تورتیکولی می‌تواند مادرزادی یا اکتسابی باشد. تورتیکولی، کجی دائمی سر به یک طرف همراه با چرخش همزمان به طرف دیگر است. گاهی اوقات تورتیکولی در بزرگسالان را کجی گردن می‌نامند. تورتیکولی عضلانی مادرزادی (از زمان تولد وجود دارد) شایع‌ترین نوع تورتیکولی در نوزادان است. تورتیکولی سومین ناهنجاری مادرزادی شایع، پس از دررفتگی لگن و پاچنبری است.
انواع کجی گردن
تورتیکولی (Torticollis) یک واژه لاتین است که از واژه “تورتس” به معنی چرخش و “کولوس” به معنی گردن تشکیل شده است. این واژه برای توصیف موقعیت یا حرکت غیرطبیعی گردن، شانه و سر استفاده میشود. تورتیکولی چندین نوع مختلف دارد، اما در کل به موقعیت یا حرکت غیرطبیعی گردن، شانه و سر اشاره میکند.
یکی از نوع‌های تورتیکولی، تورتیکولی اسپاسمودیک نامیده میشود که به آن دیستونی گردن نیز معروف است. این مشکل یک اختلال عصبی است که با انقباض غیرارادی عضلات گردن و شانه همراه است. تورتیکولی اسپاسمودیک بیشتر در افراد میانسال یا مسن رخ می‌دهد.
تورتیکولی حاد یا کجی گردن، یک واکنش موقت به آسیب یا قرار گرفتن در معرض شرایط نامناسب است. در این حالت، عضلات دردناک باعث می‌شوند گردن در یک حالت غیرطبیعی به سمت یک جهت خاص بچرخد. تورتیکولی حاد معمولاً پس از درمان با تمرینات کششی و استفاده از داروهای معمول، پس از چند هفته به طور خودبخود بهبود می‌یابد.
تورتیکولی اکتسابی، تورتیکولی که در برخی مراحل زندگی افراد ایجاد میشود، عوامل محرک احتمالی متعددی دارد. واکنش به داروهای خاص، عفونت‌ها، تومورها و آسیب عصب می‌تواند منجر به تورتیکولی اکتسابی شود. درمان به مشکلات زمینه‌ای بستگی دارد.
تورتیکولی نوزادان که همچنین تورتیکولی عضلانی مادرزادی یا فقط تورتیکولی مادرزادی نامیده میشود، تنها نوع تورتیکولی است که طبق تعریف آن، کودکان و نوزادان را درگیر میکند. تورتیکولی نوزادان بطور کامل قابل درمان است و گاهی اوقات، می‌توان بدون نیاز به روند درمانی، کودکان را در خانه درمان کرد.
علت تورتیکولی در نوزادان چیست؟
علت تورتیکولی ناشناخته است، اما ممکن است به دلیل مشکلات عضلانی، اسکلتی، عصبی یا بینایی ایجاد شود. شایع‌ترین نوع آن، تورتیکولی عضلانی مادرزادی است.
آسیب عضلانی
اکثر موارد تورتیکولی مادرزادی، ناشی از آسیب به عضله جناغی پستانکی (استرنوکلیدوماستوئید) (SCM) در زمان تولد (به عنوان مثال در زایمان با وسایل کمکی) یا در رحم (حرکات محدود یا موقعیت غیرطبیعی که منجر به آسیب عضله میشود) است.
آسیب به عضله جناغی پستانکی باعث کوتاه شدن یا انقباض میشود، زیرا فیبروز روی این نواحی اثر می‌گذارد. تغییرات فیبروزی در عضله آسیب‌دیده، مانند یک برجستگی سخت احساس میشود – که گاهی اوقات، سودوتومور تورتیکولی نامیده میشود.
این کوتاهی عضله به نوبه خود، باعث میشود که چرخش سر نوزاد سخت باشد، که منجر به خشکی گردن و حالت ثابت سر با حرکات بسیار محدود گردن میشود.
خطر تورتیکولی عضلانی در فشار درون رحمی (مانند زایمان نوزاد با پا یا کاهش مایع آمنوتیک) افزایش می‌یابد و همچنین با دیگر ناهنجاری‌های موقعیتی خفیف ارتباط دارد. 10% از کودکان مبتلا به تورتیکولی، دچار دیسپلازی لگن هستند. یک بررسی روی 1001 نوزاد نشان می‌دهد که 10% از آنها دچار ناهنجاری وضعیتی هستند (به ترتیب کاهش تکرار: پلاژیوسفالی یا تورتیکولی؛ اسکولیوز مادرزادی یا نامتقارن بودن لگن؛ انقباض اداکشن لگن و / یا حالت غیرطبیعی زانوها یا کف پا). این تحقیق نشان داد که احتمال بروز تمامی این ناهنجاری‌ها در کودکانی که شرایط زیر را دارند، بیشتر است:
- کودکانی که قد زمان تولد آنها بیشتر است
- تولد نوزاد با پا
- کاهش مایع آمنوتیک
- کودکانی که با کمک ابزار متولد می‌شوند
- نوزادان پسر 1.9 برابر بیشتر دچار ناهنجاری وضعیتی شامل تورتیکولی می‌شوند
با این علائم نشانگر که در بالا اشاره شد و چیز دیگری که قابل توجه نباشد، تورتیکولی به‌وضوح اولین تشخیصی است که به ذهن خطور میکند. با این حال، کودکی که دچار برجستگی در گردن و ناهنجاری عصبی است، مطمئناً نیاز به معاینه جسمانی و سابقه بیماری دقیق دارد.
ناهنجاری‌های مهره مادرزادی
عضله جناغی پستانکی با عصب جانبی (CN XI) از طریق سوراخ ژوگولار از جمجمه خارج میشود. هرچیزی که بر ساختار فوقانی ستون فقرات گردنی یا پایه جمجمه اثر بگذارد، می‌تواند بر ریشه عصب CN XI فشار وارد کند و منجر به تورتیکولی شود.
ناهنجاری مهره مادرزادی اغلب همراه با ناهنجاری‌های دیگر مادرزادی به عنوان بخش دیگری از یک سندروم رخ می‌دهد دو نمونه از آن، جهت مطالعه علاقه‌مندان بطور خلاصه در زیر توضیح داده شده‌اند. به همین دلیل، کودکی که دچار تورتیکولی است و دچار ناهنجاری‌های مادرزادی دیگر است، باید با در نظر گرفتن احتمال یک سندروم غیرطبیعی، به دقت معاینه شود.
- سندروم MURCS (سندروم مولرین داکت (Müllerian duct) / ناهنجاری مادرزادی کلیه/ اسکولیوز سرویکوتوراسیک) مشکلی نادر است که از هر 5000 نوزاد دختر، یک نفر را درگیر میکند که در برخی موارد به دلیل فقدان قوس خلفی مهره، با تورتیکولی مادرزادی ارتباط دارد
- نشانگان کلیپل فایل – فیوژن ستون فقرات گردنی است که همراه با مجموعه‌ای از دیگر علائم مشاهده میشود
- تومور مخچه، تومورهای ستون فقرات گردنی، مهره اطلس و آسه – این بیماری‌ها بسیار نادر هستند و باید بخشی از ناهمسانی در کودکان بزرگتری باشد که با تورتیکولی اکتسابی مواجه هستند. هنگامی که تومورهای مخچه با تورتیکولی رخ دهد، معمولاً همراه با علائم آسیب‌شناسی درون جمجمه‌ای (سردرد، حالت تهوع، استفراغ، علائم چشمی) است.
تقلید از تورتیکولی
تورتیکولی چشمی هنگامی رخ می‌دهد که فلج عصب چهارم جمجمه وجود دارد. عضله مورب فوقانی، که توسط عصب قرقره‌ای تأمین میشود، باعث میشود که چشم به سمت داخل یا خارج نگاه کند. فلج عضلات به این معنی است که چشم نمی‌تواند به سمت محور کشیده شود یا از درون بچرخد و منجر به دوبینی پیچشی شده که کودک با کج کردن موقعیت سر، آن را اصلاح میکند. پذیرش این وضعیت در طولانی مدت، سرانجام باعث انقباض عضله جناغی پستانکی میشود. می‌توان با استفاده از تست کاور از این مشکل جلوگیری کرد. هنگامی که چشم درگیر پوشانده میشود، کودک باید بطور همزمان وضعیت سر را اصلاح کند (در مراحل اولیه، قبل از اینکه انقباض عضله رخ دهد).
علت تورتیکولی در بزرگسالان چیست؟
تورتیکولی در بزرگسالان ممکن است پس از آسیب یا خوابیدن در یک حالت نامناسب رخ دهد.
علائم تورتیکولی نوزادان
تورتیکولی نوزادان تا حدی متداول است. اگر هنگام تولد نوزاد، این مشکل وجود نداشته باشد، علائم در طول سه ماه اول تولد ایجاد میشود. اگر علائم زیر را مشاهده کردید، با متخصص کودک تماس بگیرید:
- کج شدن سر به یک طرف و نوک چانه در طرف مخالف
- تقلا برای چرخش سر یا نگاه کردن به اطراف
- یکی از شانه‌ها بالاتر قرار می‌گیرد
- یک طرف گردن قوی‌تر از طرف دیگر به نظر می‌رسد
- وجود برجستگی نرم در عضله گردن
- همیشه به یک سمت می‌خوابد
- ترجیح می‌دهد که به یک سمت شیر بخورد
- تغییر شکل سر به دلیل دراز کشیدن روی یک پهلو
خوشبختانه، تورتیکولی نوزادان قابل درمان است. با این حال، اگر تورتیکولی درمان نشود، می‌تواند مشکلات شدیدتری ایجاد کند. کودک به دلیل سفت شدن مداوم عضلات محدوده حرکتی طبیعی ندارد. و از آنجایی که سرشان در وضعیت نامناسبی قرار دارد، عدم تقارن در صورت و جمجه و حتی اسکولیوز نیز از عوارض احتمالی آن است.
علائم تورتیکولی در بزرگسالان چیست؟
محدودیت‌های قابل توجه و گاهی اوقات گردن درد هنگام بیداری احساس میشود. علائم دیگر تورتیکولی شامل موارد زیر است:
- درد
- کاهش محدوده حرکتی
- ورم / التهاب
- خشکی
- ضعف
- بی‌حسی
- اسپاسم
تورتیکولی نوزادان چگونه تشخیص داده میشود؟
متخصص کودکان، نوزاد را معاینه میکند تا مشخص کند که آیا کودک به تورتیکولی مبتلا است، و در صورت ابتلا، علت آن چیست.
پزشک مقدار چرخش سر کودک و چگونگی واکنش آنها هنگام قرار گرفتن در موقعیت‌های مختلف را ارزیابی می‌کنند.
ممکن است لازم باشد که با استفاده از تصویربرداری اشعه ایکس و سونوگرافی، استخوان‌ها و عضلات کودک را جهت وجود هرچیز غیرطبیعی بررسی شود. سونوگرافی قادر است کوتاهی عضله جناغی پستانکی را نشان دهد.
متخصص کودک همچنین نشانه‌هایی از عدم تقارن یا صاف بودن سر، صورت یا گردن و ناهنجاری لگن، مشکلات مفصل که با تورتیکولی ارتباط دارد را جستجو میکند. گاهی اوقات هنگامی که جنین درون رحم در هم فشرده شده، مفصل لگن از جای خود خارج می شود که همچنین می‌تواند به گردن نیز فشار وارد کند.
مشکلات دیگری مانند عفونت، شکستگی، واکنش به دارو، مشکلات بینایی، تومور، نقص ستون فقرات، بیماری عصبی، یا اختلالات حرکتی که ممکن است منجر به تورتیکولی شود نیز، توسط متخصص کودک در نظر گرفته میشود.
درمان تورتیکولی یا کجی گردن
تورتیکولی نوزادان بطور کامل قابل درمان است. هرچه سریعتر کودک درمان شود، بهتر است.
مراقبت‌های کودک
پزشک حرکات کششی و تکنیک‌هایی که می‌توانید در خانه بکار بگیرید به شما آموزش می‌دهد و همچنین ممکن است شما را به فیزیوتراپ ارجاع دهد.
حرکات کششی که همراه با فیزیوتراپ روی کودک انجام می‌دهید، عضله جناغی پستانکی محدود شده را شل کرده و عضله ضعیف جناغی پستانکی را در طرف مخالف تقویت میکند.
می‌توانید از لحاظ راهبردی، اسباب‌بازی و دیگر وسایلی که کودک تمایل به نگاه کردن به آن را دارد، در جایی قرار دهید که برای نگاه کردن به آنها، مجبور به چرخش سر شوند. همچنین می‌توانید کودک را نگه دارید تا گردن، به سمتی که ترجیح نمی‌دهد، بچرخد. هنگامی که کودک بازی میکند یا در کریر قرار دارد، یک حوله تا شده را در اطراف کودک قرار دهید تا آنها را در حالت خنثی و طبیعی نگه دارد.
هنگامی که کودک را روی شکم می‌خوابانید، باید کاملاً روی آنها نظارت داشته باشید. خوابیدن بروی شکم، نوزاد را مجبور میکند تا وزن سر خود را نگه دارند که گردن را تقویت میکند.
فیزیوتراپی
روش‌های فیزیوتراپی قدیمی جهت درمان تورتیکولی شامل تمرینات محدوده حرکتی فعال و غیرفعال، حرکات تقویتی فعال و برنامه وضعیتی بدن است. فیزیوتراپی در درمان تورتیکولی یا کجی گردن اهمیت دارد. فیزیوتراپ قادر است تشخیص و درمان بیماری را انجام دهد. درمان بر کاهش درد تمرکز دارد و به آرامی محدوده حرکتی گردن را افزایش می‌دهد. فیزیوتراپ همچنین می‌تواند علت ایجاد کجی گردن را بررسی کند و توصیه‌ها و اطلاعات لازم را جهت کاهش احتمال بروز مجدد آن را ارائه دهد. فیزیوتراپی شامل:
- درمان دستی / حرکتی
- برنامه‌های ورزشی
- تنظیم دوباره وضعیت بدن
- درمان بافت نرم
درصد موفقیت کودکان که بطور محافظه‌کارانه با فیزیوتراپی درمان شده‌اند، بسیار بالا و بین 90 تا 99% است. والدین در درمان کودک با برنامه ورزشی در خانه که شامل حرکات کششی برای گردن کودک، فعالیت‌های جهت بهبود تقارن و همچنین وضعیت خاص بدن جهت بازی، خوابیدن و نشستن در کالسکه است، شرکت می‌کنند.
جراحی
درمان جراحی به ندرت لازم است – تنها در مواردی که درمان‌های کم‌خطر پس از شش ماه نتایجی به همراه نداشته باشد. هنگامی که جراحی انجام میشود، عمل آزادسازی متقابل عضله جناغی پستانکی است که حتی در بیمارانی که بیشتر از 5 سال سن دارند یا در دوران بزرگسالانی نیز کاملاً موفقیت‌آمیز است.
درمان‌های دیگر
یک تحقیق دیگر نشان می‌دهد که استفاده از دارویی به نام سم بوتولینوم می‌تواند جهت درمان کجی گردن به جای جراحی بکار گرفته شود.
ممکن است کودک نیاز به درمان علائم ثانویه یا مشکلات مرتبط باشد. شکل صاف یا تغییر شکل سر هنگامی که کودک سن کمی دارد، به آسانی قابل اصلاح است، زیر استخوان‌های آنها هنوز بطور کامل سخت نشده است. بالش‌ها و کلاه‌های مخصوص باعث می‌شوند که سر حالت مدور طبیعی خود را بدست آورد. اسکولیوز خفیف نیاز به درمان ندارد، اما در موارد متوسط تا شدید، با پوشیدن بریس یا انجام جراحی، امکان بهبودی وجود دارد. دیسپلاژی لگن نیز به همین روش درمان میشود.
دیدن کودک، در حالی که سر او در یک وضعیت نامناسب کج شده است، ناراحت کننده است. خوشبختانه درمان‌های مؤثری وجود دارد که کودک در طول چند ماه بطور کامل بهبود می‌یابد.
گزارشاتی از کودکانی وجود دارد که به تورتیکولی ناشی از تومورهایی در ریشه عصب دچار شده‌اند که پیش از تشخیص صحیح توسط کایروپراکتور درمان شده‌اند، از این رو، لازم است که والدین قبل از انجام کایروپراکتیک، با پزشک مشورت کنند.
آیا تورتیکولی نوزاد قابل پیشگیری است؟
پیشگیری از تورتیکولی مادرزادی که به دلیل آسیب در رحم یا در طول تولد رخ می‌دهد، امکان‌پذیر نیست. به عنوان مثال پزشک می‌تواند هنگامی که کودک در حالت تولد با پا قرار دارد، آن را بچرخاند، اما نمی‌تواند از قرار گرفتن کودک در حالت تولد با پا، جلوگیری کند. در طول زایمان، پزشک باید از کشیدن گردن جنین خودداری کند و از روش‌های بی‌خطر جهت تکمیل زایمان استفاده کند.
هنگامی که کودک در خانه است، دنبال کردن تمرینات، می‌تواند از کشیدگی گردن و کجی گردن اکتسابی در آنها جلوگیری کند. به عنوان مثال، نباید هرگز آنها را برای مدت زمان طولانی در یک وضعیت رها کنید. می‌توانید وضعیت سر آنها را هنگام بازی کردن، شیر خوردن و خوابیدن تغییر دهید تا رشد اسکلتی عضلانی را بهبود ببخشید. با این وجود، به دلایل امنیتی، کودک باید همیشه به پشت بخوابد.
قرار دادن آنها روی شکم، در هنگام بیداری و تحت نظارت والدین، عضلات گردن کودک را تقویت میکند. آنها حمایت از سر و حرکت به اطراف را تمرین می‌کنند. تا جایی که امکان دارد، زمان نشستن در ماشین، کالسکه و صندلی‌های بلندی که کمر و سر آنها را حمایت میکند کاهش دهید و محدود حرکتی را کم کنید.
