نورومای مورتون (که با نام متاتارسالژی مورتون یا نورومای بین انگشتی نیز شناخته میشود) یک عارضه‌ی دردناک مربوط به کف پاست که در اثر تحت فشار قرار گرفتن یکی از اعصاب موجود در بین انگشتان پا و التهاب بافت های اطراف آن ایجاد میشود. این عارضه بیشتر عصب بین انگشت سوم و چهارم را درگیر کرده ولی می‌تواند عصب بین انگشت دوم و سوم را نیز درگیر کند.
درد ایجاد شده توسط نورومای مورتون همانند ایستادن بر روی یک قلوه سنگ خواهد بود ولی ممکن است این درد شدید شده و انگشتان پا نیز دچار سوزش یا بی حسی شوند.
اصلاحات فیزیولوژیک مثل تمرینات کششی و تقویتی عضلات می‌توانند مکانیک کف پا را بهبود بخشیده و علائم نورومای مورتون را کاهش دهند. به علاوه، این کار می‌تواند خطر بروز دیگر عارضه‌ها و اختلالات را در کف پا کاهش دهد.
نورومای مورتون چیست؟
نورومای مورتون زمانی ایجاد میشود که اعصاب تأمین کننده‌ی حس کف پا ضخیم شده و درد شدید و مشکلات عصبی دیگری را ایجاد می‌کنند.
نقش پا در بدن انسان بسیار مهم است. علاوه بر حفظ تعادل به هنگام ایستادن، کف پا می‌تواند محلی برای تشخیص عارضه‌های سلامتی مهم باشد. برای مثال وجود زخم‌های ترمیم نشده در کف پا می‌تواند نشانه‌ای از دیابت باشد. عدم توانایی بلند کردن پا – افتادگی کف پا – نیز می‌تواند نشان دهنده‌ی آسیب‌های عصبی پا باشد. گرفتگی عضلات پا می‌تواند کمبود پتاسیم، کلسیم و منیزیم در بدن را نشان دهد. حتی وجود مشکلات ناخن نیز می‌توانند نشانه‌ای از کمبود ویتامین یا کم خونی باشند. بدون شک، کف پا بخشی مهم از بدن هر فرد است.
زمانی که مشکلی در کف پا ایجاد میشود معمولاً نمی‌توان آن را نادیده گرفت. از زمان برداشتن اولین قدم به هنگام صبح تا آخر شب، نادیده گرفتن درد کف پا غیرممکن خواهد بود. همچنین زمانی که بحث مشکلات ناتوان کننده‌ی کف پا باشد، نورومای مورتون در صدر لیست به چشم می‌خورد.
نورومای مورتون باعث ضخیم شدن اعصاب کف پا به خصوص در بین انگشت سوم و چهارم خواهد شد. این ضخیم شدن الیاف عصبی پس از تحت فشار قرار گرفتن طولانی مدت سینه‌ی پا و یا آسیب‌های فیزیکی ایجاد میشود. متأسفانه این عارضه می‌تواند طیفی از عارضه‌های ناراحت کننده مثل درد شدید و تیر کشنده را به دنبال داشته باشد.
عوامل خطر بروز نورومای مورتون
ازجمله عوامل خطر اختصاصی برای بروز نورومای مورتون می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- کفش: استفاده از کفش‌های پاشنه بلند یا تنگ می‌تواند فشار وارد شده بر اعصاب و بافت های دیگر کف پا را افزایش دهد.
- ورزش و تمرین: برخی از ورزش‌ها و تمرینات خاص می‌توانند فشار زیادی را بر روی سینه‌ی پا وارد کرده و منجر به بروز نورومای مورتون شوند. مخصوصاً حرکاتی مثل دویدن، تنیس و رقص، فشار زیادی بر روی سینه‌ی پا وارد می‌کنند. علاوه بر این، ورزش‌هایی که نیازمند استفاده از کفش‌های تنگ هستند نیز می‌توانند باعث فشار بر روی الیاف‌های عصبی کف پا شوند. برای مثال می‌توان به اسکی، اسکیت روی یخ، صخره نوردی و رقص باله اشاره کرد.
- بدشکلی‌های موجود در آناتومی کف پا: انگشت چکشی، پینه، قوس زیاد کف پا و یا صافی کف پا همگی به عنوان مشکلات ساختاری پا در نظر گرفته می‌شوند. این عارضه‌ها می‌توانند شکل کف پا را تغییر داده و فشار زیادی بر روی انگشتان و سینه‌ی پا وارد کنند.
- آسیب فیزیکی: شکستگی و دیگر آسیب‌های وارد شده به کف پا می‌توانند باعث آسیب‌های ساختاری و فشار بر روی الیاف عصبی شوند که نهایتاً منجر به نورومای مورتون خواهد شد.
در اکثر موارد بیش از یک عامل خطر وجود دارد که باعث تشدید عارضه و علائم آن خواهد شد. همچنین وجود چند عامل خطر نیازمند یک برنامه‌ی درمانی پیچیده‌تر خواهد بود. با این وجود اکثر افراد می‌توانند با استفاده از روش‌های درمانی مناسب از علائم دردناک و ناراحت کننده‌ی نورومای مورتون رهایی پیدا کنند.
علائم نورومای مورتون
نورومای مورتون علائم ظاهری و خارجی نداشته و در عوض به شکل درد و احساس ناراحتی در سینه و انگشتان پا بروز پیدا می‌کند. ازجمله علائم این عارضه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- احساس درد تیر کشنده و شدید در سینه‌ی پا
- احساس سوزش در سینه‌ی پا که ممکن است به انگشتان پا نیز منتشر شود
- احساس ایستادن بر روی یک قلوه سنگ
- سوزش، بی حسی و سوزن سوزن شدن انگشتان پا
مهم است که در صورت باقی ماندن این علائم به پزشک خود مراجعه کنید.
درمان مورتون نوروما
طیف وسیعی از روش‌های درمانی برای مورتون نوروما وجود دارند. می‌توان این روش‌ها را در ۲ گروه طبقه بندی کرد. گروه اول روش‌های درمانی محافظه کارانه و گروه دوم روش‌های درمانی تهاجمی خواهند بود.
فیزیوتراپی یکی از روش‌های محافظه کارانه بوده که گزینه‌های مختلفی را در اختیار بیمار قرار می‌دهد. هدف از انجام این روش‌های درمانی، تسکین درد مورتون نوروما بدون رفتن به زیر تیغ جراحی خواهد بود.
فیزیوتراپی
فیزیوتراپی نقشی اساسی در درمان نورومای مورتون ایفا می‌کند. برای این کار ابتدا مکانیک پا و الگوی راه رفتن فرد بررسی میشود تا بتوان علت اصلی بروز مورتون نوروما را تشخیص داد. درد ناشی از مورتون نوروما معمولاً باعث راه رفتن بیمار با الگویی خاص خواهد شد. این الگو به منظور کاهش فشار از روی سینه‌ی پا و پیشگیری از تشدید درد به کار گرفته میشود. در صورتی که این الگوی غلط برای مدت زمان طولانی مورد استفاده قرار بگیرد می‌تواند منجر به مشکلاتی از جمله آرتروز و کمر درد شود. اصلاح الگوی راه رفتن که توسط فیزیوتراپیست انجام میشود می‌تواند به بازیابی مکانیک طبیعی بدن و تعادل آن کمک کند.
در موارد زیر باید انجام فیزیوتراپی برای مورتون نوروما را در نظر گرفت:
- در مراحل اولیه‌ی مورتون نوروما. استفاده از فیزیوتراپی به همراه وسایل طبی و داروهای مسکن بدون نسخه می‌تواند قدمی مناسب برای درمان مراحل اولیه‌ی مورتون نوروما باشد. مراحل اولیه‌ی این عارضه به صورت درد متناوب خواهد بود که با پوشیدن برخی از کفش‌ها تشدید میشود.
- پس از عمل خارج کردن مورتون نوروما. جراحی‌های مختلفی برای درمان مورتون نوروما توسط پزشکان انجام میشود. پس از انجام جراحی باید به منظور تقویت عضلات و اصلاح الگوی راه رفتن که ممکن است در اثر عارضه دچار مشکل شده باشد اقدام کنید. این کار با کمک فیزیوتراپی و وسایل طبی انجام میشود. در صورت نادیده گرفتن این مشکل ممکن است عارضه‌های دیگری مثل کمر درد، آرتروز و غیره شما را درگیر کنند.
فیزیوتراپی و دیگر روش‌های درمان کلی نگر برای درمان طولانی مدت مورتون نوروما ارزشمند خواهند بود. در واقع افرادی که از روش‌های درمانی دیگر نیز استفاده می‌کنند باید فیزیوتراپی را برای تسریع روند بهبودی خود و کمک به توانبخشی در نظر بگیرند. مراجعه به یک فیزیوتراپیست با تجربه در زمینه‌ی مورتون نوروما نیز اهمیت زیادی خواهد داشت.
تعویض کفش
این اولین قدم در جهت تسکین درد خواهد بود. اگر از کفش‌های نامناسب مثل کفش‌های پاشنه بلند و یا کفش‌های تنگ و باریک استفاده می‌کرده‌اید باید آن‌ها را دور انداخته و از کفش‌های راحت استفاده کنید. این حرکت به تنهایی باعث تسکین چشم گیر علائم عارضه خواهد شد.
بالا نگه داشتن سر استخوان‌های متاتارس
این کار به منظور تغییر در آرایش استخوان‌های متاتارس انجام میشود. برای این کار یک پد مخصوص در زیر سینه‌ی پا نصب میشود که سر استخوان‌های متاتارس را بالاتر نگه داشته و فشار وارد شده بر روی اعصاب زیر آن‌ها را کاهش می‌دهد.
معمولاً زمانی که پدهای متاتارس را خریداری می‌کنید دستورالعمل استفاده از آن‌ها نیز در بسته بندی وجود دارد ولی شما باید بتوانید این پدها را بسته به میزان راحتی خود تنظیم کنید. می‌توانید تنظیم این پدها را با آزمون و خطا پیش ببرید تا جایی که احساس درد و ناراحتی نداشته باشید.
ماساژ عمقی بافت
برای این کار مهم است که به یک ماساژ درمانگر باتجربه مراجعه کرده و به او بگویید که به نورومای مورتون مبتلا هستید. مهم است که ماساژ درمانی شما با حداکثر دقت انجام شود تا از تشدید عارضه و فشار بر روی اعصاب آسیب دیده جلوگیری شود.
به طور ایده آل بهتر است زمانی که نورومای شما دردناک و ملتهب نیست برای ماساژ مراجعه کنید تا دچار درد نشوید. البته برای درک کامل اثرات ماساژ می‌توانید در زمان ملتهب بودن نوروما نیز برای ماساژ درمانی مراجعه کنید. در صورت انجام صحیح، درد شما پس از ماساژ درمانی برطرف خواهد شد.
برای ماساژ نورومای مورتون نباید زیاد از فشار انگشتان استفاده کرد. بلکه بهتر است تکنیک‌های ماساژ دیگری مثل کاهش فشار از روی سر استخوان‌های متاتارس مورد استفاده قرار بگیرند.
تمرینات کششی
برای این کار باید به فیزیوتراپیست مراجعه کنید تا تمرینات مناسب برای کشش پا را به شما آموزش دهد. البته می‌توانید این کار را خودتان نیز انجام دهید. مهم‌ترین جنبه‌ی انجام تمرینات کششی، انجام نوع مناسب آن خواهد بود. این تمرینات باید بتوانند سر استخوان‌های متاتارس شما را از یکدیگر باز کرده و عضلات کف پا را تقویت کنند.
در زیر به برخی از تمرینات کششی توصیه شده اشاره خواهیم کرد:
- عضله‌ی اکستنسور انگشتان پا را بکشید – در این تمرین عضله و تاندون قرار گرفته بر روی پای شما کشیده خواهند شد. برای این کار باید انگشتان پا را گرفته و تا حد امکان آن‌ها را به سمت پاشنه‌ی پا فشار دهید. می‌توانید این تمرین را در حالت نشسته و با استفاده از دستان خود و یا در حالت ایستاده انجام دهید. هدف از انجام این تمرین، فشار دادن پد چربی زیر پا به موقعیت طبیعی آن و ضربه گیری بیشتر برای اعصاب کف پا خواهد بود.
- از جدا کننده‌ی انگشتان استفاده کنید – می‌توانید وسیله‌ی جدا کننده‌ی انگشتان پا را خریداری کرده و در زمان استراحت از آن استفاده کنید. هدف از انجام این کار باز گرداندن انگشتان پا به موقعیت طبیعی خود خواهد بود. جدا کننده‌ی انگشتان می‌تواند فشار موجود در بین انگشتان پا را کاهش داده و فشار وارد شده بر روی نوروما را برطرف کند. می‌توانید روزانه به مدت ۲۰ تا ۳۰ دقیقه از این وسیله استفاده کنید. این کار حالت انگشتان پای شما را اصلاح کرده و به طرز چشم گیری باعث کاهش علائم عارضه میشود.
- به طور منظم فاسیای پلانتار و عضلات ساق پای خود را بکشید – می‌توانید این تمرینات را به حالت نشسته یا ایستاده و در هر حالتی که راحت‌تر هستید انجام دهید. هدف کلی انجام این تمرینات تقویت عضلات کف پا و افزایش پایداری آن خواهد بود.
کرایوتراپی برای مورتون نوروما
کرایوتراپی روشی است که در طی آن دمای عصب آسیب دیده را به شدت کاهش می‌دهند تا این عصب به طور دائم از بین برود. نوع مقابل این روش درمانی، افزایش دمای عصب به منظور از بین بردن آن خواهد بود. پزشکان با استفاده از سونوگرافی می‌توانند عمل کرایوتراپی را به دقت بسیار بالایی انجام داده و نوروما را از بین ببرند.
رادیوفرکوئنسی برای از بین بردن مورتون نوروما
این روش در مقابل کرایوتراپی قرار می‌گیرد. در روش رادیوفرکوئنسی به جای دمای پایین از دمای بالا استفاده میشود. رادیوفرکوئنسی روشی رایج برای از بین بردن نورومای مورتون در افراد مبتلا به درد مزمن خواهد بود. در این روش عصب آسیب دیده با استفاده از دمای بالا از بین برده میشود. در مورتون نوروما می‌توان از رادیوفرکوئنسی با راهنمای سونوگرافی استفاده کرده و عصب آسیب دیده را با دقت بسیار بالا تا دمای ۹۰ درجه‌ی سانتیگراد حرارت داده و آن را از بین برد.
عمل جراحی
روش‌های درمانی محافظه کارانه برای همه‌ی افراد کارایی ندارند. در این موارد ممکن است انجام عمل جراحی به بیمار توصیه شود. در عمل جراحی می‌توان بافت های اطراف عصب را برداشت تا فضای بیشتری برای عصب وجود داشته باشد. بدین ترتیب فشار وارد شده بر روی عصب کاهش خواهد یافت. همچنین ممکن است از عمل جراحی برای برداشتن بخشی از عصب نیز استفاده شود.
