افتادگی مچ پا چه علتی دارد و درمان آن چگونه است؟ (بریس پا، فیزیوتراپی)

افتادگی مچ پا که گاهی اوقات مچ پای افتاده نیز نامیده می شود، عارضه ای بوده که باعث می گردد هنگام راه رفتن پای خود را روی زمین بکشید. درواقع این نشانه یک مشکل اساسی بوده تا خود یک بیماری. این می تواند از علائم  یک بیماری عضلانی، در اثر آسیب عصبی در پا، یا در نتیجه آسیب مغزی یا ستون فقرات باشد. افتادگی مچ پا معمولاً فقط روی یک پا تأثیر می گذارد، اما بسته به علت ممکن است هر دو پا تحت تأثیر قرار بگیرند. همچنین این عارضه می تواند موقتی یا دائمی باشد.

با مشاهده چگونگی راه رفتن و انجام برخی آزمایشات تصویربرداری برای تعیین علت، پزشک متخصص می تواند یک برنامه درمانی بهتر برای شما تهیه کند. بسته به علت، افتادگی مچ پا ممکن است فقط موقتی باشد، اما همچنین می تواند دائمی نیز گردد. استفاده از بریس یا ارتز می تواند در وضعیت صحیح نگه داشتن پا مفید باشد و فیزیوتراپی نیز به تقویت عضلات پا کمک می کند تا دامنه حرکتی شما افزایش یابد. کشش عضلات پاشنه نیز مهم بوده تا این عضلات سفت نشوند. اگر روش های نامبرده ناموفق باشند، بسته به علت افتادگی مچ پا و مدت زمانی که این عارضه را داشته اید، ممکن است پزشک، روش جراحی را به شما پیشنهاد دهد.

دلایل افتادگی مچ پا 

افتادگی مچ پا به دلیل ضعف یا فلج ماهیچه هایی است که قسمت جلوی پای شما را بلند می کنند. این می تواند توسط تعدادی از شرایط ایجاد شود از جمله:

شرایط ضعف عضلانی 

دیستروفی عضلانی گروهی از شرایط ژنتیکی ارثی است که باعث ضعف تدریجی عضلات می شود و گاهی اوقات می تواند منجر به افتادگی مچ پا گردد.

افتادگی مچ پا همچنین می تواند به دلیل سایر شرایط هدر رفتن عضلات مانند آتروفی عضلانی نخاعی یا بیماری نورون حرکتی باشد.

مشکلات عصبی محیطی یا نوروپاتی

افتادگی مچ پا اغلب به دلیل فشار آمدن بر بافت عصبی بوده که عضلات کنترل کننده پا را کنترل می کند. گاهی اوقات، اعصاب اطراف زانو یا قسمت پایین ستون فقرات به دام می افتند. در حین جراحی تعویض مفصل ران یا زانو نیز ممکن است اعصاب پا آسیب دیده یا ازبین بروند. افتادگی مچ پا گاهی اوقات می تواند در اثر آسیب عصبی مرتبط با دیابت باشد. شرایط ارثی که باعث آسیب عصب محیطی و ضعف عضلانی می شوند، مانند بیماری Charcot-Marie-Tooth نیز گاهی اوقات می تواند منجر به افتادگی مچ پا گردد. (شارکو ماری توث یا به اختصار CMT، نوعی بیماری مادرزادی عصبی و ژنتیکی-محیطی هتروژن می باشد که در هر دو هزار و پانصد نفر،  یک نفر دچار آن می شود. شارکو ماری توث شایع ترین بیماری در بین همه نوروپاتی های دستگاه عصبی محیطی می باشد. از دید سلولی، دو نوع بیماری شارکو ماری توث وجود دارد. نوع یک یا نوع دمیلینه کننده؛ که در این نوع در اثر بیماری آکسون های نورون های حرکتی به مرور میلین خود را از دست می دهند. و نوع دوم یا نوع آکسونی؛ که در این نوع در اثر بیماری آکسون های نورون های حرکتی به مرور از بین می روند.)

اختلالات مغزی و نخاعی 

افتادگی مچ پا همچنین می تواند ناشی از شرایطی باشد که بر مغز یا نخاع تأثیر می گذارد، مانند:

• سکته
• فلج مغزی
• اسکلروز چندگانه

علائم سندرم افتادگی مچ پا 

علائم اولیه سندرم افتادگی مچ پا معمولاً تا حدی ضعیف بوده و ممکن است مدتی بگذرد تا متوجه شوید که اتفاق جدی تری در حال رخ دادن است. با این حال، یکی از اولین علائمی که شما را از احتمال ابتلا به این بیماری آگاه می کند، عدم توانایی در خم کردن پا به سمت بالا است، در حالی که قبلاً در انجام این کار مشکلی نداشتید.

همچنین ممکن است متوجه شوید که به نظر می رسد در راه رفتن خود کمی نسبت به قبل لغزش و حتی افتادن را تجربه می کنید. این می تواند نتیجه از دست دادن تدریجی کنترل دامنه حرکتی پاها باشد. همچنین ممکن است هنگام استفاده از پای خود برای فشار دادن پدال های گاز و ترمز اتومبیل خود به صورت سریع درفعالیت های روزمره خود مشکل داشته باشید.

پزشکان چگونه افتادگی مچ پا را تشخیص می‌دهند؟ 

تشخیص اولیه افتادگی مچ پا شامل معاینه فیزیکی معمول است که توسط یک متخصص پزشکی مانند یک متخصص فیزیاتریست (متخصص درمان بیماری ها به کمک روش های فیزیکی – متخصص طب فیزیکی و توانبخشی)، متخصص مغز و اعصاب یا جراح ارتوپدی انجام می شود. این مستندات شامل تغییر شکل ناحیه مچ پا و معاینه عصبی برای آزمایش حس و قدرت عضله است. تحرک پا در مقیاس ۰ تا ۵ اندازه گیری می شود. کمترین نقطه، یعنی صفر،  باعث فلج کامل می شود و بالاترین نقطه، یعنی ۵، تحرک کامل را نشان می دهد.

پزشک ممکن است با آزمایشات دیگر، علت اصلی عارضه را تشخیص دهد. این آزمایشات ممکن است شامل آزمایش های تصویربرداری مانند اشعه ایکس، سونوگرافی، سی تی اسکن، تصویربرداری تشدید مغناطیسی (MRI)، نوروگرافی با تشدید مغناطیسی (MRN) و آزمایش عصبی مانند الکترومیوگرافی (EMG) برای ارزیابی اعصاب آسیب دیده و مناطق اطراف آنها باشد.

پزشکان چگونه افتادگی مچ پا را درمان می‌کنند؟ 

اگر افتادگی مچ پا داشته باشید، برداشتن قسمت جلویی پای خود از زمین برایتان دشوار خواهد بود. این بدان معناست که شما به احتمال زیاد انگشتان پا را در امتداد زمین خواهید کشید و خطر افتادن را افزایش می دهید. برای جلوگیری از این مسئله، ممکن است هنگام راه رفتن پای خود را بالاتر از حد معمول بلند کنید. بهبودی از عارضه افتادگی مچ پا به علت شکل گیری آن و نیز مدت زمانی که آن را تجربه کرده اید بستگی دارد. در سندرم در بعضی موارد می تواند دائمی باشد.

ایجاد تغییرات کوچک در خانه مانند از بین بردن بی نظمی و استفاده از فرش و تشک های غیر لغزنده می تواند از افتادن جلوگیری کند. همچنین مواردی وجود دارد که می توانید برای ایجاد ثبات در پا و بهبودی راه رفتن از آنها بهره ببرید.

• استفاده از مهاربند یا آتل: یک مهاربند یا آتل به ثبات پای شما در حالت عادی و بهبود راه رفتن کمک می کند. برای کمک به کنترل مچ پا و پا از ارتز مچ پا (AFO) یا آتل استفاده می شود. این وسیله پا و مچ پا را در حالت صاف نگه می دارد تا راه رفتن شما را بهبود بخشد.
• فیزیوتراپی: تمرینات منظم به تقویت عضلات پا و حمایت از زانو و مچ پا برای حفظ دامنه حرکت کمک می کند. ورزش های کششی بطور ویژه از سفتی در پاشنه پا جلوگیری می کنند.
• درج کفش: دستگاه های ارتوتیک ای وجود داشته که از نظر علمی ساخته می شوند، به ویژه برای بیمارانی که از فلج یا افتادگی مچ پا رنج می برند. این درج ها کاملاً متناسب بوده و نصب آنها نیز آسان است و از حرکات مچ پا پشتیبانی می کند.
• تحریک عصبی: تحریک الکتریکی عملکردی (FES) از جریان های الکتریکی برای فعال کردن بافت های اعصابی استفاده می کند که پا را بلند می کنند و افتادگی مچ پا را بهبود می بخشد.
• جراحی: برای موارد طولانی مدت افتادگی مچ پا، ممکن است جراحی لازم باشد. این روش شامل انتقال یک تاندون فعال از عضلات قوی تر پا به عضله آسیب دیده است که به کشیدن مچ پا به سمت بالا کمک می کند. یکی دیگر از گزینه های جراحی شامل جوش دادن استخوان های پا یا مچ پا برای تثبیت مچ پا است.

اگر افتادگی مچ پا نتیجه مستقیم برخورد و تماس ریشه عصبی در ستون فقرات کمر باشد، جراح مغز و اعصاب ممکن است لامینکتومی فشارزدایی را توصیه کند. پیش بینی افتادگی مچ پا ممکن است با توجه به علت افتادگی مچ پا متفاوت باشد. در مورد نوروپاتی فشاری محیطی، بهبودی کامل تا ۳ ماه طول خواهد کشید. فلج عصب نازک نی جزئی نیز می تواند یک پیش آگهی خوب برای تشخیص و پیشگیری سندرم افتادگی مچ پا باشد.

تمرینات توان بخشی برای افتادگی مچ پا 

ورزش های خاصی که باعث تقویت عضلات پا، مچ پا و پایین پا می شوند، می توانند در برخی موارد به بهبود علائم افتادگی مچ پا کمک کنند. ورزش برای بهبود دامنه حرکتی، جلوگیری از آسیب دیدگی، بهبود تعادل و راه رفتن و جلوگیری از سفتی عضلات مهم است.

هنگام درمان افتادگی مچ پا، ممکن است با یک متخصص فیزیوتراپی همکاری کرده تا به شما کمک کند ماهیچه های پا و مچ پا خود را تقویت کنید. توان بخشی برای افتادگی مچ پا می تواند روند کندی داشته باشد، بنابراین متخصص فیزیوتراپی شما احتمالاً توصیه می کند که به تنهایی نیز به انجام تمرینات تقویت کننده در خانه ادامه دهید.

با پیگیری تمرینات خود در خانه، می توانید شانس خود را برای بهبودی عارضه افتادگی مچ پا افزایش دهید. تقویت عضلات ضعیف شده به شما امکان می دهد عملکرد طبیعی خود را بازیابی کرده و امیدوار بوده که دوباره راه رفتن عادی خود را از سر بگیرید.

مانند هر برنامه ورزشی دیگر، لطفاً قبل از شروع این تمرینات با فیزیوتراپیست خود مشورت کنید. اگر هرکدام از تمرینات زیر باعث درد یا آسیب به بدن شما می شود سریعاً آن را متوقف کنید. برای راهنمایی و ایمنی، بهتر است با یک متخصص آموزش دیده کار کنید.

کشش با حوله 

روی زمین بنشینید و هر دو پای خود را مستقیم در روبرو خود قرار دهید. یک حوله یا بند ورزشی را در اطراف پای آسیب دیده حلقه کنید و با دستان خود دو سر انتهای آن بگیرید. حوله یا بند را به سمت بدن بکشید. ۳۰ ثانیه در این حالت بمانید. سپس ۳۰ ثانیه استراحت کنید. این تمرین را ۳ بار تکرار کنید.

 ایستادن روی پنجه و پاشنه پا 

جلوی میز، صندلی، دیوار یا شی محکم دیگری که می توانید آن را نگه دارید، بایستید. وزن خود را به جلو انداخته  و روی انگشتان پا بلند شوید. این وضعیت را به مدت ۵ ثانیه حفظ کنید. بعد، وزن خود را به سمت عقب بر روی پاشنه پای خود انداخته و انگشتان پا را از زمین بلند کنید. ۵ ثانیه در این حالت بمانید. این تمرین را ۶ بار تکرار کنید.

برداشتن تیله با انگشتان پا

روی صندلی بنشینید و هر دو پای خود را صاف روی زمین قرار دهید. ۲۰ تیله را روی زمین ریخته و یک کاسه را جلوی پای خود قرار دهید. با استفاده از انگشتان پای آسیب دیده خود، یک تیله را برداشته و در ظرف قرار دهید. این کار را تکرار کرده تا همه سنگ تیله ها را با پای خود جمع کنید.

خمیدن مچ پا به عقب

روی زمین بنشینید و هر دو پای خود را مستقیم در روبرو خود قرار دهید. یک کش مقاومتی برداشته و آن را به یک صندلی مقاوم یا پایه میز محکم کنید. حلقه باند را در قسمت بالای پای آسیب دیده خود بپیچید. انگشتان پا را به آرامی به سمت خود کشیده و سپس به موقعیت اولیه خود برگردانید. این تمرین را ۱۰ بار تکرار کنید.

حرکت دادن پا به سمت پایین

روی زمین بنشینید و هر دو پای خود را مستقیم در روبرو خود قرار دهید. یک کش مقاومتی را بردارید و آن را به پایین کف پا بپیچید. هر دو انتهای کش را در دستان خود بگیرید. انگشتان پا را به آرامی خم کرده و سپس به موقعیت اولیه خود بازگردید. این تمرین را ۱۰ بار تکرار کنید.

بالا بردن توپ با پا 

روی صندلی بنشینید و هر دو پای خود را صاف روی زمین قرار دهید. یک توپ و یا یک شی کوچک و گرد را روی زمین قرار دهید (به اندازه یک توپ تنیس). جسم را بین پاهای خود نگه داشته و با کشیدن پاها به سمت بالا، آن را به آرامی بلند کنید. جسم را ۵ ثانیه بالا نگه داشته و سپس به آرامی آن را پایین بیاورید. این تمرین را ۱۰ بار تکرار کنید.