بدن انسان از ساختار پیچیده‌ای تشکیل شده است که شامل تعداد زیادی سلول است. این سلول‌ها با یکدیگر ادغام شده و بافت‌های مختلفی را تشکیل می‌دهند. این بافت‌ها به تدریج اندام‌های مختلف بدن را ایجاد می‌کنند. این اندام‌ها به صورت کلی شامل سیستم‌های اندامی هستند که برای اداره بدن ما مسئولیت دارند.
ساختارهای اساسی بدن به صورت پیچیده و با یکدیگر ارتباط دارند و گاهی اوقات معماگونه به نظر می‌آیند. گردن به عنوان بخشی از سیستم اسکلتی در ساختار کلی بدن نقش بسیار مهمی دارد. گردن در ساختار و ایجاد تکیه‌گاه برای سر نقش دارد، نخاع گردنی را به مغز متصل می‌کند و مکانی برای عروق خونی ضروری است که خون را در بدن به گردش در می‌آورند. عضلات گردن بسیار ظریف هستند و حتی یک آسیب جزئی یا پیچ‌خوردگی می‌تواند منجر به بروز عوارض خطرناک شود. گردن درد دلایل مختلفی از خفیف و شایع تا شدید و نادر دارد.
دلایل ایجاد گردن درد
گردن درد یکی از پنج درد برتر جهان است. درد موقت گردن به ویژه در سمت چپ می‌تواند ناشی از خستگی، وضعیت نامناسب خوابیدن و فعالیت‌های محرک روزمره باشد.
در واقع درد گردنی که ما تجربه می‌کنیم ناشی از التهاب، کشیدگی عضلات یا سفتی است. ممکن است دلیل جدی و خاصی برای گردن درد وجود نداشته باشد. در این صورت درد مداوم به این معناست که مشکلی وجود دارد.
سفتی یا کشیدگی عضلانی
سفتی و کشیدگی عضلانی بزرگترین عامل ایجاد درد در سمت چپ گردن هستند. هنگامی که تاندون یا عضله گردن پاره یا بیش از حد کشیده می‌شوند، کشیدگی عضله رخ می‌دهد. سفتی زمانی ایجاد می‌شود که عضله بعد از انقباض کاملاً شل نشود. علل سفتی یا کشیدگی عضلانی عبارتند از:
- نشستن یا خم شدن به سمت جلو برای مدت طولانی
- وضعیت خوابیدن نامناسب مانند خوابیدن با گردن پیچ‌خورده یا خمیده
- وارد کردن فشار بیش از حد به عضلات گردن در هنگام ورزش
- ضربه (فشار)
- از بین رفتن مفاصل در اثر افزایش سن
- فشردگی اعصاب
- زمین خوردن یا تصادف باعث بروز صدمات در ناحیه گردن می‌شوند
- نگه داشتن تلفن بین شانه و گوش
آسیب در ناحیه گردن
عقب و جلو رفتن شدید سر باعث بروز آسیب گردنی می‌شود. دلیل این امر تصادفات و آسیب در حین انجام ورزش‌هایی مانند فوتبال است. آسیب در ناحیه گردن باعث بروز درد در سمت چپ، سردرد و سفتی عضلات می‌شود. به طور کلی بافرین و داروهای ضد درد بدون نسخه برای درمان آسیب در ناحیه گردن توصیه می‌شوند.
رادیکولوپاتی گردنی
درد در ناحیه گردن زمانی ایجاد می‌شود که فیبرهای عصبی در سمت چپ گردن تحریک یا فشرده شوند. شانه نیز ممکن است بی‌حس گردد.
کجی حاد گردن
کجی حاد گردن زمانی ایجاد می‌شود که عضلات گردن منقبض شوند به گونه‌ای که سر به یک طرف بچرخد. چرخش به این شکل ممکن است باعث بروز درد گردن در سمت چپ شود.
دژنراسیون دیسک گردن
بین استخوان‌های مهره‌ای دیسک‌ها وجود دارند. دیسک‌ها انعطاف‌پذیر و دارای بدنه سفتی هستند و به عنوان جاذب ضربه عمل می‌کنند. این دیسک‌ها ممکن است ضعیف شده و پوشش خارجی آن‌ها (آنولوس فیبروسوس) با گذشت زمان پاره شود. با شکستن این پوشش مواد داخلی دیسک‌ها خارج شده و روی نخاع جمع می‌شوند.
مننژیت
التهاب‌های ناشی از ویروس‌ها، باکتری‌ها یا قارچ‌ها باعث بروز گردن درد می‌شوند. مننژیت موجب بروز سردرد و سفتی عضلات می‌شود. این بیماری در صورت عدم درمان منجر به ایجاد تشنج و تورم مغزی می‌شود.
شکستگی استخوان‌های گردن
هفت استخوان اول مهره‌ها را مهره‌های گردنی می‌نامند. شکستگی ناشی از تصادفات، ورزش‌ها یا سایر آسیب‌ها در هر یک از این استخوان‌ها منجر به شکستگی گردن می‌شود.
بیرون‌زدگی دیسک گردن
هنگامی که پوشش خارجی دیسک‌های گردنی از بین می‌رود، اعصاب تحت فشار قرار می‌گیرند. فشار روی اعصاب هسته را به یک طرف می راند. رانده شدن هسته به یک طرف تحت عنوان فتق دیسک گردن شناخته می‌شود. اعصاب تحت فشار باعث بروز گردن درد، بی حسی، سفتی و درد در بازو می‌شوند.
ناهنجاری‌های مادرزادی
ناهنجاری‌های مادرزادی مهره‌های گردنی و کجی گردن در نوزادان تازه متولد شده باعث بروز درد در دو طرف گردن می‌شود. این موارد در صورت آسیب‌دیدگی هنگام تولد و سایر دلایل ناشناخته رخ می‌دهند.
تومور نخاعی
یک سلول غیرطبیعی در نخاع یا مهره‌ها که به صورت سرطانی یا خوش خیم شروع به رشد می‌کند تومور نخاعی نامیده می‌شود. تومورهای ستون فقرات باعث ضعف عضلانی، گردن درد و التهاب شدید می‌شوند.
عوامل خطر
درک عوامل خطر می‌تواند به شناسایی بیماران در معرض خطر شدید کمک کرده و مدیریت درد گردن آن‌ها را آسانتر سازد. افراد مسن معمولاً با مشکلات جسمی و روانی – اجتماعی مرتبط با سن روبرو هستند. بنابراین ارزیابی و درمان جامع برای کنترل مؤثر درد گردن در این دسته افراد لازم می‌باشد. برخی از عوامل خطر رایج با در نظر گرفتن مدیریت کمر درد عبارتند از:
- سن با افزایش سن احتمال بروز گردن درد نیز بیشتر می‌شود. گردن درد از حدود 30 یا 40 سالگی شروع می‌شود.
- وضعیت بد قرارگیری بدن. نشستن و کار کردن به مدت طولانی مدت و بدون تغییر موقعیت اغلب می‌تواند منجر به بروز گردن درد شود.
- بیماری‌ها. برخی از انواع آرتروزها و سرطان‌ها احتمالاً به بروز درد گردن مرتبط هستند.
- حرکت‌های تند و ناگهانی. حرکت ناگهانی گردن در حین انجام برخی ورزش‌ها می‌تواند یکی از عوامل مؤثر در بروز گردن درد باشد.
- حالت‌های خوابیدن. افرادی که حالت خواب نامناسبی دارند مستعد ابتلا به کمر درد و گردن درد هستند.
- اعتیاد به سیگار. احتمال بروز گردن درد در افراد سیگاری بیشتر است. زیرا سیگار کشیدن باعث تحریک سرفه می‌شود. سرفه شدید می‌تواند منجر به بیرون‌زدگی دیسک شود. همچنین سیگار کشیدن می‌تواند باعث کاهش جریان خون در ستون فقرات شود و خطر ابتلا به پوکی استخوان را افزایش دهد.
علائم گردن درد ناشی از یک مشکل زمینه‌ای
شایع‌ترین علائم در بیماران درد گردن و سفتی هستند. درد به بالای شانه‌ها گسترش می‌یابد و اگر شدید باشد تا پایین بازوها نیز احساس می‌شود. بیماران در ستون فقرات گردن یا گردن خود احساس سفتی می‌کنند. این سفتی مانع از چرخاندن سر بیمار در جهات مختلف می‌شود. بروز علائمی از قبیل بی‌حسی، سوزن سوزن شدن یا ضعف غیر معمول نیست. این علائم گاهی باعث می‌شوند فنجان قهوه صبحگاهی از دست رها شود یا فرد مبتلا در بستن دکمه‌های پیراهن خود با مشکل روبرو گردد.
سردرد یکی دیگر از علائم است که می‌تواند الگوی خواب را مختل کند، توانایی تمرکز در طول یک روز کاری را از فرد بگیرد و منجر به کاهش بازده شود. درد از گردن شروع می‌شود و به پشت سر می‌رسد. اگر درد شدید باشد ممکن است حتی به قسمت جلوی سر نیز کشیده شود.
برخی بیماران دردی را در شانه‌های خود احساس می‌کنند که به سمت پایین بازو حرکت کرده و از ستون فقرات به سمت استخوان دنبالچه کشیده می‌شود. بیمارانی که از این مجموعه علائم رنج می‌برند اغلب دچار اختلال در عملکرد روده و مثانه و مشکلات تعادلی هنگام راه رفتن می‌شوند.
اگرچه به نظر می‌رسد این علائم از گردن منشاء گرفته‌اند اما مسئله اصلی در واقع یک مشکل عصبی و فشردگی اعصاب گردنی است.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه نمایید؟
اکثر انواع درد گردن با درمان خانگی به تدریج بهبود می‌یابند. در غیر این صورت باید به پزشک مراجعه کنید. اگر گردن درد شدید ناشی از آسیب‌دیدگی مانند تصادف با وسیله نقلیه موتوری، غواصی یا زمین خوردن است باید بلافاصله به پزشک مراجعه کنید. همچنین در صورت مواجهه با موارد زیر باید به پزشک مراجعه کنید:
- درد شدید گردن بدون علت مشخص
- برآمدگی در گردن
- تب
- سردرد
- تورم غدد
- حالت تهوع
- استفراغ
- مشکل در بلع یا تنفس
- ضعف
- بی‌حسی
- احساس سوزن سوزن شدن
- دردی که به پایین بازوها یا پاها کشیده می‌شود
- عدم توانایی در حرکت دادن بازوها یا دست‌ها
- ناتوانی در خم کردن چانه و چسباندن آن به قفسه سینه
تشخیص
پزشک برای تشخیص ابتدا معاینه فیزیکی انجام می‌دهد و سابقه پزشکی کامل بیمار را بررسی می‌کند. لیستی از علائم، داروهای تجویز شده و بدون نسخه (OTC) و مکمل‌هایی که مصرف می‌کنید را جهت ارائه به پزشک خود تهیه نمایید. باید در مورد جراحات یا تصادفاتی که اخیراً داشته‌اید نیز به پزشک اطلاع دهید حتی اگر این موارد بی‌ربط به نظر برسند. درمان گردن درد به تشخیص صحیح بستگی دارد. علاوه بر سابقه دقیق و معاینه فیزیکی ممکن است به یک یا چند مورد از آزمایشات تصویربرداری و تست‌های تشخیصی زیر نیاز داشته باشید تا به پزشک در یافتن علت کمک کنید:
- آزمایش خون
- اشعه ایکس
- سی تی اسکن
- ام آر آی
- الکترومیوگرافی که به پزشک اجازه می‌دهد تا سلامت عضلات و اعصاب کنترل‌کننده عضلات را بررسی کند
- استخراج مایع مغزی-نخاعی جهت انجام نمونه‌برداری
درمان گردن درد
بیماری‌های فوق‌الذکر درمان یکسانی ندارند اما به طور کلی بیماران دارای علائم کوتاه مدت به گزینه‌های غیر جراحی پاسخ مناسبی می‌دهند. درمان جراحی در بیمارستان به ندرت انجام می‌گیرد مگر آنکه فرد به بیماری‌هایی مانند مننژیت یا حمله قلبی مبتلا باشد. برخی روش‌های درمانی گردن درد عبارتند از:
استراحت و اصلاح فعالیت
مسلماً اصلاح فعالیت برای استراحت و بهبودی بدن مفید است. اگر کار دستی انجام می‌دهید توصیه می‌شود برای مدتی آن را کنار بگذارید. اگر این امکان وجود ندارد با کارفرمای خود صحبت کنید تا کار یا وظیفه متفاوتی را برای شما در نظر بگیرد. اگر اکثر اوقات پشت میز کار می‌کنید به دنبال تهیه یک میز ایستاده باشید. یک تغییر ساده از وضعیت نشسته به ایستاده می‌تواند به میزان قابل توجهی به کاهش علائم کمک کند.
سرما و گرما درمانی
روش‌های درمانی قدیمی مانند سرما و گرما درمانی نیز برای ستون فقرات و گردن کاربرد دارند. این روش‌ها هیچ مشکلی را حل نمی‌کنند اما مطمئناً احساس بهتری در شما ایجاد خواهند کرد. پزشکان توصیه می‌کنند صبح و هنگام بیدار شدن از گرما درمانی و شب هنگام خواب از سرما درمانی استفاده کنید. برای این کار می‌توانید بسته یخی را روی گردن خود قرار دهید.
داروها
بسیاری از بیماران تمایلی به استفاده از دارو ندارند اما پزشکان همیشه پیشنهاد می‌کنند حداقل در زمان نیاز از دارو استفاده کنید. اگر روز واقعاً بدی را سپری می‌کنید یا مجبور هستید برای مدت طولانی‌تری در محل کار خود بمانید، دارویی جهت تسکین درد خود مصرف کنید. برخی از این داروها عبارتند از:
- داروهای شل‌کننده عضلات. این داروها به منظور از بین بردن اسپاسم و گرفتگی عضلات تجویز می‌شوند.
- داروهای ضد درد عصبی. این داروها باعث تسکین ناراحتی‌های عصبی مانند احساس سوزن سوزن شدن در بازو می‌شوند.
- داروهای مخدر سبک. این داروها موجب خواب بهتر در بیمارانی می‌شوند که درد قابل‌توجهی دارند. این داروها مرتباً تجویز نمی‌شوند.
بی‌حرکت ماندن برای مدت کوتاه
در صورت تشخیص پزشک باید به طور موقت گردن خود را بی‌حرکت کنید. بنابراین ممکن است یک گردنبند نرم مخصوص گردن برای شما تجویز شود تا چند ساعت در روز به مدت دو هفته از آن استفاده کنید. گردنبند نرم با برداشتن فشار از روی گردن موجب حمایت و تسکین درد می‌شود. از گردنبند گردن بیش از 3 ساعت (در حالتی که گردن کشیده شده است) یا بیش از 1 تا 2 هفته استفاده نکنید زیرا ممکن است به گردن شما آسیب وارد نماید.
این روش درمانی معمولاً برای برداشتن فشار یا تسریع در روند بهبودی پس از بروز آسیب توصیه می‌شود. بدون توصیه و تجویز پزشک اقدام به استفاده از گردنبند نکنید زیرا استفاده طولانی مدت یا نادرست از آن منجر به بروز آسیب‌های بیشتری خواهد شد.
درمان با استفاده از روش‌های تزریقی
تزریق برخی داروها به داخل ستون فقرات گردن ممکن است به تسکین درد گردن کمک کند.
- تزریق اپیدورال استروئید – در این روش استروئید کورتیزون به ناحیه اپیدورال گردنی، لایه خارجی کانال نخاعی و از طریق فلوروسکوپی با افزایش کنتراست (با هدایت اشعه ایکس) تزریق می‌شود. هدف از انجام این روش کاهش التهاب ریشه‌ها و بافت‌های مجاور اعصاب است. التهاب عمدتاً در اثر فتق دیسک ایجاد می‌گردد.
- ابلیشن با استفاده از امواج رادیویی – اگر منبع درد مفصلی باشد می‌توان از این روش استفاده کرد. طی این روش یک سوزن مخصوص با استفاده از فلوروسکوپی در نزدیکی عصب حسی مفصل صورت قرار می‌گیرد. سپس ضایعه حرارتی در محل ایجاد می‌شود که از انتقال سیگنال‌های درد به مغز جلوگیری می‌کند. ابلیشن با استفاده از امواج رادیویی معمولاً باعث تسکین طولانی مدت می‌شود. نتایج حاصل از یک مطالعه نشان دادند که حدود 30 درصد از بیماران 3 سال پس از انجام ابلیشن با استفاده از امواج رادیویی همچنان دردی را در گردن احساس نمی‌کنند.
فیزیوتراپی
انواع مختلفی از درمان‌های دستی و تمرینات وجود دارند که متخصص فیزیوتراپی یا طبیب مفصلی می‌توانند از آن‌ها برای رفع سفتی، تقویت ناحیه و بازگرداندن عملکرد طبیعی گردن استفاده کنند. در طی فیزیوتراپی یکسری تمرینات برای کشش و تقویت عضلات حمایت کننده گردن به بیمار آموزش داده می‌شود. همچنین بیمار یاد خواهد گرفت که چگونه وضعیت قرارگیری بدن و دامنه حرکتی خود را بهبود بخشد. برخی بیماران ممکن است فقط به درمان و آموزش‌هایی که حین ارزیابی اولیه دریافت می‌کنند نیاز داشته باشند. گاهی نیز ممکن است فرد بیمار جهت رفع مشکل ماه‌ها به توانبخشی نیاز داشته باشد. درمان‌های فیزیوتراپی و توانبخشی شامل موارد زیر هستند:
- کایروپراکتیک
- طب سوزنی
- ماساژ بافت
- تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست (TENS).
- کشش گردن
- اولتراسوند
- گرما و سرما درمانی
کایروپراکتیک
مراجعه به طبیب مفصلی برای بسیاری از بیماران گزینه مناسبی است. اگر منشاء علائم گردن درد عضلات باشند قطعاً مراجعه به طبیب مفصلی به حل آن کمک خواهد کرد. اما اگر دلیل اصلی گردن درد اعصاب باشند باید به به متخصص جراح ستون فقرات مراجعه نمایید.
کشش درمانی
کشش درمانی یک تمرین رفع فشار است که روی اصلاح ترازبندی گردن و ستون فقرات عمل می‌کند. به طور معمول این تمرین قبل از اعمال روش کایروپراکتیک توصیه می‌شود و در صورت تجویز طبیب مفصلی در خانه نیز قابل انجام است. بسته به نتایج اشعه ایکس پزشک تمرینات مخصوص و متناسب با سلامتی بدن فرد بیمار را تنظیم و برنامه‌ریزی خواهد کرد.
لیزر درمانی
لیزر درمانی یا فوتوبیومودولیشن استفاده از طول موج‌های خاص نور (قرمز و مادون قرمز نزدیک) برای ایجاد اثرات درمانی است. برخی از این اثرات عبارتند از:
- کاهش زمان بهبودی
- کاهش درد
- افزایش گردش خون
- کاهش تورم
-
کاهش اسپاسم عضلانی، سفتی و درد
ماساژ
ماساژ می‌تواند سفتی، اسپاسم عضلات و درد را کاهش دهد و به آرام شدنِ فرد کمک کند. برخی افراد از ماساژ دادن خود یا ماساژ توسط دوست یا شریک زندگی لذت می‌برند در حالی که برخی دیگر ماساژ توسط یک فرد حرفه‌ای آموزش‌دیده را ترجیح می‌دهند.
اقدامات پیشگیرانه برای جلوگیری از گردن درد
بیشتر مواردِ گردن درد همراه با وضعیت بد قرارگیری بدن و آسیب بیش از حد ناشی از افزایش سن هستند. برای کمک به جلوگیری از گردن درد می‌توانید در برنامه روزانه خود تغییرات ساده‌ای را انجام دهید. نکات زیر را امتحان نمایید:
- بدن را در وضعیت مناسبی قرار دهید. هنگام ایستادن و نشستن مطمئن شوید که شانه‌ها با لگن در یک خط مستقیم قرار گرفته‌اند و گوش‌هایتان مستقیماً موازی شانه‌ها هستند.
- در فواصل منظم استراحت کنید. اگر مسافت زیادی را راه‌پیمایی می‌کنید یا ساعت‌های طولانی با رایانه کار می‌کنید، بلند شوید، حرکت کنید و گردن و شانه‌های خود را بکشید.
- میز، صندلی و رایانه خود را طوری تنظیم کنید که مانیتور هم‌سطح چشم‌ها باشد. زانوها باید کمی پایین‌تر از لگن باشند. از دسته‌های صندلی خود استفاده کنید.
- هنگام مکالمه تلفنی از نگه‌داشتنِ گوشی تلفن بین گوش و شانه خودداری کنید. به جای این کار از هدست یا بلندگو استفاده کنید.
- سیگار کشیدن را ترک کنید. سیگار کشیدن می‌تواند شما را در معرض خطر ابتلا به گردن درد قرار دهد.
- از حمل کوله‌های پشتی سنگین روی شانه خودداری کنید. وزن زیاد می‌تواند گردن شما را خسته کند.
- در وضعیت مناسبی بخوابید. سر و گردن شما باید با بدن در یک راستا باشند. از یک بالش کوچک زیر گردن خود استفاده کنید. به پشت بخوابید و زیر ران‌ها بالشی قرار دهید. این کار باعث صاف شدن عضلات ستون فقرات می‌شود.
