پارستزی یا به خواب رفتن اندام‌ها، بی‌حسی یا احساس سوزن سوزن شدن است که اغلب در اندام‌هایی مانند دست‌ها بازوها یا پاها رخ میدهد. این عارضه همچنین می‌تواند در هر ناحیه‌ای از بدن رخ دهد. پارستزی همان احساس سوزن سوزن شدن پاها هنگامی که بیش از حد روی پاهای خود می‌نشینید، است و معمولاً یک احساس موقتی ناشی از فشار وارد شدن به عصب آن اندام می‌باشد. پس از برطرف شدن فشار، ناراحتی از بین می‌رود. در برخی از افراد پارستزی مزمن یا طولانی مدت وجود دارد که می‌تواند نشانه آسیب جدی‌تر عصبی یا مشکلات عصبی باشد. درمان مناسب پارستزی به تشخیص علت اصلی آن بستگی دارد.
چه چیزهایی باعث پارستزی می‌شوند؟
پارستزی احساس سوزش و سوزن سوزن شدن است که معمولاً اندام‌های دست و پا را تحت تاثیر قرار میدهد. دلایل مختلفی برای پارستزی مزمن وجود دارد از جمله:
- سکته
- اسکلروز چندگانه
- وجود تومور در نخاع یا مغز
- مقادیر بالای ویتامین D یا سایر ویتامین‌ها
- دیابت
- فیبرومیالژیا
- فشار خون بالا
- عفونت
- آسیب عصبی
- فشرده شدن یا وارد شدن فشار به یک عصب
فشردگی عصب زمانی اتفاق می‌افتد که فشار زیادی روی بافت‌های احاطه کنند عصب باشد. این فشار باعث پارستزی در ناحیه‌ای می‌شود که تاثیر عصب قرار دارد و عملکرد آن مختل شده است. فشردگی عصب می‌تواند در هر ناحیه از بدن مانند صورت، گردن و دست‌ها یا کمر ایجاد شود.
وجود یک دیسک فتق در بخش پایینی ستون فقرات می‌تواند باعث بروز درد در کمر یا پای طرفی از بدن که تحت تاثیر اعصاب آن بخش قرار دارد، شود. سندروم تونل کارپال که فشردگی عصب در ناحیه مچ دست است، باعث بی‌حسی و سوزن سوزن شدن در انگشتان می‌شود.
چه کسانی دچار پارستزی می‌شوند؟
عواملی وجود دارند که خطر فشردگی عصب را افزایش می‌دهند:
- جنسیت – زنان نسبت به مردان، بیشتر مبتلا به سندروم تونل کارپال می‌شوند. علت آن احتمالاً باریک‌تر بودن کانال عصبی است.
- چاقی– داشتن اضافه وزن می‌تواند باعث وارد شدن فشار اضافه به اعصاب شود.
- بارداری– افزایش وزن و جذب آب در دوران بارداری می‌تواند باعث تورم و وارد شدن فشار به اعصاب شود.
- بیماری تیروئید– بیماری تیروئید باعث می‌شود افراد در معرض خطر سندروم تونل کارپال قرار بگیرند.
- دیابت – داشتن دیابت می‌تواند باعث آسیب دیدگی اعصاب و بافت‌ها شود.
- آرتریت روماتوئید – بیماری باعث التهاب می‌شود. این امر می‌تواند منجر به فشردگی عصب در مفاصل شود.
- استراحت طولانی مدت در رختخواب– دراز کشیدن برای مدت زمان بسیار طولانی می‌تواند باعث فشردگی عصب و افزایش خطر پاراستزی شود.
- استفاده بیش از حد– افرادی که در مشاغلی کار می‌کنند که مستلزم انجام حرکات تکراری توسط دست‌ها، آرنج‌ها یا پاها است؛ یا عادت‌هایی دارند که شامل این حرکات می‌باشد بیشتر در معرض خطر فشردگی عصب پارستزی یا آسیب عصبی قرار دارند.
تمام افراد می‌توانند فشردگی عصب را تجربه کنند و بیشتر افراد پاراستزی را در برخی از نقاط بدن خود تجربه کرده‌اند.
علائم
بالا بودن سطح فشار خون همراه با فیبرومیالژیا، گیر افتادگی عصب یا سکته یکی از دلایل احتمالی پارستزی هستند.
علائم پاراستزی یا فشردگی عصب عبارتند از:
- سوزن سوزن شدن یا احساس وارد شدن و سوزن به دست یا پا
- درد گرفتن یا درد سوزشی
- بی‌حسی یا ضعف حسی در ناحیه مرتبط با عصب
- احساس خواب رفتگی در ناحیه مربوطه
- احساس خارش
- سرما یا گرما در پوست
علائم می‌توانند مداوم یا متناوب باشند معمولاً این احساسات فقط در ناحیه‌ای که با عصب مربوطه مرتبط است، دیده می‌شوند اما ممکن است به نواحی دیگر نیز گسترش پیدا کنند.
تشخیص
پزشک برای تشخیص پارستزی ابتدا از سابقه پزشکی بیمار استفاده کرده و درباره علائم فرد سوال می‌کند. در مرحله بعد احتمالاً پزشک یک معاینه جسمانی انجام میدهد و بسته به یافته‌های بدست آمده ممکن است آزمایش‌هایی را نیز توصیه کند این آزمایش‌ها عبارتند از:
- بررسی هدایت عصبی در این روش چگونگی سرعت حرکت تکانه‌های عصبی در عضلات اندازه‌گیری می‌شود.
- الکترومیوگرافی (EMG) برای بررسی نحوه فعالیت الکتریکی در تعامل عضلات و اعصاب انجام می‌شود.
- تصویربرداری با رزونانس مغناطیسی(MRI) از این روش می‌توان برای بررسی نواحی مختلف بدن با جزئیات بالا استفاده کرد.
- سونوگرافی برای تولید تصاویر از بدن استفاده می‌شود. از سونوگرافی می‌توان برای بررسی نواحی کوچکتر استفاده کرد تا به دنبال فشردگی و آسیب عصب بگردیم. مانند مواردی که در سندروم تونل کارپال وجود دارد.
نوع آزمایشی که پزشک تجویز می‌کند، به نتایج این آزمایش‌ها و علائم و سابقه پزشکی بستگی دارد.
درمان پارستزی
گزینه‌های درمانی برای پارستزی به علت آن بستگی دارد. اگر یک بیماری زمینه‌ای برای ایجاد علائم وجود داشته باشد، درمان بیماری زمینه‌ای می‌تواند پارستزی را نیز درمان کند. سلامت آینده فرد مبتلا به پارستزی به این بستگی دارد که چه عاملی باعث ایجاد علائم آن شده باشد. فشردگی عصبی که فقط برای مدت زمان کوتاهی وجود داشته باشد، باعث آسیب دائمی نمی‌شود.
اگر فشردگی عصب ادامه پیدا کند، می‌تواند منجر به آسیب دائمی درد مزمن و از بین رفتن عملکرد و احساس شود. در بعضی موارد که معالجه و درمان پزشکی کمکی نکرده است، ممکن است برای اصلاح مشکل، عمل جراحی لازم باشد.
از ناحیه مربوطه در مقابل آسیب محافظت کنید
اگر شما احساسات خود را از دست بدهید، ممکن است به خود آسیب وارد کنید یا خود را بسوزانید. هنگام لمس کردن چیزهایی که ممکن است داغ باشند مراقب باشید. کفش‌های محافظ بپوشید تا از پاهای خود مراقبت کنید. درباره سایر راه‌ها برای مراقبت از خود سوال بپرسید.
استراحت کردن و بستن بریس
به منظور درمان فشردگی عصب، علاوه بر استراحت برای درمان بافت، ممکن است پزشک متخصص به شما توصیه کند که بریس استفاده کنید. استراحت به عنوان روشی معمول برای موارد فشردگی عصب توصیه می‌شود.
ضروری است که فعالیت‌هایی که ممکن است باعث فشردگی عصب شده‌اند را متوقف کنیم تا بافت‌ها بهبود یابند. این ممکن است به معنای استراحت برای شما باشد یا گاهی اوقات برای جلوگیری از حرکت آن ناحیه، نیاز به استفاده از بریس یا آتل داشته باشد. به عنوان مثال، در موارد سندروم تونل کارپال، ممکن است از مچ بند برای بی‌حرکت کردن مچ دست استفاده شود. با این حال، استفاده طولانی مدت از بریس می‌تواند مشکلات دیگری را ایجاد کند. بنابراین، همیشه باید توصیه‌های پزشک را رعایت کنید.
مدیریت مشکلات سلامتی که می‌تواند منجر به پارستزی شوند
اگر مبتلا به دیابت کنترل نشده هستید، همراه با متخصص دیابت خود برای کنترل آن اقدام کنید. یک متخصص تغذیه یا ارائه دهنده خدمات درمانی می‌تواند در صورت پایین بودن سطح ویتامین D، در تهیه یک برنامه غذایی مناسب به شما کمک کند. در صورتی که مبتلا به اسکلروز چندگانه هستید یا سابقه سکته مغزی داشته‌اید، ارائه دهنده خدمات درمانی شما می‌تواند در مدیریت مشکلات سلامتی خود به شما کمک کند. مهم است که برای متوقف کردن پارستزی یا جلوگیری از بدتر شدن آن، مشکلات مربوط به سلامتی خود را مدیریت کنید.
ماساژ
ممکن است پارستزی به دلیل مشکلات گردش خون ایجاد شده باشد. در این صورت ماساژ درمانی می‌تواند برای جریان یافتن بهتر خون در دست‌ها و پاها مفید باشد. ماساژ می‌تواند از طریق تحریک خارجی سیستم گردش خون و مایعات لنفاوی، جریان خون را بهبود ببخشد.
داروها
ممکن است برای کمک به بهبود علائم، مصرف دارو ضرورت داشته باشد. پزشک شما می‌تواند به شما درک بهتری از چگونگی علائم خود و نحوه تغییر آنها به مرور زمان بدهد. برخی داروها مانند ایبوپروفن (ادویل، مترین) و سدیم ناپروکسن (Aleve) و حتی تزریق‌های استروئید به ناحیه‌ای که تحت تاثیر عصب فشرده شده قرار دارد، می‌توانند به تسکین درد و کاهش تورم و التهاب کمک کنند. برای پارستزی طولانی مدت به دلیل فیبرومیالژی، داروهایی مانند پرگابالین (lyrica) یا دولکستین (Cymbalta) می‌توانند مفید باشند.
فیزیوتراپی
می‌توان از فیزیوتراپی برای قدرت بخشیدن به عضلات احاطه کننده عصب آسیب دیده استفاده کرد. داشتن ماهیچه‌های قوی‌تر می‌تواند به کاهش فشار بافت‌ها کمک کرده و از بروز مجدد آن جلوگیری کند. عضلات قدرتمند همچنین می‌توانند باعث بهبود انعطاف پذیری و دامنه حرکت و تحرک شوند. ممکن است درمانگر فیزیوتراپ شما تمریناتی را برای شما انجام دهد که فشردگی عصب را برطرف کرده و حس‌های طبیعی و تحرک را به دست‌ها یا پاهای شما بازگرداند. ممکن است در صورت وجود ضعف، پزشک برای بازگرداندن تحرک طبیعی تمرینات تقویتی را برای شما تجویز کند.
چسب کینزیولوژی
چسب کینزیولوژی می‌تواند علائمی که توسط بیمار تجربه می‌شوند را کاهش دهد. مکانیزم فیزیولوژی دقیق این چسب‌ها هنوز مشخص نشده است؛ اما فرض می‌شود که این روش به افزایش جریان خون و مایعات لنفی، کاهش درد و بهبود عملکرد عضلانی طبیعی، بهبود احساسات و اصلاح ناهنجاری‌های مفصلی احتمالی کمک می‌کند.
ورزش کردن
روزانه ۳۰ دقیقه ورزش کردن برای حداقل ۳ یا ۴ روز در هفته، با افزایش موارد زیر برای مدیریت درد مزمن به شما کمک می‌کند:
- قدرت عضلانی
- استقامت
- ثبات در مفاصل
- انعطاف پذیری در عضلات و مفاصل
کاهش وزن در بیماران چاق
فیزیوتراپی با افزایش سطوح فعالیت فیزیکی بیمار، در مدیریت موفقیت آمیز وزن و بهبود سلامت عمومی به فرد کمک می‌کند. فیزیوتراپیست‌ها برای تعیین سطح فعالیت کنونی بیمار و موانعی که برای افزایش فعالیت وجود دارد، بررسی‌های انجام می‌دهند و سپس برای رفع این موانع و ارتقاء سطح فعالیت مناسب بیمار یک برنامه درمانی تهیه می‌کنند.
عمل جراحی
اگر روش‌های درمانی فوق علائم را تسکین ندهند، ممکن است برای کاهش فشار روی عصب فشرده شده به عمل جراحی نیاز باشد.
جراحی می‌تواند به معنای آزاد کردن رباط کارپال، برداشتن یک سیخ استخوانی یا حتی بخشی از دیسک برآمده در کمر باشد. نوع عمل جراحی به علائم خاصی که فرد تجربه کرده است و همچنین علت این علائم بستگی دارد.
پیشگیری
اگرچه تمام موارد فشردگی عصب قابل پیشگیری نیستند اما کارهایی وجود دارد که می‌توان برای به حداقل رساندن خطر وقوع آن انجام داد:
- موقعیت وضعی مناسب بدن خود را حفظ کنید تا از وارد شدن فشار غیرضروری به اعصاب جلوگیری کنید
- جلوگیری کردن از صدمات ناشی از بلند کردن اجسام سنگین و بلند کردن اشتباه اجسام نیز بسیار مهم است. افراد می‌توانند با توجه به موقعیت بدن خود و تغییر موقعیت‌ها به طور مکرر، از فشردگی عصب که می‌تواند منجر به پارستزی شود جلوگیری کنند.
- همچنین محدود کردن انجام حرکات تکراری یا حداقل استراحت کردن مکرر بین انجام فعالیت می‌تواند از بروز پارستزی ناشی از استفاده بیش از حد از دست‌ها و پاها جلوگیری کند.
- و همچنین درست مثل همیشه، حفظ وزن سالم و ورزش کردن منظم از جمله انجام تمرینات تقویتی و انعطاف پذیری، راهکارهای خوبی برای ساختن عضلات قوی و سالم هستند.
