تجمع آن وجود دارد که این حالت معمولا در نواحی مچ پا و پا بروز می‌کند. در افراد مسن معمولاً وقتی برای مدتی طولانی با پاهای آویخته نشسته باشند مچ پاها متورم می‌شوند.
ترومبوز ورید عمقی (DVT) یا لخته خون
تشخیص لخته خون (DVT) در پاها دشوار است زیرا علائم آن بسیار متفاوت است. وجود لخته خون در پاها اغلب باعث تورم و درد و تورم در ساق پا می‌شود اما همیشه هم لخته خون دلیل این مساله نیست. پس از مدتی عدم تحرک، عفونت، استعمال دخانیات، کمبود آب بدن و استفاده از برخی داروها، خطر ابتلا به لخته خون افزایش می یابد. ترومبوز ورید عمقی مشکل خطرناکی است که ممکن است باعث مرگ بیمار شود و فورا باید تحت درمان‌های پزشکی قرار بگیرد.
مشکلات قلبی و کلیوی
اگر کلیه‌ها یا قلب به خوبی کار نکنند، ممکن است در بدن احتباس مایعات رخ دهد. برای بررسی وجود مشکلاتی مثل دیابت و ناراحتی‌های قلبی یا کلیوی لازم است آزمایشاتی انجام شود. وجود تورم در مچ پا همراه با احساس خستگی یا نفس کم آوردن در هنگام ورزش، تنگی نفس در وضعیت دراز کش یا بیدار شدن در شب همراه با نفس نفس زدن، را باید جدی گرفت و برای مشاوره در خصوص آن به پزشک مراجعه کرد.
بارداری
اکثر زنان باردار دچار ورم در پاها و مچ پاها می‌شوند. به طور طبیعی بدن در دوران بارداری مقدار بیشتری مایع را نگه می‌دارد، که این منجر به تورم نه تنها در پاها و مچ پاها بلکه در دست‌ها و صورت نیز می‌شود. به این حالت ادم گفته می‌شود. علاوه بر این، تغییرات بدن در دوره بارداری رگ‌ها را نیز تحت فشار قرار می‌دهد، که این مساله هم ممکن است بازگشت خون از پاها به سمت قلب را مشکل کند.
مصرف بعضی دارو
مصرف برخی از داروها ممکن است بر عملکرد کلیه‌ها تأثیر بگذارند که این امر هم منجر به تجمع مایعات در بدن می‌شود. در صورت بروز این مساله، پزشک باید تمامی داروهای تجویز شده را مجددا بررسی کند. از جمله داروهایی که ممکن است باعث ورم مچ پا شوند گروهی از داروهای کاهش دهنده فشار خون به نام داروهای مسدود کننده کانال کلسیم و داروهای استروئیدی هستند.
رژیم غذایی
وجود نمک بیش از حد در رژیم غذایی باعث تورم در ناحیه پایین پا می‌شود، به ویژه هنگامی که دیگر عوامل خطر بروز تورم مانند نقص عملکرد عضو یا چاقی نیز وجود داشته باشند.
علائم ورم مچ پا
علائم ورم مچ پا بسته به علت زمینه‌ای که باعث بروز آن شده، متفاوت هستند. این که ورم تنها در یکی از پاها ایجاد شده باشد یا در هر دو پا نیز می‌تواند علامت مفیدی برای رد علل احتمالی برای پزشکان باشد. برخی از رایج‌ترین علائمی که مبتلایان به ورم مچ پا احساس می‌کنند شامل موارد زیر است:
- پوست به راحتی حالت فرورفته پیدا می‌کند (ادم گوده گذار pitting edema)
- فرورفتگی‌های پوست که پس از خارج کردن کفش یا جوراب روی پوست مشاهده می‌شود
- رنگ پوست که غالباً نرمال یا کمی رنگ پریده است، اما روی آن فرورفتگی‌هایی وجود دارد که کمی تیره به نظر می‌رسند
- تورمی كه با بالاتر قرار دادن پا از سطح قلب برطرف می‌شود (موارد جزئی)
- تورمی که با بالاتر قرار دادن پا از سطح قلب برطرف نمی‌شود (موارد شدید)
- سفتی، قرمزی و احتمالاً تغییر رنگ یا لکه لکه شدن پوست (موارد شدید)
نکاتی برای کنترل تورم در مچ پا و پا
درمان‌های توصیه شده برای کاهش ورم پا :
- تغییر دادن وضعیت بدنی – در طول مسافرت‌های طولانی با هواپیما یا در مواقعی که مجبورید تمام روز در مدرسه یا محل کار خود بنشینید، هر 30-45 دقیقه از جای خود بلند شوید و چند قدمی راه بروید. شما می‌توانید زنگ هشدار تلفن همراه خود را تنظیم کنید تا این فواصل زمانی را به شما یادآوری کند.
- ورزش کردن – ورزش منظم عضلات و رگ‌های اندام تحتانی را سالمتر نگه می‌دارد. همچنین، حرکت متناوب عضلات پا در طول روز، حتی در حالت نشسته، باعث جلوگیری از بروز ورم خواهد شد. شما می‌توانید مچ پاهای خود را به تناوب به سمت بالا و پایین حرکت داده و یا انگشتان پاهایتان را باز و بسته کنید و حرکت دهید.
- بالا قرار دادن پاها- در هنگام نشستن یا دراز کشیدن، مچ پاها و پاهای خود را روی یک بالش قرار دهید تا نیروی جاذبه به حرکت مایعات در پاهایتان کمک کند.
- رژیم غذایی کم سدیم – اگر برچسب روی مواد غذایی را بخوانید از میزان سدیم موجود در اکثر آن‌ها، به خصوص سوپ‌ها و سبزیجات کنسرو شده شوکه خواهید شد. اما محصولات غذایی کم سدیم نیز وجود دارند که می‌توانید از آن‌ها استفاده کنید و علاوه بر این نباید به غذای خود نمک بیشتری اضافه کنید.
- کاهش وزن – حفظ BMI در محدوده سلامتی بهترین کاری است که نه تنها برای کاهش ورم پایین پا، بلکه برای حفظ سلامت عمومی و احساس سرزندگی خود نیز می‌توانید انجام دهید.
- استفاده از جوراب واریس- برای بیشتر افراد، جوراب‌های واریس معمولی موجود در داروخانه‌ها به اندازه کافی برای جلوگیری از احتباس مایعات در پایین پاها مفید هستند. برای راحتی بیشتر در ابتدا با جوراب‌های واریس با کمترین درجه فشرده‌سازی ممکن شروع کنید. جوراب‌هایی با درجه فشار 12-15 یا 15-20 میلیمتر جیوه برای شروع خوبند. بهتر است آن‌ها را صبح‌ها به محض بلند شدن از خواب و قبل از شروع ورم بپوشید.
- مصرف غذاهای غنی از ویتامین E: این غذاها شامل اسفناج، روغن بادام، سیب زمینی شیرین، دانه آفتابگردان و جوانه گندم هستند که برای بیماران مبتلا به ورم پاها، به ویژه در دوران بارداری مفیدند.
- به متخص فیزیوتراپی مراجعه کنید: بسیاری از حرکات اصلاحی و دستگاه‌های فیزیوتراپی از جمله شاک ویو، لیزر، امواج اولتراسوند و تحریک الکتریکی در کاهش ورم و درد مفاصل موثرند.
چه ورزش‌هایی در کاهش ورم پا موثرند؟
برخی از تمرینات موثر در کاهش ورم مچ پا عبارتند از:
پمپ مچ پا ( بالا و پایین کردن مچ پا)
در ابتدا به پشت دراز بکشید یا اگر ترجیح می‌دهید می‌توانید این ورزش را در حالت نشسته انجام دهید. پاهایتان را صاف و کشیده نگه دارید، حال انگشتان پای خود را ابتدا به سمت سر و بعد در جهت مخالف بکشید. این حرکت را سه بار در روز و هر بار حدود 30 بار تکرار کنید.
فشرده کردن باسن
در حالت نشسته یا دراز کشیده، عضلات سرینی خود را منقبض کرده، سعی کنید برای چند ثانیه این انقباض را نگه داشته و سپس رها کنید. پس از یک وقفه چند ثانیه‌ای حرکت را مجددا تکرار کنید. این تمرین را سه بار در روز و هر بار 10 مرتبه تکرار کنید.
کشش زانو به سمت سینه تک پا
به پشت دراز بکشید، یکی از زانو‌هایتان را به سمت سینه بالا بیاورید و سپس آن را صاف کنید. در این تمرین ثابت نگه داشتن پای مخالف هنگامی که پای دیگر در حال تمرین است مهم است. پس از اتمام تمرین با یک پا، حرکت را با پای دیگر نیز انجام دهید. سعی کنید این حرکت را سه بار در روز و هر بار حدود 10 مرتبه تکرار کنید.
