نوار عصب و عضله آزمایشی است که به منظور اندازه‌گیری فعالیت الکتریکی عضلات و اعصاب انجام می‌شود. ارسال سیگنال‌های الکتریکی توسط اعصاب باعث می‌شود تا عضلات به شکل‌های مختـلفی واکنـش نشان دهند. نوار عصـب و عضـله سیـگنال‌های منتشر شده ناشی از واکنش عضلات را اندازه‌گیری می‌کند.
نوار عضله، سیگنال‌هایی که عضلات در زمان استراحت و یا در زمان فعالیت ایجاد می‌کنند را ارزیابی می‌کند. نوار عصب سرعت و کیفیت انتشار سیگنال‌های الکتریکی بدن در اعصاب را اندازه‌گیری می‌کند.
نوار عصب و عضله به تشخیص عارضه‌های مربوط به عضلات و اعصاب کمک می‌کند. امکان دارد آزمایش‌های نوار عصب و عضله به طور جداگانه انجام شوند، ولی معمولاً همراه با یکدیگر به کار می‌روند.
کاربرد نوار عصب و عضله چیست؟
نوار عضله کیفیت واکنش عضلات به سیگنال‌های عصبی را ارزیابی می‌کند. نوار عصب به تشخیص آسیب‌دیدگی یا عارضه‌های مرتبط با اعصاب کمک می‌کند. نوار عصب و عضله علت ایجاد علائم توسط اختلال عضله یا مشکل عصبی را مشخص می‌کند.
در صورت بروز علائم عارضه‌های عصبی یا عضلانی بایستی از نوار عصب و عضله استفاده شود. این علائم عبارتند از:
- ضعف عضلانی
- احساس گزگز یا بی‌حسی در دست‌ها، پاها و یا صورت
- گرفتگی عضلانی
- فلج عضلات
اقدامات مورد نیاز پیش از انجام نوار عصب و عضله
در روز انجام آزمایش نوار عصب و عضله بایستی از وعده‌های غذایی روزمره استفاده کنید و مصرف داروهای خود را ادامه دهید (مگر این که پزشک خلاف آن را توصیه کرده باشد). پیش از انجام آزمایش جهت رفع چربی روی پوست استحمام کنید. از کرم یا روغن بر روی دست‌ها و پاهای خود استفاده نکنید. پیش از انجام آزمایش دست‌ها و پاهای خود را گرم نگه دارید. در روز انجام آزمایش از لباس‌های راحت و گشاد استفاده کنید.
در صورت ابتلا به هر گونه بیماری و همچنین در صورت وجود هر یک از موارد زیر به پزشک اطلاع دهید:
- استفاده از پیس میکر (ضربان‌ساز قلب) / الکتروشوک قلبی یا هر گونه دستگاه پزشکی الکتریکی
- مصرف داروهای رقیق‌کننده خون مانند کومادین، پلاویسک، زارلتو یا الیکوییس. طبق دستور پزشک سه روز پیش از آزمایش نوار عصب و عضله از مصرف این نوع داروهای خودداری کنید.
- ابتلا به بیماری هموفیلی
نحوه انجام تست نوار عصب و عضله
نوار عضله
- بیمار بر روی تخت می‌نشیند یا دراز می‌کشد.
- پزشک پوست عضله مورد نظر را تمیز می‌کند.
- پزشک الکترود سوزنی را وارد عضله می‌کند. امکان دارد در اثر وارد شدن الکترود درد خفیفی ایجاد شود.
- زمانی که عضله در حال استراحت است، دستگاه فعالیت عضله را ضبط می‌کند.
- بیمار طبق دستور پزشک عضله خود را به آرامی و به طور پیوسته منقبض می‌کند.
- فعالیت الکتریکی عضله ضبط شده و بر روی صفحه نمایش مشاهده می‌شود.
نوار عصب
- بیمار بر روی تخت می‌نشیند یا دراز می‌کشد.
- پزشک یک یا چند الکترود را بوسیله نوار چسب به عصب یا اعصاب مورد نظر وصل می‌کند. الکترودها پالس الکتریکی خفیفی را ارسال می‌کنند.
- پزشک انواع مختلف الکترود را به عضلاتی که توسط این اعصاب کنترل می‌شوند متصل می‌کند. الکترودها واکنش به تحریک الکتریکی اعصاب را ضبط می‌کنند.
- پزشک جهت تحریک اعصاب، پالس الکتریکی را از طریق الکترودها ارسال می‌کند. از این طریق سیگنال از عصب به عضله ارسال می‌شود.
- در این حالت امکان دارد احساس سوزش خفیفی ایجاد شود.
- پزشک زمان مورد نیاز جهت واکنش عضله به سیگنال عصبی را ضبط می‌کند.
- سرعت واکنش عضله به سیگنال عصبی، سرعت هدایت عصبی نام دارد.
آزمایش نوار عصب پیش از نوار عضله انجام می‌شود.
تست نوار عضله چقدر طول می‌کشد؟
تست نوار عضله بین ۳۰ تا ۹۰ دقیقه طول می‌کشد. در بعضی از مواقع امکان دارد آزمایش بر روی اعصاب یا عضلات بیشتری انجام شود. در این صورت تست نوار عضله به زمان بیشتری نیاز دارد.
اقدامات مورد نیاز پس از آزمایش نوار عصب و عضله
پس از پایان تست، شخص می‌تواند فعالیت‌های روزمره خود را ادامه دهد. امکان دارد درد عضلانی و یا کبودی موقت در محل وارد شدن الکترودهای سوزنی در عضله ایجاد شود. استفاده از حمام آب گرم یا کمپرس گرم و مصرف داروی تایلنول به رفع درد کمک می‌کند. کبودی پس از چند روز رفع می‌شود. در صورت بروز موارد زیر بایستی به پزشک مراجعه شود:
- وجود تب
- قرمزی، ورم یا تخلیه چرک در محل وارد شدن الکترود در پوست
- بی‌حسی یا دشواری در حرکت دست یا پا
- وجود هر گونه سؤال در مورد عارضه یا نحوه درمان
عوارض نوار عصب و عضله
در اثر تست نوار عصب و عضله به ندرت امکان دارد که خونریزی و عفونت در محل وارد شدن الکترودها ایجاد شود.
زمان دریافت نتیجه حاصل از آزمون نوار عصب و عضله
چنانچه تجویز و انجام آزمون نوار عصب و عضله بر عهده یک پزشک باشد، در این صورت پس از پایان آزمایش نتایج قابل ارائه هستند. در برخی از مواقع آزمون توسط پزشک دیگری تجویز می‌شود. در چنین مواردی جزئیات کامل نتیجه ابتدا به پزشکی که آزمون را تجویز کرده است ارسال شود. دو یا سه روز پس از آزمون نوار عصب و عضله، گزارش کتبی نتیجه آزمون به طور کامل ارائه می‌شود.
ارزیابی نتیجه حاصل از نوار عصب و عضله
غیر طبیعی بودن نتایج حاصل از نوار عصب و عضله می‌تواند نشان‌دهنده وجود عارضه‌های مختلفی باشد. بسته به عضله یا عصب آسیب‌دیده، ممکن است بیمار به یکی از عارضه‌های زیر مبتلا باشد:
- سندرم تونل کارپال. در این عارضه اعصاب دست دچار آسیب‌دیدگی می‌شوند. این عارضه معمولاً خطرناک نمی‌باشد ولی می‌تواند باعث ایجاد درد شود.
- فتق دیسک. این عارضه زمانی ایجاد می‌شود که دیسک واقع در ستون فقرات دچار آسیب‌دیدگی شود. در نتیجه بر ستون فقرات فشار وارد شده و باعث ایجاد درد و بی‌حسی می‌شود.
- سندرم گلین باره. این اختلال خودایمنی باعث آسیب‌دیدگی اعصاب می‌شود و می‌تواند سبب بروز بی‌حسی، احساس گزگز و فلج شود. بیشتر افراد پس از درمان بهبود پیدا می‌کنند.
- میاستنی گراویس. این اختلال نادر باعث خستگی و ضعف عضلانی می‌شود.
- دیستروفی عضلانی. بیماری ارثی که باعث آسیب‌دیدگی شدید ساختار و عملکرد عضلانی می‌شود.
- بیماری شارکو – ماری- توث. این اختلال ارثی سبب آسیب‌دیدگی اعصاب (خصوصاً در دست‌ها و پاها) می‌شود.
- اسکلروز جانبی آمیوتروفیک (ALS). اختلال پیش‌رونده و مرگباری است که به سلول‌های عصبی در مغز و طناب نخاعی حمله می‌کند. این عارضه به همه عضلات مورد نیاز جهت حرکت، صحبت کردن، خوردن و نفس کشیدن اثر می‌گذارد.
اقدامات مورد نیاز در صورت غیرطبیعی بودن نتیجه تست نوار عصب و عضله
نتیجه حال از آزمایش نوار عصب و عضله دارای اهمیت به سزایی است و به تیم پزشکی در تعیین و طرح‌ریزی برنامه درمانی ویژه هر بیمار کمک می‌کند. جراح می‌تواند از نتیجه نوار عصب و عضله به منظور تعیین برنامه مخصوص جراحی استفاده کند.
آیا انجام آزمایش نوار عصب و عضله باعث ایجاد درد می‌شود؟
پالس‌های الکتریکی سبب ایجاد حسی شبیه به سوزش می‌شوند. وارد شدن سوزن داخل عضله نیز باعث ایجاد درد و سوزش مختصر می‌شود. پس از پایان تست عصب و عضله امکان دارد درد خفیفی در محل وارد شدن سوزن‌ها وجود داشته باشد. پزشک در زمان انجام آزمایش نوار عصب و عضله جهت نظارت بر بیمار، در کنار او حضور دارد.
