اگر شما در مفصل شانه، احساس درد یا خشک‌شدگی دارید ممکن است به بیماری کپسولیت چسبنده که به آن شانه یخ‌زده نیز گفته می‌شود مبتلا شده باشید. کپسولیت چسبنده زمانی ایجاد می‌شود که بافت همبند روی استخوان‌های شانه، رباط‌ها و تاندون‌ها خشک و ضخیم شوند. در مورد علت ابتلا به این بیماری در برخی افراد هنوز اجماعی وجود ندارد اما یخ‌زدگی شانه بیشتر در بین افراد مبتلا به دیابت یا افرادی که پس از شکستگی یا انجام عمل‌های جراحی، شانه آنها ثابت و بی‌تحرک مانده است اتفاق می‌افتد.
چرا شانه آسیب‌پذیر است؟
احتمالاً تاکنون به نقش بسیار مهم و شگفت‌انگیز شانه‌های خود در انجام امور روزمره فکر نمی‌کرده‌اید. اما این ویژگی منحصر به فرد می‌تواند یکی از عوامل ابتلا به کپسولیت چسبنده باشد. شانه محل تلاقی استخوان ترقوه (کلاویکل)، تیغه شانه (اسکاپولا) و استخوان بالای بازو (هیومرس) است. شانه دارای یک مفصل گوی-سوکتی است که درون کپسول مفصل قرار دارد و اطراف آن را مایع سینوویال و کیسه‌های پر از مایع به نام بورسا فرا گرفته‌اند. این مایع‌ها وظیفه روان کاری و جذب ضربه را در مفصل بر عهده دارند. بافت‌های نرم اطراف شانه به آسیب قابل توجهی از جمله کپسولیت چسبنده در معرض قرار هستند که می‌تواند به علت آسیب‌دیدگی متعدد به وجود آید.
مراحل یخ‌زدگی شانه
زمانی که کپسولیت چسبنده یا شانه یخ‌زده اتفاق می‌افتد، معمولاً با آسیب‌دیدگی شانه که ممکن است دلیل آن جراحت یا التهاب باشد شروع می‌شود. این بیماری معمولاً با درد همراه است و به همین دلیل، حرکت دادن مفصل دشوارتر می‌شود.
اگر مفصل برای مدتی بدون حرکت باقی بماند، کپسول مفصل ضخیم و خشک شده و در نتیجه حرکت دادن بازو با دشواری بیشتری انجام خواهد شد. اگر این بیماری تا چندین ماه تحت درمان قرار نگیرد، بافت‌های اسکاری ممکن است در داخل مفصل شکل گرفته و باعث اختلال در حرکات بازو شوند.
به طور عمومی، چند ماه طول می‌کشد تا ابتلا به شانه یخ‌زده، خود را نشان دهد. معمولاً چرخه عمر عارضه شانه یخ‌زدگی شامل سه مرحله می‌شود:
- مرحله یخ‌زدگی اولیه – حرکات قسمت بالای بازو دردناک بوده و توانایی‌های حرکتی شانه کاهش می‌یابد.
- مرحله یخ‌زدگی – درد ممکن است به مرور برطرف شود اما شانه‌های شما خیلی خشک خواهد بود. ممکن است شما قادر به حرکت دادن قسمت بالای بازوی خود نباشید.
- مرحله بهبودی و رفع یخ‌زدگی – در این مرحله درد شانه کاهش یافته و دامنه حرکتی آن نیز بیشتر می‌شود. برخی بیماران ممکن است بدون نیاز به مداخلات پزشکی به این مرحله برسند در حالی که برخی دیگر ممکن است به اقدامات درمانی نظیر فیزیوتراپی نیاز داشته باشند.
عواملی که احتمال ابتلا به شانه یخ‌زده را افزایش می‌دهند
شانه یخ‌زده بیشتر در بین افرادی که فعالیت‌های فیزیکی آنها پس از آسیب‌دیدگی یا انجام عمل‌های جراحی شانه کمتر است دیده می‌شود. دست این افراد غالباً به مدت طولانی در اسپیلینت است که باعث محدود شدن استفاده از شانه می‌شود. در برخی موارد معدود نیز ممکن است این بیماری در بین افراد مبتلا به دیابت، افسردگی و پارکینسون دیده شود.
نشانه‌ها
شایع‌ترین علائم ابتلا به شانه یخ‌زده عبارتند از:
- درد که غالباً در هنگام شب تشدید می‌شود.
- کاهش شدید دامنه حرکتی شانه
- خشک‌شدگی شانه و ناتوانی در بلند کردن بازو و دست
تشخیص ابتلا به شانه یخ‌زده
در صورت مراجعه به پزشک برای تشخیص ابتلا به بیماری‌های شانه، وی ابتدا دامنه حرکتی شانه‌های شما را مورد ارزیابی قرار داده و علائم درد را در هنگام حرکت دادن شانه بررسی می‌کند. همچنین ممکن است وی برای رد احتمال ابتلا به بیماری‌هایی نظیر پارگی روتاتور کاف، دررفتگی مفصل، استئوآرتریت یا شکستگی استخوان از شما بخواهد که از شانه‌های خود به وسیله اشعه ایکس یا به روش ام آر آی عکس‌برداری کنید.
اقدامات درمانی برای شانه یخ‌زده
معمولاً گفته می‌شود که هدف از درمان بیماری شانه یخ‌زده، تسکین درد و بازیابی دامنه حرکتی در مفصل شانه است. تقریباً همیشه اساس و پایه درمان شانه یخ‌زده، انجام تمرینات ورزشی است که باعث شل شدن مفصل سخت شده می‌شوند.
در صورتی که احتمال می‌دهید به عارضه شانه یخ‌زده مبتلا شده باشید باید به یک پزشکی مراجعه کنید که بتواند مناسب‌ترین برنامه درمانی را از میان اقدامات درمانی زیر برای شما تجویز نماید:
داورهای مسکن
در بیشتر موارد ابتلا به شانه یخ‌زده، پزشک مصرف داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی نظیر ایبوپروفن یا آسپیرین را به منظور تسکین درد و کاهش التهاب برای شما تجویز می‌نماید. اگر علائم شما شدید باشند ممکن است پزشک داروهای مسکن قوی‌تر یا داروهای ضدالتهابی را برای شما تجویز کند.
درمان‌های فیزیکی
کاملاً واضح و ضروری است که بیمار مبتلا به شانه یخ‌زده شدید باید در برنامه‌های سنگین فیزیوتراپی شرکت کند. ابتدا، پزشک به کمک دست، دامنه حرکتی مفصل شانه را بررسی کرده و بافت‌های اسکاری یا خشک شده را نرم و شل می‌کند. سپس برخی حرکات کششی را برای کمک به شل شدن مفصل به شما آموزش می‌دهد که در نهایت به تمرینات تقویتی ختم می‌شود. زمانی که شما در انجام این حرکات ورزشی مهارت پیدا کردید می‌توانید آنها را خودتان به تنهایی در منزل انجام دهید و فقط گاهی به درمانگر خود مراجعه کنید.
تزریق آستروئید
برای بیمارانی که مفصل آنها دچار درد و التهاب بسیار شدید است ممکن است استفاده از کورتیکواستروئیدها ضرورت پیدا کند. غالباً استروئیدها در مراحل اولیه ابتلا به این بیماری و به منظور شل کردن مفصل تزریق می‌شوند. دوام اثر تسکین دهندگی استروئیدها و افزایش دامنه حرکتی شانه ممکن است بین 3 تا 6 ماه باقی بماند.
برداشتن فشار از روی مفصل
اگر بافت مفصل شما به شدت دچار خشک‌شدگی شده باشد ممکن است پزشک به منظور کشیدن بافت نرم و افزایش انعطاف‌پذیری آن به طور مستقیم در مفصل مورد نظر آب تزریق کند.
دستکاری مفصل به روش جراحی
در موارد شدید ابتلا به شانه یخ‌زده که درمان‌های اولیه و محافظه‌کارانه مؤثر واقع نمی‌شوند ممکن است بیمار تحت بیهوشی تحت درمان قرار گیرد. پس از بیهوشی، پزشک بافت خشک‌شده را با دست کشیده یا پاره می‌کند. پس از انجام این فرایند، دامنه حرکتی شانه افزایش یافته و درد آن تسکین می‌یابد.
رهاسازی کپسول
اگر اقدامات درمانی در بافت کپسول مفصل مؤثر واقع نشوند ممکن است برش بافت نرم شانه ضرورت پیدا کند. معمولاً این فرایند به صورت آرتروسکوپی انجام می‌شود که در آن یک شکاف بسیار کوچک در شانه ایجاد شده و با یک ابزار برش جراحی بسیار نازک، برش انجام می‌شود. پس از انجام عمل کم تهاجمی آرتروسکوپی شانه، بافت‌های اسکاری جزئی روی پوست باقی مانده و طول دوره بهبودی پس از آن نیز بسیار کوتاه خواهد بود.
تمرین‌های ورزشی
تمرین‌های کششی معمولاً اساس و شالوده درمان شانه یخ‌زده است.
با افزایش دامنه حرکتی، تمرینات تقویتی مربوط به روتاتور کاف نیز به برنامه تمرینی بیمار افزوده می‌شود. قبل از انجام تمرینات تقویتی باید شانه‌های خود را گرم کنید و تمرینات کششی را انجام دهید.
همیشه قبل از انجام تمرینات، شانه‌های خود را گرم کنید. بهترین روش برای گرم کردن شانه این است که 10 تا 15 دقیقه با آب گرم دوش بگیرید یا استحمام کنید. همچنین شما می‌توانید از پدهای گرمایی مرطوب یا حوله مرطوبی که آن را در مایکرویو گرم کرده‌اید استفاده کنید اما ممکن است تأثیر این کار زیاد نباشد. در هنگام انجام تمرینات زیر باید حرکات کششی را برای محل تنش انجام دهید اما این کار نباید با درد همراه باشد.
کشش پاندولی
ابتدا این تمرین را انجام دهید. شانه‌های خود را شل کنید. بایستید و کمی رو به جلو خم شوید به طوری که دستان شما آویزان باشند. دستان خود را به طور دایره‌ای (با قطر حدود 30 سانتی‌متر) بچرخانید. این حرکت را یک بار در روز و 10 مرتبه در هر جهت تکرار کنید. به مرور زمان که علائم شما بهبود می‌یابد، قطر نوسان را افزایش دهید اما هرگز فشار بیش از حد وارد نکنید. زمانی که بدن شما آماده شد، کشش را با استفاده از یک وزنه (1.5 تا 2.5 کیلوگرم) که در دست خود می‌گیرید انجام دهید.
کشش با حوله
یک طرف یک حوله یک متری را پشت سر خود انداخته و با دست مخالف، پایین آن را بگیرید. حوله را به طور عمودی نگه دارید. از دست سالم خود برای کشیدن دست آسیب دیده به سمت بالا استفاده کنید. پس از مدتی که توانایی شما افزایش یافت می‌توانید حوله را روی شانه آسیب دیده خود انداخته و این تمرین را انجام دهید. انتهای بالایی حوله را با دست آسیب دیده خود گرفته و آن را با دست سالم خود به سمت قسمت پایین کمر بکشید. این تمرین را 10 تا 20 مرتبه در روز انجام دهید.
راه رفتن انگشتان
در حالی که فاصله شما از دیوار سه‌چهارم دست است، رو به دیوار بایستید. با نوک انگشتان دست آسیب دیده خود، دیوار را در سطح مچ دست لمس کنید. آرنج خود را کمی خم کنید و به آرامی انگشتان خود را مانند عنکبوت روی دیوار حرکت دهید و دست خود را تا آنجا که راحت هستید بالا ببرید. این تمرین را باید با انگشتان خود انجام دهید نه با عضلات شانه. به آرامی دست خود را پایین بیاورید (در صورت لزوم، از دست سالم خود کمک بگیرید) و دوباره این تمرین را 10 تا 20 مرتبه در روز تکرار کنید.
کشش با دستان متقاطع
این تمرین را می‌توانید در خالت نشسته یا ایستاده انجام دهید. از دست سالم خود برای بلند کردن دست چپ از ناحیه آرنج استفاده کنید و آن را بالا برده و به صورت ضربدری روی سینه خود قرار دهید و فشار ملایمی به شانه خود وارد کنید. این کشش را به مدت 15 تا 20 ثانیه و 10 تا 20 مرتبه در روز ادامه دهید.
کشش زیر بغل
با کمک دست سالم خود، دست چپ را روی یک قفسه که هم سطح سینه شما است قرار دهید. به آرامی زانوهای خود را خم کنید و زیر بغل خود را باز کنید. زانوهای خود را کمی خم کنید، به آرامی زیر بغل خود را بکشید و سپس آن را صاف کنید. با هر مرتبه خم کردن زانو، کشش را کمی بیشتر کنید اما فشاری به شانه خود وارد نکنید. این تمرین را 10 تا 20 مرتبه در روز تکرار کنید.
چرخش به سمت خارج
یک نوار ورزشی لاستیکی را بین دستان خود قرار داده و آرنج خود را در دو طرف بدن با زاویه 90 درجه نگه دارید. قسمت پایین دست آسیب دیده خود را به مدت 5 ثانیه به اندازه 5 تا 7.5 سانتی‌متر به سمت خارج نگه دارید. این تمرین را 10 تا 15 مرتبه و یک بار در روز تکرار کنید.
چرخش به سمت داخل
نزدیک یک درب بایستید و یک طرف نوار لاستیکی را دور دسته درب قرار دهید. انتهای دیگر نوار را با دست آسیب دیده خود بگیرید و آرنج خود را در زاویه 90 درجه نگه دارید. نوار را به اندازه 5 تا 7.5 سانتی‌متر به سمت بدن خود بکشید و این حالت را 5 ثانیه حفظ کنید. این تمرین را 10 تا 15 مرتبه یک بار در روز تکرار کنید.
