اکثر افراد در طول زندگی خود دچار گردن درد می‌شوند. گردن درد ممکن است خفیف یا شدید باشد ولی در هر صورت باعث اختلال در فعالیت‌های روزمره‌ی شما خواهد شد. گردن درد همچنین می‌تواند منجر به سردردهای تنشی شود که در طی آن درد در پشت سر احساس شده و ممکن است به پشت چشم‌ها نیز منتشر شود. در اکثر موارد گردن درد به مدت ۱ هفته یا کمتر طول می‌کشد. در صورتی که درد شما بیش از ۱ هفته طول کشیده است به پزشک مراجعه کنید تا بررسی‌های لازم انجام شوند.
درمان گردن درد بر اساس علت، شدت و مدت زمان آن انجام خواهد شد. اکثر مشکلات مربوط به گردن با استفاده از داروهای مسکن، استراحت و فیزیوتراپی قابل درمان هستند. همچنین ممکن است از گردن بندهای طبی برای درمان این مشکلات استفاده شود. ارزیابی‌های دقیق بالینی برای تصمیم گیری در مورد ادامه‌ی درمان‌های محافظه کارانه و یا در نظر گرفتن عمل جراحی ضروری خواهند بود.
آناتومی گردن
ستون فقرات گردنی عبارت است از ۷ مهره‌ی فوقانی ستون فقرات که نخاع این ناحیه را در بر می‌گیرند. مهره‌ی اول (C1) به جمجمه متصل شده و مهره‌ی آخر (c7) هم سطح با استخوان کتف قرار دارد. در محل اتصال هر یک از این مهره‌ها دیسک‌های بین مهره‌ای در جلو و مفاصل استخوانی در عقب این مهره‌ها را به یکدیگر متصل می‌کنند. این استخوان‌ها توسط عضلات و رباط‌های مختلفی مورد حمایت قرار گرفته‌اند. در سطح هر مهره فضایی برای خروج ریشه‌های عصبی از ستون فقرات در نظر گرفته شده است. ریشه‌های عصبی گردن حواس جمجمه و پوست سر و همچنین حس و حرکت دست‌ها را تأمین می‌کنند.
به طور کلی آناتومی گردن در حالت طبیعی سطح بالایی از انعطاف و دامنه‌ی حرکتی را برای این عضو فراهم می‌کند ولی این امر سبب آسیب پذیری بیشتر آن نسبت به فشار های فیزیکی خواهد شد. ممکن است افراد در هنگام نشستن، رانندگی کردن و یا استفاده از تلفن و کامپیوتر گردن خود را در حالت‌های غیرطبیعی قرار دهند. ستون فقرات گردن آسیب پذیری بالایی نسبت به جراحات فیزیکی خواهد داشت. این سطح بالای تحرک پذیری همچنین خطر بروز تغییرات دژنراتیو در اثر استفاده‌ی عادی یا غیر عادی را افزایش خواهد داد. برخی از مشکلات مربوط به گردن خفیف و موقتی هستند در حالی که برخی دیگر از این مشکلات می‌توانند خطرناک و ناتوان کننده باشند. تقریباً همه‌ی افراد در طول زندگی خود به نوعی از مشکلات گردن مبتلا خواهند شد.
علل بروز گردن درد
برخی از علل اصلی گردن درد عبارت‌اند از:
- گردن درد در اثر مشکلات مربوط به بافت های نرم، اعصاب، دیسک‌ها و مهره‌های گردن ایجاد می‌شود. بافت های نرم، عضلات، تاندون‌ها و رباط‌ها ممکن است در اثر کشیدگی زیاد، حالت نامناسب بدن، فشار فیزیکی و آسیب‌های فیزیکی دچار مشکل شوند. آسیب‌های بافت نرم می‌توانند اسپاسم های دردناک عضلانی و یا گرفتگی ایجاد کنند.
- نخاع و ریشه‌های عصبی گردن زمانی که تحت فشار قرار می‌گیرند درد ایجاد می‌کنند. این مشکل معمولاً در اثر تغییرات ساختاری در ستون فقرات بروز پیدا می‌کند. خارهای استخوانی و یا رشد غیرطبیعی استخوان در اثر استئوآرتریت می‌توانند باعث تنگ شدن کانال نخاعی یا کانال‌های خروج ریشه‌های عصبی شوند. خارهای استخوانی همچنین می‌توانند عارضه‌ای به نام تنگی کانال نخاعی ایجاد کنند. برخی از بیماری‌های دژنراتیو نیز باعث ضخیم شدن ساختارهای ستون فقرات و گسترش آن‌ها به داخل کانال نخاع خواهند شد. تنگ شدن این کانال باعث وارد شدن فشار بر روی نخاع و ریشه‌های عصبی و نهایتاً درد می‌شود.
- تغییرات دیسک‌های بین مهره‌ای گردن نیز می‌تواند باعث درد شود. با افزایش سن دیسک‌ها آب خود را از دست می‌دهند. درنتیجه دیسک‌ها نازک شده و انعطاف پذیری آن‌ها کاهش پیدا می‌کند که به این عارضه بیماری دژنراتیو دیسک گفته می‌شود. زمانی که دیسک‌ها آسیب دیدند خونرسانی کافی برای ترمیم خود را در اختیار نداشته و از بین خواهند رفت. بدون این دیسک‌ها ستون فقرات ناپایدار شده و توان تحمل فشار را نخواهد داشت. بیماری‌های دژنراتیو دیسک همچنین می‌توانند باعث فتق و بیرون زدگی دیسک‌ها شوند.
- فتق دیسک زمانی اتفاق می افتد که پوشش خارجی دیسک یا آنولوس پاره شده و مواد داخل آن یا نوکلئوس خارج شوند. این مشکل می‌تواند باعث فشار بر روی ریشه‌های عصبی شود. زمانی که مواد داخل دیسک در تماس با ریشه‌های عصبی قرار می‌گیرند، واکنش‌های شیمیایی رخ داده که منجر به التهاب، تورم و درد می‌شوند.
- استئوآرتریت و آرتریت روماتوئید بیماری‌های دژنراتیوی هستند که باعث تغییراتی در دیسک‌ها و مهره‌ها خواهند شد. به طور طبیعی دیسک‌ها به عنوان ضربه گیر در بین دو مهره عمل می‌کنند. زمانی که عملکرد طبیعی دیسک مختل شود فرد احساس درد خواهد کرد. اسپوندیلوز عارضه‌ای است که پس از تخریب دیسک توسط استئوآرتریت یا شکستگی و سپس رشد غیرطبیعی استخوان‌ها ایجاد می‌شود. اسپوندیلوز باعث گرفتگی و درد مفاصل خواهد شد. اسپوندیلولیستزی عارضه‌ای است که پس از لغزش یک مهره به بیرون از ستون فقرات اتفاق می افتد.
- پوکی استخوان یک بیماری است که می‌تواند باعث ضعیف شدن مهره‌های گردن شود. در طی این بیماری مقدار کلسیم برداشت شده از استخوان‌ها بیشتر از کلسیم ذخیره شده در آن‌هاست. کلسیم موجود در استخوان برای حفظ استحکام آن ضروری خواهد بود. این استخوان‌های ضعیف شده در خطر شکستگی‌های متعدد قرار خواهند داشت. پوکی استخوان می‌تواند باعث خمیدگی ستون فقرات گردنی و قوز گردن شود که این عارضه منجر به گردن درد خواهد شد.
تشخیص
سوابق
- گردن درد ممکن است مزمن بوده و یا اخیراً ایجاد شده باشد. این عارضه ممکن است محدود به ناحیه‌ی گردن بوده و یا به دست‌ها نیز منتشر شود. درد ناشی از این عارضه ممکن است شدید یا خفیف و مبهم یا تیر کشنده بوده و با انجام فعالیت‌های خاصی بهتر یا بدتر شود. دانستن این موارد می‌تواند به تشخیص مشنا درد و علت بروز آن کمک کند. بعضاً نحوه‌ی انتشار درد به تنهایی می‌تواند برای تشخیص دقیق آن کافی باشد.
- سردرد معمولاً همراه با آسیب‌های ستون فقرات گردن اتفاق می افتد و می‌تواند اصلی‌ترین شکایت بیمار باشد. سردرد معمولاً هر روز اتفاق افتاده و در ناحیه‌ی پشت سر با انتشار به شقیقه‌ها احساس می‌شود. این سردردها معمولاً خفیف بوده و با مصرف مسکن‌های عادی برطرف می‌شوند. زمانی که سردردها مزمن شوند شدت آن‌ها زیاد شده و ممکن است با میگرن اشتباه گرفته شوند.
- بی حسی دست در هر ناحیه می‌تواند نشان دهنده‌ی آسیب به یک عصب خاص باشد. بدین ترتیب می‌توان موقعیت دقیق عارضه را تشخیص داد.
- ضعف معمولاً تا زمانی که شدید نباید بیمار را آزار نخواهد داد ولی در زمان معاینه در مورد هرگونه ضعف عضلانی و یا عضله‌ای که درست کار نمی‌کند از شما سؤال خواهد شد. ضعف در دست‌ها معمولاً به اندازه‌ی ضعف در پاها برجسته نیست. ضعف در انجام برخی از حرکات ممکن است زودتر تشخیص داده شود.
- مشکلات مربوط به روده، مثانه، راه رفتن و تعادل می‌توانند نشان دهنده‌ی آسیب‌های نخاعی باشند و مشکلاتی از این قبیل اهمیت بالایی نیز خواهند داشت.
معاینه فیزیکی
- عملکرد حرکتی تقریباً در همه‌ی عضلات دست‌ها و پاها مورد بررسی قرار می‌گیرد. میزان قدرت هر عضله و تحلیل رفتن (آتروفی) عضلات نیز ارزیابی خواهد شد.
- عملکرد حسی با تکنیک‌های پین پریک یا لمس آرام و بررسی نواحی دچار بی حسی، احساس سوزن سوزن شدن و احساس سوزش مورد آزمایش قرار می‌گیرد.
- حرکات رفلکس در دست و پاها با استفاده از چکش پزشکی مورد بررسی قرار می‌گیرند تا اطلاعات بیشتری در مورد عملکرد اعصاب، نخاع و عضلات در اختیار پزشک قرار بگیرد.
- ارزیابی الگوی راه رفتن برای بررسی تعادل و قدرت عضلات لازم خواهد بود.
- هماهنگی بین دست‌ها و پاها برای بررسی مهارت و تعادل فرد مورد بررسی قرار می‌گیرد.
- دامنه حرکتی ستون فقرات به طور فعال و غیرفعال بررسی خواهد شد. در همین حین عضلات ستون فقرات و مشکلات مربوط به نخاع و اعصاب نیز بررسی می‌شوند.
تست‌های تشخیصی الکتریکی
الکترومیوگرافی (EMG) آزمایشی است که دریافت سیگنال درست از عصب توسط عضله را بررسی می‌کند. این آزمایش در دو بخش انجام می‌شود:
- تست هدایت عصبی که در طی آن شوک‌هایی به بدن وارد شده و دستگاه با استفاده از آن‌ها می‌تواند سرعت انتقال سیگنال در عصب و وضعیت سلامت آن را بررسی کند.
- تست الکترود سوزنی که در طی آن الکترود وارد عضله شده و دریافت درست سیگنال‌ها از هر عصب مورد بررسی قرار می‌گیرد. زمانی که گروهی از عضلات دچار مشکل باشند می‌توان منشأ و شدت آن را تشخیص داد.
تصویر برداری رادیولوژی
- گرافی با اشعه ایکس ساده‌ترین روش برای تصویربرداری از ستون فقرات خواهد بود. این گرافی می‌تواند صاف بودن ستون فقرات و تغییرات دژنراتیو در آن را تشخیص دهد. فضای بین مهره‌ای نیز در این روش دیده خواهد شد ولی نخاع، اعصاب و خود دیسک قابل مشاهده نخواهند بود. آسیب‌های استخوانی مثل شکستگی، در رفتگی و متاستاز سرطان به سادگی در گرافی تشخیص داده می‌شوند.
- سی تی اسکن برای تصویر برداری از سطح مقطع ستون فقرات، نخاع، ریشه‌های عصبی و دیسک‌ها به کار رفته و تصاویر با وضوح بالایی را در اختیار پزشک قرار می‌دهد ولی دقت این روش کمتر از اسکن MRI خواهد بود.
- اسکن MRI در حال حاضر بهترین راه برای تصویر برداری از همه‌ی ساختارهای ستون فقرات گردن است. در صورت انجام درست، اسکن MRI می‌تواند جزئیات دقیقی از استخوان‌ها، دیسک‌ها، نخاع، رباط‌ها و حتی ریشه‌های عصبی را در اختیار پزشک قرار دهد. اصلی‌ترین روش برای تشخیص علت بروز عارضه در ستون فقرات گردن اسکن MRI است.
آزمایشات دیگر
- آزمایش خون ممکن است پس از شک به بیماری‌های نخاعی درخواست شود. همچنین برخی از انواع آرتریت‌ها (روماتوئید) با آزمایش خون قابل تشخیص خواهند بود.
- تست تراکم استخوان می‌تواند به تشخیص کمبود کلسیم و پوکی استخوان که منجر به تضعیف ساختارهای استخوانی می‌شوند کمک کند.
درمان گردن درد
می‌توان برای کاهش درد از داروهای مسکن بدون نسخه و تجویزی استفاده کرد. در صورت عدم بهبودی علائم با استفاده از این داروها ممکن است پزشک تزریق داروی مسکن به گردن را به شما پیشنهاد دهد. متخصصین کار درمانی و فیزیوتراپی می‌توانند روش‌هایی را برای کاهش درد، گرفتگی‌های عضلانی و تورم به شما پیشنهاد دهند. این روش‌ها شامل گرما درمانی، اولتراسوند و تحریک الکتریکی می‌باشند. همچنین ممکن است تمریناتی برای تقویت و کشش گردن به شما آموزش داده شوند. آب درمانی نیز می‌تواند به کاهش درد و آرام کردن بدن کمک کرده و محیطی برای ورزش دادن به مفاصل را برای شما فراهم کند.
خود درمانی
استراحت، ماساژ و سرما و گرما درمانی اولین قدم برای درمان گردن درد حاد به خصوص با منشأ عضلانی خواهند بود. بعضاً ممکن است رفع این مشکل به چند هفته زمان احتیاج داشته باشد. در صورتی که بهبود تدریجی علائم مشاهده شود نیازی به مداخله‌ی پزشکی نخواهد بود. حفظ حالت مناسب گردن و وارد نکردن فشار بر روی آن در این دوره حیاتی خواهد بود. صاف نشستن و نگه داشتن مستقیم سر و گردن می‌توانند به بهبود حالت بدن کمک کنند.
ازجمله اصلاحات مفید می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- از کار کردن با دست‌ها در بالای سر یا گردن خودداری کنید. همچنین گردن خود را برای مدت طولانی خم نکنید.
- از چرخاندن مداوم سر خودداری کنید.
- از حمل کیف سنگین با استفاده از یک شانه‌ی خود و یا گرفتن گوشی تلفن با شانه خودداری کنید.
- تعداد بالش‌های خود را کاهش دهید و از خوابیدن بر روی شکم خودداری کنید.
ماساژ می‌تواند عضلات شما را شل کند. کمپرس یخ نیز می‌تواند التهاب زمان شروع عارضه را کاهش دهد. پس از آن می‌توان برای شل کردن عضلات از کمپرس گرم استفاده کرد.
ورزش
در صورتی که عارضه‌ی موجود خفیف بوده و منشأ عضلانی داشته باشد برخی از انواع تمرینات می‌توانند به بهبود آن کمک کنند. تمرینات درمانی بیشتر با هدف پیشگیری از بروز عارضه در آینده مورد استفاده قرار می‌گیرند ولی برخی از آن‌ها را می‌توان در فاز حاد عارضه نیز به کار گرفت ولی باید تمرکز این تمرینات بیشتر بر روی انعطاف پذیری، تون عضلانی و حالت بدن باشد. تمرینات کششی (یوگا، پیلاتس و غیره) و دیگر برنامه‌های تمرینی همگی در صورت انجام صحیح می‌توانند نقش مفیدی در بهبودی عارضه داشته باشند. لازم به ذکر است که این برنامه‌ها باید تحت نظر پزشک متخصص انجام شوند تا خطر بروز آسیب بیشتر کاهش یابد.
مدیریت استرس
مدیریت استرس نباید دست کم گرفته شود چراکه تنش‌های روانی می‌توانند به شکل درد در ناحیه‌ی گردن بروز پیدا کنند. این تنش‌ها در کنار کار کردن طولانی مدت در پشت میز قرار می‌گیرند. استرس معمولاً باعث اختلالات خواب شده و زمانی که فرد خواب با کیفیت نداشته باشد عضلات گردن او دچار گرفتگی شده و علائم گردن درد بروز پیدا می‌کنند.
دارو درمانی
داروهای ضد التهاب، مسکن و شل کننده‌ی عضلانی بهترین راه برای رفع ناراحتی‌های ستون فقرات هستند ولی این داروها نمی‌توانند عارضه را برطرف کنند. برخی از این داروها به صورت بدون نسخه در دسترس بوده (ایبوپروفن، ناپروکسن، آسپرین و استامینوفن) در حالی که داروهای قوی‌تر تنها با نسخه‌ی پزشک به فروش می‌رسند. این روش در بهترین حالت تنها یک درمان موقتی است تا زمانی که بتوان مشکلات آناتومیک و مکانیکی ستون فقرات را شناسایی و رفع کرد. عوارض جانبی و خطرات این داروها در استفاده‌ی طولانی مدت شایع هستند.
فیزیوتراپی
فیزیوتراپی یک مداخله‌ی تخصصی است که در صورت نیاز برای اعمال نیروهای خارجی بر روی ستون فقرات مورد استفاده قرار می‌گیرد. طیف وسیعی از روش‌های درمانی در فیزیوتراپی وجود دارند که پس از بررسی کامل مشکلات موجود در گردن مورد استفاده قرار می‌گیرند. بسته به تست‌های تشخیصی مورد استفاده و تشخیص نهایی، فیزیوتراپیست روش‌های درمانی فعال و غیرفعال مناسب برای بیمار را مشخص خواهد کرد.
فیزیوتراپیست یک برنامه‌ی درمانی مخصوص برای هر بیمار طراحی می‌کند. تمرینات انعطاف پذیری، تون عضلانی، تقویتی، پایداری و بازیابی دامنه‌ی حرکتی در این برنامه قرار می‌گیرند. این تمرینات را می‌توان در خانه و یا در باشگاه‌های ورزشی انجام داد. ممکن است از روش‌های درمانی دیگر مثل کمپرس یخ، کمپرس گرم، تکنیک‌های درمان دستی، اولتراسوند، تراکشن و تحریک الکتریکی نیز در این برنامه استفاده شود. معمولاً برای گرفتن نتیجه‌ی مناسب انجام چند جلسه‌ی درمانی لازم خواهد بود. یک برنامه‌ی پس از ترخیص نیز به منظور پیشگیری از بروز مجدد عارضه برای هر بیمار طراحی خواهد شد.
تزریق اپیدورال
تزریق اپیدورال زمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد که اعصاب و یا ساختارهای دیگر تا حد زیادی درگیر شده باشند. تزریقات اپیدورال برای تسکین درد مؤثر بوده ولی معمولاً تغییر زیادی در ساختار آسیب ایجاد نکرده و نمی‌توانند به عنوان درمان قطعی مورد استفاده قرار بگیرند.
بلوک فاست
بلوک فاست زمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد که تخریب مفاصل متصل کننده‌ی مهره‌ها به یکدیگر (مفاصل فاست) به عنوان علت اصلی بروز ناراحتی مطرح باشد. معمولاً در ابتدا این کار با لیدوکائین به عنوان یک تست تشخیصی انجام شده و در صورت رفع ناراحتی از بی حس کننده‌های طولانی اثر برای ایجاد بلوک استفاده می‌شود. این روش یک درمان قطعی نبوده ولی می‌تواند در برخی از بیماران تا حد زیادی مؤثر باشد.
عمل جراحی
زمانی که روش‌های درمانی بدون جراحی تأثیر کافی نداشته باشند می‌توان انجام عمل جراحی را در نظر گرفت. در صورتی که فتق دیسک، خار استخوانی و یا تنگی کانال نخاع باعث فشار مستقیم بر روی ریشه‌های عصبی شده باشند ممکن است انجام عمل جراحی ضروری باشد. همچنین ممکن است پس از آسیب فیزیکی و شکستگی مهره، انجام عمل جراحی به منظور پایدار کردن مهره لازم باشد. هدف از انجام عمل جراحی بر روی گردن، برداشتن فشار از روی ریشه‌های عصبی یا نخاع و پایدار کردن گردن خواهد بود. گزینه‌های مختلفی برای انجام عمل جراحی وجود دارند که بسته به علت بروز گردن درد روش مناسب انتخاب خواهد شد. برخی از روش‌های رایج‌تر جراحی در زیر آورده شده‌اند.
دیسککتومی قدامی گردن و فیوژن ستون فقرات ازجمله رایج‌ترین عمل‌های جراحی مورد استفاده برای فتق دیسک گردن هستند. در دیسککتومی قدامی گردن و فیوژن، یک بخش یا تمامی دیسک بین مهره‌ای برداشته شده و پس از آن جراح دو مهره‌ی درگیر را به منظور افزایش پایداری گردن به یکدیگر جوش می‌دهد.
فیوژن ستون فقرات معمولاً برای بیماری‌های دژنراتیو دیسک مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این عمل دیسک بین دو مهره برداشته شده و دو مهره به یکدیگر جوش داده می‌شوند تا از حرکت آن‌ها جلوگیری شود.
رایج‌ترین روش جراحی برای تنگی کانال نخاعی نیز لامینکتومی است. هدف از انجام این عمل جراحی برداشتن فشار از روی نخاع و ریشه‌های عصبی با بزرگ‌تر کردن فضای کانال نخاعی است. برای انجام این کار، جراح یک بخش یا تمام لامینا را در مهره‌ی درگیر بر می‌دارد.
