اختلال سندروم تونل کارپال زمانی به وجود می‌‌آید که عصب میانی که از مچ دست عبور میکند فشرده شود یا تحت فشار قرار بگیرد. این اختلال زمانی به وجود می‌‌آید که تونل کارپال درون مچ دست ملتهب گردد عصب میانی وظیفه کنترل برخی از عضلات را برعهده دارد که در حرکت کردن انگشت شست و ارسال پیام‌های عصبی به مغز در خصوص حس‌هایی که در انگشت شست و سایر انگشتان وجود دارد، به ایفای نقش می‌پردازد. هنگامی که این عصب فشرده میشود دست درگیر شده دچار بی حسی، درد و سوزن سوزن شدن خواهد شد. زنان بیشتر از مردان دچار سندروم تونل کارپال می‌شوند. این اختلال افراد مختلف در سنین متفاوت را درگیر میکند اما در افرادی که ۵۰ سال به بالا سن دارند شیوع بیشتری دارد.
علل بروز سندروم تونل کارپال چیست؟
عصب میانی دست نسبت به فشار حساسیت بسیار زیادی دارد و نمی‌‌توان به طور دقیق علت بروز اختلال سندروم تونل کارپال را توضیح داد. برخی از مواردی که باعث میشود ریسک بروز سندروم تونل کارپال در شما افزایش پیدا کند به شرح زیر می‌باشند:
- بروز هر نوع آرتریت در مچ دست به ویژه اگر در مفصل موج یا تاندونی که از تونل کارپال عبور میکند هر گونه تورمی به وجود آمده باشد.
- تغییرات هورمونی از قبیل تغییر در دوران بارداری گاهی اوقات میتواند بر روی بافت‌های همبند تاثیر بگذارد و به عصب فشار وارد کند. گاهی اوقات تولید نکردن هورمون‌های مورد نیاز توسط غده تیروئید باعث بروز این اختلال میشود. به عدم تولید هورمون توسط غده تیروئید، کم کاری تیروئید یا هیپوتیروئیدیسم گفته میشود.
- دیابت
- شکستگی مچ دست
- فاکتورهای ژنتیکی
- چاقی
- انجام دادن کارهایی که فشار زیادی به مچ دست وارد میکند.
- استفاده از ابزارهای لرزشی
- گاهی اوقات مصرف برخی از داروها میتواند باعث بروز این اختلال شود. داروهایی که برای درمان سرطان سینه مورد استفاده قرار می‌گیرند نیز در این اختلال نقش دارند.
علائم و نشانه‌های سندروم تونل کارپال چیست؟
سندروم تونل کارپال باعث بروز احساس سوزش و سوزن سوزن شدن، بی حسی و گاهی اوقات درد در دست می‌شوند. گاهی اوقات این علائم در ساعد یا قسمت فوقانی آن احساس می‌شوند. این اختلال به آرامی و طی مدت چند هفته خود را نشان می‌دهد. معمولاً شما این اختلال را در انگشت شست، انگشت میانی و انگشت اشاره بیشتر احساس می‌کنید اما گاهی اوقات همه نقاط دست را درگیر میکند. حتی ممکن است درد از بازو تا شانه یا گردن شما ادامه داشته باشد. سندروم تونل کارپال میتواند یک یا هر دو دست را درگیر نماید. علائم و نشانه‌های سندروم تونل کارپال در هنگام شب بدتر می‌شوند و می‌توانند باعث اختلال در روند خواب شما شود اما ممکن است شما صبح بعد از بیدار شدن از خواب نیز درد را احساس کنید. آویزان کردن دست از تخت یا تکان دادن آن در اطراف اغلب در کاهش درد و احساس سوزن سوزن شدن مفید خواهد بود. این احتمال وجود دارد که شما در طول روز هیچ گونه مشکلی نداشته باشید اما انجام دادن برخی کارها از قبیل نوشتن، تایپ کردن یا انجام امور منزل میتواند باعث بروز علائم و نشانه‌های شما شوند. با این حال اگر عصب میانی دست به شدت فشرده شده باشد شما علائم و نشانه‌های سندروم تونل کارپال را در طول روز نیز احساس خواهید کرد و دچار ضعف در انگشتان یک یا هر دو دست خود خواهید شد. ممکن است اشیایی که در دست شما قرار دارد روی زمین بیفتد و انجام دادن کارهایی که باید توسط حرکات انگشت دست انجام شود از قبیل نوشتن یا تایپ کردن برای شما بسیار دشوار باشد.
سندروم تونل کارپال چگونه تشخیص داده میشود؟
معاینه مچ دست
هنگامی که شما به پزشک مراجعه می‌کنید پزشک درباره علائم و نشانه‌هایی که دارید سوال می‌پرسد سپس مچ دست شما را معاینه میکند تا میزان پیشرفت این اختلال را ارزیابی نماید. در صورتی که مچ دست به علت آرتریت یا تورم تاندون، ورم داشته باشد این وضعیت باعث به وجود آمدن علائم و نشانه‌های شما خواهد شد. اگر مدتی است که شما دچار این اختلال هستید به احتمال زیاد با علائم و نشانه‌های تحلیل رفتن عضله در قسمت قاعده انگشت شست خود مواجه هستید. در صورتی که مشکل شما حاد باشد انگشت شست، انگشت اشاره و انگشت میانی حس ندارند و هنگام لمس کردن دست شما یا فرو کردن سوزن در پوست دست، شما چیزی را احساس نمی‌کنید. پزشک به عصب میانی در قسمت کف دست و مچ ضربه می‌زند یا ممکن است از شما بخواهد کف دست خود را به سمت ساعد خم کنید و حدود یک ساعت در همان حالت بماند. این آزمایشات به تشخیص سندروم تونل کارپال کمک می‌کنند اما خیلی معتبر نیستند به همین دلیل شما به تست‌های دیگری نیاز خواهید داشت که در بخش زیر به توصیف آنها می‌پردازیم.
سایر تست‌های درخواستی
گاهی اوقات سندروم تونل کارپال با سایر اختلالات از قبیل فشار بر اعصاب ناحیه گردن ناشی از بروز مشکلات مربوط به دیسک یا آرتریت اشتباه گرفته میشود زیرا میتواند علائم و نشانه‌هایی مشابه سندروم تونل کارپال را به وجود بیاورد. از تست هدایت عصبی برای بررسی میزان و شدت فشردگی عصب استفاده میشود. میتوان به شیوه‌های مختلف این تست‌ها را انجام داد اما رایج ترین روش برای انجام آن بررسی میزان واکنش عصب است. در این روش پزشک یک جریان الکتریکی خفیف را به یکی از انگشتان شما ارسال میکند تا واکنش عصب را ارزیابی نماید. سپس الکترودها را روی پوست انگشتان دست و مچ دست شما قرار می‌دهد و به بررسی سرعت واکنش عصب نسبت به جریان الکتریکی خواهد پرداخت. این نوع تست شدت علائم و نشانه‌های شما را بررسی نمی‌کند اما میزان و وسعت آسیب دیدگی عصب را نشان خواهد داد. در شرایطی که عصب آسیب دیده است سرعت ارسال پیام‌های عصبی بین مچ و انگشتان دست کندتر از حالت عادی است. گاهی اوقات از اسکن التراسوند برای تشخیص این اختلال استفاده میشود زیرا عصب قبل از ورود به تونل کارپال متورم میشود و این پدیده در اسکن مشخص است. در اسکن التراسوند پزشک میتواند برخی از علل بروز سندروم تونل کارپال از قبیل تورم در تاندون یا مفصل را مشاهده کند.
چه روش‌هایی برای درمان سندروم تونل کارپال وجود دارد؟
روش‌های متعددی برای درمان سندروم تونل کارپال وجود دارد اما همه آنها برای همه افراد سودمند نیستند. در همه موارد این اختلال باعث بروز مشکل دائمی یا طولانی مدت در دست نمی‌شود و در برخی از افراد این اختلال بدون اقدامات پزشکی درمان میشود. اگر این اختلال یک دلیل خاص داشته باشد از قبیل کم کاری تیروئید و آرتریت، با درمان این مشکلات علائم و نشانه‌های شما بهبود پیدا خواهد کرد. پزشک با شما درباره روش‌های درمانی مختلفی صحبت میکند و به شما کمک خواهد کرد درباره انتخاب بهترین روش برای درمان سندروم تونل کارپال تصمیم گیری کنید. اگر این مشکل شدید باشد شما دچار ضعف در عضلات دست خود خواهید شد و در این حالت نیاز به درمان فوری خواهید داشت معمولاً انجام عمل جراحی پیشنهاد خواهد شد.
استفاده از اسپلینت
معمولاً استفاده از اسپلینت برای استراحت کردن دست میتواند در درمان مشکل شما مفید باشد به ویژه اگر علائم و نشانه‌های شما در هنگام شب بدتر میشود. استفاده از یک نوع اسپلینت که از مچ دست شما محافظت میکند و مقداری کف دست را به عقب می‌کشد میتواند در مواردی که انجام دادن برخی فعالیت‌های خاص باعث بروز علائم و نشانه‌های شما شده است مفید باشد. متخصص کاردرمانی و فیزیوتراپی می‌توانند با شما در خصوص انواع مختلف اسپلینت صحبت کنند. برخی از پزشکان انجام دادن تمرینات ورزشی مخصوص مچ دست را برای جلوگیری از گیر افتادن عصب میانی توسط تاندون‌های مجاور پیشنهاد می‌کنند.
مصرف برخی داروها
در اکثر موارد تزریق استروئید میتواند در بهبود این اختلال مفید باشد اگرچه تاثیر گذاری آن به چند هفته یا چند ماه محدود است. در این روش پزشک مقدار کمی از استروئید را به درون تونل کارپال تزریق میکند تا از میزان تورم این ناحیه کاسته شود. تزریق استروئید درون مفصل مچ دست میتواند بسیار کمک کننده باشد. ممکن است شما در هنگام تزریق استروئید کمی دچار درد شوید اما در مواردی که شما دچار آرتریت مچ دست هستید به سرعت علائم و نشانه‌های شما بهبود خواهد یافت. در صورتی که تزریق استروئید سودمند باشد اما دوباره علائم و نشانه‌های شما عود کند پزشک مجدداً به تزریق استروئید خواهد پرداخت. تزریق مکرر استروئید میتواند از میزان اثرگذاری آن بکاهد یا باعث تغییرات پوستی شود که ممکن است هرگز پوست به حالت اول خود بر نگردد.
چگونه فیزیوتراپی به درمان سندروم تونل کارپال کمک میکند؟
متخصص فیزیوتراپی پس از انجام ارزیابی‌های اولیه و بر اساس شرایط شما برنامه درمان را طراحی خواهد کرد. اگر پزشک به این نتیجه برسد که شما در مرحله اول ابتلا به سندروم تونل کارپال قرار دارید در مرحله اول اقدامات مراقبت کننده را توصیه خواهد کرد. درمان با فیزیوتراپی میتواند در کاهش علائم و نشانه‌های شما مفید باشد به نحوی که بتوانید به انجام فعالیت‌های روزمره خود بپردازید. در جلسه اول ملاقات با متخصص فیزیوتراپی باید آماده باشید تا علائم و نشانه‌هایی که دارید را با جزئیات بیشتر توصیف کنید و به عواملی که باعث بدتر شدن علائم شما میشود اشاره کنید. برنامه درمان شما بر اساس عواملی که در بروز سندروم تونل کارپال نقش دارند می‌توانند به شرح زیر باشند:
- بازآموزی مچ دست
- تغییر دادن حالت مچ از قبیل اجتناب از خم کردن مچ به مدت طولانی در یک حالت به خصوص
- حفظ حالت مناسب گردن و قسمت بالای کمر و اجتناب از خم کردن سر به سمت جلو یا قوز کردن
- با احتیاط استفاده کردن از وسایل و ابزار آلات تیز در صورت از دست دادن حس دست و انگشتان
- انجام دادن حرکات کششی در هنگام انجام امور روزمره یا کاری
- انجام دادن تمرینات ورزشی برای افزایش تقویت عضلات دست، انگشتان و ساعد و در برخی موارد تقویت عضلات کمر
- استفاده از کمپرس سرد و گرم برای تسکین درد
- استفاده از اسپلینت مخصوص شب برای کاهش درد
- ارزیابی محیط کار، به عنوان مثال اگر شما پشت میز می‌نشینند و از کامپیوتر استفاده می‌کنید باید کیبورد در یک فاصله مناسب قرار داشته باشد تا از خم شدن مچ دست جلوگیری گردد.
- افزایش سایز ابزار آلات و وسایل با افزایش مواد بیشتر به آنها به منظور سهولت در دست گرفتن آنها
- پوشیدن دستکش ضد ویبره برای استفاده از ابزار آلات لرزشی در محل کار
متخصص فیزیوتراپی همچنین به بررسی محیط کار و فعالیت‌های تفریحی شما می‌پردازد و پیشنهاداتی از قبیل استفاده از دستکش برای گرم نگه داشتن دست و مچ و محدود کردن آن دسته از فعالیت‌های ورزشی که باعث بدتر شدن سندروم تونل کارپال میشود از قبیل ورزش‌هایی که با راکت انجام می‌گردد را ارائه خواهد داد تا علایم و نشانه‌های شما بهبود پیدا کند. هدف از انجام جلسات فیزیوتراپی کاهش علایم و نشانه‌های شما بدون نیاز به عمل جراحی از تا بتوانید تا حد امکان فعالیت داشته باشید و به انجام امور کاری و امور منزل و فعالیت‌های تفریحی خود بپردازید.
انجام عمل جراحی
انجام عمل جراحی در درصد کمی از افرادی که دچار سندروم تونل کارپال هستند درخواست میشود. در صورتی که بیمار بخش زیادی از حس انگشتان خود را از دست داده باشد یا نتواند عضلات خود که عصب میانی از آنها عبور کرده است را منقبض نماید در این شرایط انجام عمل جراحی ضروری خواهد بود. پس از انجام عمل جراحی ممکن است بیمار به روش‌های درمانی دیگری از قبیل کنترل بافت اسکار و تمرینات فیزیوتراپی مخصوص برای رفع بی حسی دست و انگشتان خود نیاز داشته باشد.
فیزیوتراپی پس از عمل جراحی
در صورتی که پزشک پس از انجام ارزیابی‌های اولیه به این نتیجه رسید که به سندروم تونل کارپال چه شرایط بدی رسیده است یا علایم و نشانه‌های شما از بین رفته ممکن است متخصص فیزیوتراپی شما را به جراح ارجاع دهد. در صورت لزوم عمل جراحی به منظور آزاد سازی آن دسته از بافت‌هایی انجام میشود که به عصب میانی فشار وارد کرده است. پس از جراحی انجام دادن جلسات فیزیوتراپی اهمیت بسیار زیادی دارد زیرا به تقویت مچ دست و اصلاحاتی که باعث بروز علایم و نشانه‌های این اختلال شده است کمک زیادی میکند. برنامه فیزیوتراپی شما میتواند به شرح زیر باشد:
- انجام دادن برخی تمرینات خاص برای تقویت عضلات مچ و دست و بهبود عملکرد آنها
- انجام دادن حرکات کششی برای بهبود توانایی حرکتی انگشتان و مچ دست و بهبود عملکرد آنها
- کنترل بافت اسکار برای حفظ انعطاف پذیری پوست و جلوگیری از بد شکل شدن آن
- یادگیری حالات صحیح مچ دست برای جلوگیری از فشردگی تونل کارپال در هنگام انجام فعالیت‌های روزمره یا فعالیت‌های تفریحی
- بررسی محیط کار و بهینه سازی شرایط آن برای جلوگیری از فشردگی تونل کارپال
آیا میتوان از بروز این اختلال یا آسیب دیدگی عصب جلوگیری کرد؟
در حال حاضر هیچ گونه روش ثابت شده برای جلوگیری از بروز سندروم تونل کارپال وجود ندارد اما میتوان به کمک برخی روش‌ها از میزان فشاری که به دست و مچ وارد میشود کم کرد. از آنجایی که عوامل متعددی در بروز سندروم تونل کارپال نقش دارند ممکن است فقط توجه کردن به یک جنبه نتواند اثرگذاری چندانی داشته باشد. روش‌های زیر می‌توانند در کاهش فشار از روی مچ و دست بسیار موثر باشند:
- اکثر افراد در هنگام انجام امور کاری و روزمره خود بیش از اندازه لازم از انرژی و قدرت خود استفاده می‌کنند. باید از فشار آوردن به عضلات دست خود اجتناب کنید تا خسته نشوند. اگر شما به واسطه شغلی که دارید به مدت طولانی مشغول نوشتن هستید از یک مداد بزرگتر و ابزارهای مخصوص نوشتن که نرم هستند استفاده کنید.
- به صورت منظم استراحت کنید. هنگامی که مشغول انجام دادن فعالیت‌هایی هستید که با حرکات تکراری همراه هستند هر چند دقیقه یک بار با انجام دادن حرکات کششی به دست خود استراحت بدهید. در صورت امکان از دست دیگر خود برای انجام دادن برخی از کارها استفاده کنید.
- از خم کردن دست خود اجتناب کنید و آن را در حالت خنثی یا صاف قرار دهید. این امر به این معنا است که نباید مچ دست شما به سمت بالا یا پایین خم شود.
- می‌توانید از یک متخصص فیزیوتراپی بخواهید محل کار شما را بررسی کند تا در صورت لزوم ارتفاع میز کار شما تنظیم شود و بدن شما در حالت مناسب قرار بگیرد. برخی از اقدامات اصلاحی ساده می‌توانند از تحت فشار قرار گرفتن مچ دست جلوگیری کنند.
- حالت بدن خود را بهبود ببخشید. اطمینان حاصل کنید که در هنگام انجام فعالیت‌های کاری بدن شما در حالت مناسبی قرار دارد. چه باور کنید و چه باورتان شود حفظ حالت صحیح گردن، کمر و شانه‌ها میتواند از وارد شدن فشار بیش از حد به مچ و نامناسب بودن حالت دست و مچ جلوگیری کند.
- از کمپرس گرم استفاده کنید. اگر شما در محیط سرد کار می‌کنید احتمال آن که دچار گرفتگی و درد دست شوید بسیار زیاد است. اگر نمی‌توانید دمای هوا را کنترل کنید حتماً از دستکش مناسب استفاده کنید تا مچ و دست شما گرم شود.
- توجه کردن به سطح عمومی سلامت یکی از فاکتورهای بسیار مهمی است که میتواند در پیشگیری از بروز سندروم تونل کارپال نقش داشته باشد. حفظ تناسب اندام و جلوگیری از افزایش وزن میتواند در کنترل برخی از بیماری‌ها و اختلالاتی که در شروع سندروم تونل کارپال نقش دارند موثر باشد.
