تقاضا برای وسایل پروتز، به ویژه به دلیل از دست دادن اندامهای تحتانی در حال افزایش است. افرادی که قطع عضو می‌شوند، نوعی معلولیت دائمی دارند که تنها می‌تواند با استفاده از اندامهای مصنوعی (پروتز) جبران شود. به همین ترتیب، پیشرفت در تکنولوژی پروتز برای بهبود کیفیت زندگی این افراد معلول بسیار مهم است. پروتز اندام تحتانی، یک جایگزین مصنوعی برای همه یا یکی از اندامهای پایین تنه (بیشتر پروتز پا) است. رایج‌ترین علت قطع عضو، عوارض عروقی (عمدتاً دیابت)، سرطان یا آسیب میباشد. در حالی که تجربه شخصی شما از نقص عضو منحصر به فرد است؛ بسیاری دیگر از افراد با موفقیت بر نقص عضو غلبه می‌کنند و عملکرد خود را بازیابی کرده و چشم انداز مثبتی به وجود می‌آورند.
هنگامی که پروتز اندام تحتانی استفاده میشود، لازم است بخش باقیمانده از اندام تحتانی وزن آن را حمل کند؛ اما بافت نرم آن، از لحاظ فیزیولوژیکی به فعالیت حمل وزن اضافه عادت ندارد؛ بنابراین پیشرفت در تکنولوژی پروتز اهمیت زیادی برای زندگی افراد معلول دارد. بخش باقیمانده از اندام از دست رفته باید وزن عضو مصنوعی را تحمل کند؛ در حالیکه بافت نرم آن، به لحاظ فیزیولوژیکی آمادگی تحمل وزن را ندارد.
پروتز برای ارائه به افرادی که دچار قطع عضو در اندام تحتانی می‌باشند و با وجود آن امکان انجام عملکردهای کاربردی را ندارند (به خصوص راه رفتن که بدون داشتن اندام لازم امکان پذیر نیست) استفاده می‌شوند. عمل جراحی قطع عضو، اغلب به دلیل عوارض بیماری‌های عروقی یا عصبی انجام میشود. آسیب، دومین عامل اصلی قطع عضو است. قطع عضو به دلیل وجود تومور انجام میشود یا به دلیل نقص مادرزادی میباشد که کمتر شایع است.
کلینیک تخصصی ارتوپدی فنی امید، یکی از بهترین کلینک های موجود حال حاضر برای خدمت رسانی به بیماران در زمینه انواع ارتز و پروتز اندام های تحتانی میباشد. جهت کسب اطلاعات بیشتر با شماره های زیر تماس فرمایید.
تعریف اندام تحتانی
قطع اندامهای تحتانی چند سطح دارد؛ از جمله بخشی از پا، قطع غیرمفصلی مچ پا، ترنس‌تیبیال، از زانو، ترنس‌فمورال و قطع از ناحیه کفل‌ها و شایعترین نوع آن ترنس‌تیبیال (وسط ساق پا) و ترنس‌فمورال (وسط ران) میباشد. اجزای اصلی پروتز اندامهای تحتانی، مجموعه مچ پا، شانک (ساق پا)، سوکت و سیستم تعلیق میباشد.
مجموعه مچ پا
مجموعه مچ پا، برای فراهم کردن پایه پشتیبان در حین ایستادن و پیاده روی طراحی شده است که علاوه بر آن در جذب شوک و فشار ناشی از پیاده روی، روی زمین و ناهمواری‌های آن کاربرد دارد. چهار دسته اصلی از پروتز مجموعه مچ پا شامل مفصلی، غیرمفصلی، دارای صفحات الاستیک و پاسخ دینامیکی می‌باشند. یکی از رایج‌ترین پروتزهای تجویز شده برای پا، پروتز دارای بالشتک پاشنه و مچ پای سخت (SACH) میباشد که به دلیل سادگی، هزینه کم و دوام آن تجویز میشود. با این حال ممکن است برای جامعه معلولان فعال و شرکت کنندگان در ورزش، نامناسب باشد. مجموعه‌های مفصلی، اجازه داشتن تحرک در سطح مچ پای انسان را می‌دهند. این حرکت ممکن است بسته به این‌که پروتز تک محور یا چند محور باشد، در یک یا چند سطح صورت بگیرد. این مجموعه، تحرک بیشتر به بهای استحکام کمتر را ارائه می‌کند. پای دارای صفحات آلاستیک (ارتجاعی) برای تقلید پای انسان، بدون استفاده از مفاصل مکانیکی طراحی شده است. پای پاسخ دینامیک برای پاسخگویی به نیازهای ورزشکاران مانند دویدن و پریدن طراحی شده است.
شانک (ساق پا)
شانک مطابق پای آناتومیک پایینی است و برای اتصال سوکت به مجموعه مچ پا استفاده میشود. در یک شانک اسکلت داخلی، یک میله مرکزی که نوعی حمایت کننده‌ی عمودی باریک است، در داخل یک پوشش تزیینی فوم قرار می‌گیرد. مجموعه‌های اسکلت داخلی به تنظیم و تطبیق اجزای پروتزی کمک می‌کنند. در یک شانک اسکلت اضافی، قدرت شانک توسط یک پوسته محکم خارجی که تو خالی یا پر شده با مواد کم وزن است، فراهم میشود. مجموعه اسکلتی اضافه یا اکسترنال بسیار با دوام‌تر از مجموعه‌های اسکلت داخلی هستند؛ اگرچه ممکن است سنگینتر باشند، همترازی ثابتی داشته باشند و انطباق را مشکل کنند.
سوکت
سوکت، بخش باقیمانده از اندام را به اندام مصنوعی متصل کرده و فشار را در اطراف آن پراکنده می‌کند.
یک سوکت محکم، تماس مستقیمی میان اندام و سوکت ایجاد می‌کند که باعث کاهش اصطکاک، نبود توده خطی، استفاده آسان و افزایش دوام میشود. با این حال تنظیم و تطابق واکنش بخش باقیمانده اندام به تغییرات، مشکل است. سوکت نرم دارای یک لاینر، که به عنوان کوسن در میان سوکت و اندام باقیمانده عمل می‌کند، میباشد. این امر باعث ایجاد حفاظت بیشتر برای اندام میشود؛ اما ممکن است اصطکاک و اندازه را افزایش دهد. انواع سوکت‌های ترانس تیبیال عبارتند از پوشاننده تاندون پاتلا (PTB)، ساکشن سیلیکون، سوکت ذخیره کننده انرژی یا طراحی‌های خم زانویی. انواع سوکت‌های ترنس فمورال عبارتند از چهار گوشه‌ای، سوکت بازدارنده استخوان نشیمنگاه و طراحی‌های حساب شده و کشیده شده به سمت مرکز و کنترل شده توسط متدهای همترازی (CAT-CAM). جوراب پروتزی معمولاً برای کمک به کم کردن فشار نیروهای اندام مصنوعی بر روی بخش باقیمانده اندام و جایگزینی برای تغییر حجم به کار می‌روند. جوراب‌های پروتز در انواع ضخامت و مواد در دسترس هستند و میتوانند به صورت چند لایه برای رسیدن به راحت‌ترین وضعیت پوشیده شوند.
تعلیق پروتز
وسایل تعلیق باید پروتز را در هنگام استفاده در محل خود محکم کنند و همزمان نشستن راحت را فراهم نمایند. چند نوع تعلیق برای قطع عضو ترنس تیبیال و ترنس فمورال وجود دارد.
تعلیق های قطع عضو ترنس تیبیال رایج شامل: آستینی، سوپراکوندیلار، کاف، کمربند و بند، تونیک ران و سبک‌های ساکشنی هستند. آستین‌های ساخته شده از نئوپرن، یورتان یا لاتکس، روی ساق پا، سوکت و ران استفاده می‌شوند. تعلیق‌های سوپراکندیلار و کاف، برای گرفتن مهره‌های استخوانی فمورال و نگه‌داشتن پروتز روی بخش باقیمانده اندام استفاده می‌شوند. روش کمربند و تسمه، از یک کمربند و یک تسمه قدامی قابل ارتجاع برای معلق کردن پروتز استفاده می‌کند؛ در حالی که روش تونیک ران با استفاده از بندهای مناسب در اطراف ران محکم میشود. روش ساکشن از یک آستین سیلیکونی به همراه یک پین کوتاه در انتهای آن تشکیل شده است. آستین بر روی بخش باقیمانده اندام قرار می‌گیرد و پین سوکت قفل میشود. به همراه یک پروتز ترانس فمورال (بالای زانویی)، ساکشن و چند نوع تعلیق کمربندی نیز وجود دارد. افراد معلول ترنسفورمر، مشکل اضافه کردن یک پروتز زانوی واحد را نیز دارند. واحد زانو باید در پی معلولیت، قادر به خم شدن و راست شدن به نرمی باشد؛ به علاوه ثبات لازم در طول حمل وزن روی اندام را به وجود بیاورد. پروتزهای زانو به صورت واحدهای تک محور، چند محور، حامل وزن، دارای قفل دستی، هیدرولیک و پنوماتیک در دسترس هستند. فناوری با استفاده از میکرو پروسسورها در واحدهای زانو به واقعیت تبدیل میشود. اگرچه هزینه‌های آن می‌تواند بسیار زیاد باشد.
جراحی پروتز اندامهای تحتانی
استفاده از یک پروتز واقعی معمولاً به دنبال یک دوره مدیریت پس از عمل جراحی که شامل پیگیری مسائل مربوط به درد، تورم و قرار گرفتن در وضعیت مناسب میباشد، می‌آید؛ علاوه بر این، فیزیوتراپی برای دامنه تحرک، استحکام، حرکت در خواب، انتقال و حرکت یک عضو، اغلب در طول دوره توانبخشی اولیه انجام میشود. در برخی موارد ممکن است برای پیشگیری از تحرک زودرس دوقطبی، بلافاصله بعد از عمل جراحی یک پروتز فوری روی بدن فرد تنظیم شود. پس از بهبود زخم، بسیاری از افراد از یک پروتز موقتی استفاده می‌کنند. پروتز موقت به ادامه تحرک و انقباض بخش باقیمانده عضو، تا زمانی که پروتز دائمی فراهم شود، کمک می‌کند.
در هنگام ارزیابی کردن پروتز قبل از استفاده، متخصص پروتز و فیزیوتراپیست باید اطمینان حاصل کنند که داخل سوکت صاف است و تمام اتصالات آن آزادانه حرکت می‌کنند. سوکت باید به صورت ایمن روی بخش باقیمانده عضو قرار گیرد و باید طول کلی پروتز با طول پا مطابقت داشته باشد. بیمار باید برای قرار دادن مناسب پروتز روی جوراب پوشیده شده، روی بخش باقیمانده عضو، آموزش ببیند. انواع مختلفی از تکنیک‌ها بسته به نوع سوکت و سیستم تعلیق استفاده می‌شوند.
نگهداری پروتز اندامهای پایینی
استفاده کننده باید از نحوه مراقبت و حفظ پروتز اندامهای تحتانی، لاینر و جوراب‌ها آگاه باشد. بیشتر سوکت‌های پلاستیکی و لاینر را می‌توان با یک پارچه مرطوب تمیز و خشک کرد. جوراب باید شسته و به صورت روزانه عوض شود. با توجه به تعداد زیاد قطعات و مواد مورد استفاده در ساخت پروتز، متخصص پروتز باید منبعی برای گرفتن دستورالعمل‌های مناسب برای مراقبت و نگهداری پروتز مربوط به هر فرد باشد. در کل، بیمار باید برای هرگونه تعمیر، تغییر یا تنظیم مجدد به متخصص پروتز رجوع کند.
مراقبت‌های مهم
در مراقبت‌های اولیه و همه جانبه از بیمار، جراح متخصص مغز و اعصاب، متخصص پروتز، درمانگران فیزیکی و حرفه‌ای، پرستاران و مددکاران همگی نقش مهمی دارند. بررسی بیماران دچار قطع عضو نشان می‌دهد که فیزیوتراپیست، همراه با پزشک و متخصص پروتز، یکی از ارزشمندترین نقشها را در ارائه اطلاعات و کمک به بیمار در زمان قطع عضو و بعد از آن دارند. ورودی کل تیم به همراه ورودی بیمار برای تعیین گذاشتن پروتز و موارد تجویزی متخصص پروتز، حیاتی است.
ورودی این فرآیند، باید با توجه به سوابق بیمار، سطح عملکرد پیشین، سطح فعلی عملکرد، ساختار بدن، دامنه تحرک، قدرت، انگیزه و حمایت خانوادگی و اجتماعی فراهم شود.
درمانگر فیزیکی معمولا نقش مهمی در آموزش فرد برای راه رفتن با پروتز دارد؛ همچنین متخصص مراقبت‌های بهداشتی می‌تواند بلافاصله و به مرور زمان عملکرد پروتز را ارزیابی کند.
فیزیوتراپیست در ارزیابی راه رفتن، آموزش دیده است و باید برای بررسی و بهبود انحراف در راه رفتن که ممکن است برای پروتز یا بیمار مشکل ایجاد کند، راه رفتن بیمار را تحت نظر قرار دهد.
آموزش
هدف اصلی آموزش درباره پروتزهای اندامهای تحتانی، معمولاً راه رفتن صاف و پر انرژی است. این امر شامل توانایی فرد برای تحمل وزن روی هر دو پا، تعادل یک پا، پیشرفت هر پا به سمت جلو و تنظیم روی انواع مختلف سطوح و شرایط محیطی میباشد.
اغلب اصول یادگیری حرکتی پیشرفته، از کارهای ساده به پیچیده، در آموزش استفاده میشود. افراد با یادگیری ثابت نگه داشتن بدن خود در محیط بسته، بدون هیچ گونه دستکاری یا تغییر پذیری شروع می‌کنند. یک مثال آن می‌تواند تمرین ایستادن متعادل روی یک یا هر دو پا باشد. تحرک، تغییرات محیطی و تغییر پذیری وظیفه، به آهستگی به فرایند اضافه می‌شوند تا فرد همان طور که بر فعالیت‌ها تسلط می‌یابد به چالش کشیده شود. سرانجام یک نمونه از وظایف پیشرفته می‌تواند کسب توانایی راه رفتن در یک راهروی شلوغ، در حال حمل یک جسم در یک دست باشد. علاوه بر آموزش قطع عضو، بیمار باید برای چگونگی انتقال از سطحی به سطح دیگر، قرار گرفتن در موقعیت‌های مختلف از قبیل زانو زدن یا چمباتمه زدن و مدیریت افتادن نیز آموزش ببیند. می‌توان با توجه به سطح عملکرد قبلی و فعلی فرد، استفاده از یک عصای سنتی، چهارپایه یا چوب زیر بغل را نیز نشان داد. عواملی مانند انگیزه، همراهی، سطح قطع عضو و سطح عملکرد بیمار میتوانند تعیین کننده نتیجه توان یابی باشند.
کپی فقط با ذکر لینک و منبع بلامانع است.
